အနာဂတ္ကို ထိန္းသိမ္းျခင္း

ျဖဴျဖဴသင္း

က်မတို႔ တုိင္း ျပည္ ကုိ HIV/Aids ေရာဂါဆုိး တိတ္တဆိတ္ ဝင္ေရာက္ လာတာဟာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ စတင္ ျဖစ္ပြား စဥ္ကေတာ့ နုိင္ငံျခား သေဘာၤသား တေယာက္က စျဖစ္ တယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။

၁၉၉ဝ ေနာက္ပိုင္းမွာ သေဘာၤသား ေရာဂါ ဆိုၿပီး ေခၚၾက ပါတယ္။ အဲ့ဒီက တဆင့္ ၁၉၉၄-၉၅ ေလာက္ ေရာက္ေတာ့ ဒီေရာဂါဟာ လိင္တူ ဆက္ဆံသူေတြ အျဖစ္မ်ား လာပါတယ္။ အဲ့ဒီ အခ်ိန္ က်ေတာ့ ဒီေရာဂါကို အေျခာက္ ေရာဂါ ဆုိၿပီး ထပ္မံ ကင္ပြန္း တပ္ပါတယ္။

ေက်ာင္းမွာ ဒီေရာဂါအေၾကာင္းသင္ေနရေပမယ့္ သင္တဲ့ဆရာကလည္း အေလးနက္မရွိ၊ အပြင့္လင္းဆံုး ေျပာရ မယ္ဆုိရင္ က်မတုိ႔ ကိုယ္တုိင္လည္း စိတ္မဝင္စားခဲ့ပါဘူး။ ၁၉၉၆ က်မေက်ာင္းၿပီးလုိ႔ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႕ ခ်ဳပ္ကုိေရာက္ေတာ့လည္း တျခားေသာ လူမႈေရး လုပ္ငန္းေတြကိုသာ လုပ္ျဖစ္ၿပီးေတာ့ ဒီေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သိပ္မသိခဲ့ပါဘူး။

လူငယ္ထုၾကားထဲမွာေတာ့ ေလးလံုးေရာဂါ၊ ေလးလံုးေရာဂါ ဆုိၿပီးေတာ့ အေတာ္ေလးေတာ့ အေျပာမ်ားလာပါ တယ္။ အစိုးရကလည္း ကုရာနတၳိေဆးမရွိဆုိတဲ့ ဆုိင္းဘုတ္ႀကီးေတြကို လမ္းဆံုလမ္းခြေတြမွာ လိုက္တင္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုကလည္း အေတာ္ေလး အထိတ္တလန္႔ ျဖစ္ကုန္ပါတယ္။

အေျခအေနေတြကေတာ့ အေတာ္ဆိုးဝါးလာၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ မူးယစ္ေဆးသံုး လူငယ္မ်ား၊ ျပည့္တန္ဆာမ်ား အားလံုးကို ေသြးစစ္ေပးမယ့္ အစီအစဥ္မ်ဳိးလည္း အစုိးရမွာ ရွိပံုမေပၚပါဘူး။ သူ႔အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ခုိင္ျမဲေရး တခုသာ ၾကည့္ၿပီးေတာ့ က်န္းမာေရးကိစၥကုိ လွည့္ေတာင္မၾကည့္သလို ျဖစ္ေနပါတယ္။

ဒီလို ျဖစ္သလိုသြားေနရင္းနဲ႔ လူအေတာ္မ်ားမ်ားကလည္း ေသကုန္ပါတယ္။ က်မတို႔ ပတ္ဝန္းက်င္ အနီးနားက လူငယ္ေတြ၊ လူလတ္ေတြ ပိန္လွီၿပီး ေသကုန္တာမ်ဳိးပါ။ ေမးၾကည့္လိုက္ရင္ တီဘီကြ်မ္းတယ္၊ ငွက္ဖ်ားပိုး ေခါင္း ထဲေရာက္တယ္ ေျပာပါတယ္၊ ဒါကေတာ့ က်မ ပတ္ဝန္းက်င္ ကြက္ကြက္ကေလးက အေျခအေနပါ။ တတိုင္း ျပည္လံုးအေျခေနက ဘယ္ေလာက္ဆုိးဝါးေနၿပီလဲ ဆုိတာေတာ့ သိပ္ေျပာစရာ မလုိေတာ့ဘူး ထင္ပါတယ္။

ဒီလိုအေျခေနဆိုး ၾကားထဲမွာပဲ ၂ဝဝ၂ ခု ေမလေျခာက္ရက္ေန႔မွာ ေနအိမ္အက်ယ္ခ်ဳပ္ ခံထားရတဲ့ လူထု ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ျပန္လည္လြတ္ေျမာက္လာပါတယ္။

စစ္အစိုးရကလည္း သမုိင္းစာမ်က္ႏွာသစ္ ဖြင့္လွစ္လိုက္ၿပီဆုိတဲ့ စကားလံုးလွလွေလး သံုးၿပီးကမၻာကို ရုတ္ တရက္ ဖမ္းစားလုိက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အေျခခံပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ စီးပြားေရး အစရွိ တာေတြကေတာ့ ဘယ္ေခတ္ကနဲ႔မွ ႏိႈင္းမရေအာင္ ဆိုးဝါး ဆုတ္ယုတ္ေနတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဟာ တကယ့္အေျမာ္အျမင္ရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ပါ။ “HIV ပိုးကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းသည္ က်မ တုိ႔အနာဂတ္ကုိ ထိန္းသိမ္းျခင္းပင္ျဖစ္သည္” လုိ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ၁၉၉၈ ေတာင္အာဖရိကႏုိင္ငံ ဒါဘန္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပျပဳလုပ္တဲ့ ခုခံအား က်ဆင္းမႈဆုိင္ရာ ညီလာခံႀကီးအတြက္ ေပးပို႔တဲ့မိန္႔ခြန္းထဲမွာ ေျပာခ့ဲပါတယ္။

အာဏာပုိင္ေတြက က်န္းမာေရးလုပ္ငန္းေတြကုိ ဦးစားမေပးေပမယ့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ တုိင္းျပည္ အတြက္ ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ ကိစၥရပ္ေတြကို စတင္ လုပ္ေဆာင္ပါတယ္။ အဲ့ဒီထဲမွာမွ က်မတုိ႔ လူငယ္ ၁၉ ဦး စိစစ္ ေရြးခ်ယ္ၿပီး UNDP ရံုးမွာ HIV ကာကြယ္တားဆီးေရးနဲ႔ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေရး သင္တန္း တက္ေရာက္ဖုိ႔ ပို႔လႊတ္ တာလည္း တခုပါဝင္ပါတယ္။

သင္တန္းကာလၿပီးခ်ိန္မွာေတာ့ က်မတုိ႔ လူငယ္ ၁၉ ဦးစလံုး တက္ၾကြစြာ ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ၾကပါတယ္။ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ ႐ုံးမွာလုပ္တ့ဲ ပညာေပး ေဟာေျပာပြဲတခု အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ေရာဂါေဝဒနာ ခံစားေနရသူ တေယာက္၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ က်မ အတူတူ ေဟာေျပာၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ဒီေရာဂါဆိုးႀကီး စြဲကပ္ခံေနရ သူေတြနဲ႔ က်မတို႔ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ဝင္ေတြၾကားမွာ လံုးေထြးၿပီး လုပ္ကိုင္ေနတာ ဒီေန႔ထက္တုိင္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီအလုပ္ကုိလုပ္လို႔ တျခား NGO ေတြလို ေငြေၾကး မရပါဘူး။ ဒီေလာက္ႀကီးက်ယ္တဲ့ အလုပ္ကို လုပ္ကိုင္ေနရ ေပမယ့္ ရန္ပံုေငြလည္း ခုထက္ထိ မရွိပါဘူး။ အလ်ဥ္းသင့္သလို လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနတာပါ။ ဒီေတာ့ က်မတို႔ အဖြဲ႕လုပ္ကုိင္ေနတာကိုၾကည့္ရင္ စည္းစနစ္တက်မရွိ ဆိုသလိုျဖစ္ေနမွာပါ။

တဘက္မွာ အာဏာပိုင္ေတြကလည္း အစဥ္တစိုက္ ဒုကၡေပးဖုိ႔ ေစာင့္ၾကည့္ေနပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းခ်က္ေတြကို ေတာ္ရံု လြတ္လပ္တဲ့ႏိုင္ငံက လူေတြ နားလည္မယ္ မထင္ပါဘူး။ လူငယ္ေတြဟာ ေငြေၾကး တျပားတခ်ပ္မွ မရ တာ ၾကာလာေတာ့ သိပ္မလုပ္နုိင္ေတာ့ပါဘူး။ ၂ဝဝ၃ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ က်မရယ္၊ အစ္မလို ခင္မင္ရတဲ့ မခင္ထားရီရယ္ မိန္းမသား ႏွစ္ဦးတည္း လုပ္ကိုင္ ေဆာင္ရြက္ရပါေတာ့တယ္။

က်မတို႔မွာ စတင္ လုပ္ကိုင္စဥ္ကတည္းက ေငြေၾကး ရန္ပံုေငြကလည္း မရွိ။ မိန္းမသားႏွစ္ဦးတည္းလည္း ျဖစ္ျပန္ ဆိုေတာ့ အစစ အရာရာဟာ စိတ္မခ်စရာနဲ႔ စိုးရိမ္ ပူပန္စရာ ျဖစ္ေနတာပါ။ မွတ္မွတ္ရရ က်မတို႔ကို စတင္ လာ ေရာက္ ဆက္သြယ္တဲ့ လူနာဟာ အာဏာပိုင္ေတြဘက္က ရဲဝန္ထမ္းတဦး ျဖစ္ေနတာပါ။ သူ႔ကုိ စတင္ၿပီး ကူညီ ေဆာင္ရြက္ေပးခ့ဲတာ ခုဆုိ လူနာ ၂ဝဝဝ ေက်ာ္သြားပါၿပီ။

ကံမေကာင္း အေၾကာင္းမလွလို႔ အသက္ဆံုးရံႈးခဲ့ရတဲ့ လူနာေတြကလည္း အမ်ားႀကီးပါပဲ။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတဲ့ လူနာေတြအေၾကာင္း ေရးသားပါဦးမယ္။

နည္းမွန္လမ္းမွန္နဲ႔ က်မတို႔ဆီေရာက္ရွိလာတဲ့ လူအေတာ္မ်ားမ်ားကိုေတာ့ ေအအာဗြီေဆး အကူအညီ၊ က်မတုိ႔ရဲ႕ အားေပးမႈတုိ႔နဲ႔ အသက္ဆက္ေပးႏုိင္ခ့ဲပါတယ္။ ဒီေရာဂါ တုိက္ဖ်က္ေရးအတြက္ ခုခ်ိန္မွာ က်မကိုယ္စြမ္းဉာဏ္စြမ္း ရွိသမွ် တုိက္ဖ်က္ေနပါတယ္။ အကယ္၍ လူထုေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ လြတ္ေျမာက္လာၿပီးေတာ့ လမ္းညြန္၊ ဦးေဆာင္မႈေပးမယ္ဆုိရင္ ဒီေရာဂါဆုိးတုိက္ဖ်က္ေရး ပုိမုိအားေကာင္းလာမွာ မုခ်ပါ။

ဒီေရာဂါ အျမစ္ျပတ္ေဆး မေပၚေသးသေရြ႕ က်မကေတာ့ HIV/Aids ကာကြယ္တားဆီးေရး၊ လူနာေတြကုိ ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ေရးေတြ ေဆာင္ရြက္ေပးေနမွာ ျဖစ္ၿပီးေတာ့ ျပည္သူအားလံုးလည္း က်န္းမာေရး သတိရွိရွိနဲ႔ ဒီေရာဂါ ဆုိးႀကီး တုိက္ဖ်က္ေရးမွာ အဖဲြ႔တဖြဲ႔နဲ႔ ပူးေပါင္းလုိ႔ျဖစ္ေစ၊ တဦးခ်င္းျဖစ္ေစ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ၾကပါလုိ႔ တုိက္တြန္း ခ်င္ပါတယ္။

အေစာပိုင္းမွာ အထက္က တင္ျပခဲ့သလို က်မတို႔မွာ နည္းလမ္းလည္းမသိ ေဆးဝါးလည္းမသိ ေယာင္ဝါးဝါး ေလွ်ာက္လွမ္းရတာပါ။ ဒီေတာ့ လူနာေတြအိမ္ေတြကို လိုက္ၿပီး ျပဳစုကုသေပးတာ အဝတ္ေလွ်ာ္၊ ၾကမ္းတိုက္၊ ထမင္းဟင္းခ်က္ျပဳတ္ ေကြ်းေမြးတာေတြကို လိုက္လုပ္ေပး႐ံုက လြဲၿပီး တျခားေသာ ေဆးဝါးကိစၥေတြ မလုပ္ကိုင္ နုိင္ဘူး ျဖစ္ေနေလေတာ့ အေစာပုိင္းလူနာေတြဟာ စိတ္ပုိင္းဆိုင္ရာ ျမင့္တက္လာေပမယ့္ ကိုယ္ခႏၶာက မလုိက္ ႏုိင္ျဖစ္ၿပီး ေသဆံုးကုန္ပါတယ္။

စလုပ္ကုိင္စဥ္ အခက္အခဲ တခုကေတာ့ ကာယကံရွင္ကလက္ခံပါရဲ႕ မိသားစုက လက္မခံဘဲ က်မတုိ႔ကို ဆဲဆုိ ေမာင္းထုတ္တာမ်ဳိး လုပ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့လည္း မိသားစုကသိၿပီး စိုးရိမ္၊ ကာယကံရွင္က လက္မခံတာ မ်ဳိးေတြ အမ်ားႀကီး ႀကံဳေတြ႕ရပါတယ္။

ဒီေရာဂါဟာ အက်င့္ပ်က္လုိ႔ျဖစ္တာ၊ စာရိတၱခြ်တ္ယြင္းလို႔ျဖစ္တာ ဆုိၿပီး တလြဲအယူေတြ ရွိေနတာပါ။ အစိုးရက လည္း ကုရာနတၳိေဆးမရွိလို႔ ေျပာလိုေျပာ၊ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္ကလည္း ဒီေရာဂါျဖစ္ရင္ ေျခာက္လပဲ ခံေတာ့မယ္၊ ေသမယ္၊ ေဆးရံုတင္လို႔လည္း မျဖစ္ဘူး၊ ေဆးရံုက ေဆးထိုးသတ္တယ္ ဆုိတာလုိမ်ဳိး သတင္းမွားေတြကလည္း အမ်ားႀကီး ထြက္ေနတာပါ။

ဒီလုိေကာလာဟလေတြေၾကာင့္ လူေတြ အေတာ္မ်ားမ်ားက သူတုိ႔မွာ ဒီေရာဂါလကၡဏာရိွေၾကာင္း ျပေနေစဦး ေတာ့ ဒီေရာဂါျဖစ္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး ဆုိၿပီး ခါးခါးသီးသီး ျငင္းဆန္ေတာ့ပါပဲ။ ဒီေတာ့ ဆင့္ပြားကူးစက္တာေတြ၊ အရက္ေသစာ ေသာက္စားၿပီး ေနခ်င္သလို ေနလိုက္တာမ်ဳိးေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္ကုန္တာပါ။

ကနဦး အစတုန္းက ကုရာနတၳိေဆးမရွိလုိ႔ အစိုးရက ေျပာမယ္ဆိုလည္း ေျပာစရာပါ၊ က်မတို႔နုိင္ငံမွာ ေအအာဗီ ဆိုတာ ၾကားေတာင္ မၾကားဘူးေသးလုိ႔ပါ။ ေရာဂါသည္ အမ်ားစုက ေရာဂါအဆင့္လြန္ၿပီးေတာ့မွ ေဝဘာဂီ ကူးစက္ ေဆးရံုေရာက္၊ ေရာက္ျပန္ေတာ့လည္း ပိုးသတ္ေဆးကအစ ေဆး နဲ႔ ေဆးပစၥည္းမ်ဳိးစုံ ဝယ္ယူရေလ ေတာ့ လူနာ အမ်ားစုက အသက္ ဆုံး႐ံႈးရပါတယ္။

အခုက်ေတာ့ ေအအာဗီေဆးက အရင္ကထက္စာရင္ အမ်ားႀကီးသက္သာတဲ့ ေစ်းေတြနဲ႔ ဝယ္ေသာက္လို႔ ရလာ ပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ေပ်ာက္ေစဆရာေတြ၊ တုိင္းရင္းေဆးေယာင္ေယာင္ ဘီးဇပ္ရြက္လို အရြက္ေတြနဲ႔ ဒီေရာဂါေပ်ာက္ တယ္၊ ဒီေရာဂါဟာ တေန႔ ေခြးတေကာင္စားရင္ ေပ်ာက္တယ္ ဆုိတဲ့ လြဲမွားတဲ့ အယူအဆေတြကိုေတာ့ တုိက္ ဖ်က္ရဦးမွာပါ။

မျဖဴျဖဴသင္းသည္ ၿပီးခဲ့သည့္ ၁၀ ႏွစ္ ဝန္းက်င္မွစတင္၍ အမ်ိဳးသား ဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ၏ HIV/Aids ေဝဒနာရွင္မ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရး ႏွင့္ ပညာေပးေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ ဦးေဆာင္ လုပ္ကုိင္ေနသူ တဦး ျဖစ္သည္။