ေျပာင္းလဲေနတဲ့ က်ေနာ္တို ့ကမ႓ာၾကီး၊ ေသာက္သံုးေရ ျပႆနာ

​ေဒါက္တာညို

Water water every where

not a drop to drink

ေရေတြ ေရေတြ ေနရာတကာမွာ အမ်ားၾကီးပဲ။ ေသာက္သံုးစရာတစက္မွ မရွိပါလား။

အရင္ေခတ္က အညာထန္းေတာေတြမွာ ေရေတာင္းေသာက္ရင္ စိတ္ဆိုးတယ္။ ထန္းေရေတာ့ ေတာင္းေသာက္လို့ရတယ္တဲ့။

ဒီေန့ကမ႓ာမွာ ေသာက္စရာေရဆုိလုိ့ ေတာ္ေတာ္ ရွားပါလားလို့ ညည္းညူသံကို ၾကားဖူးတယ္။ အဲဒါက ၀ါးခယ္မခရီး သေဘၤာေပၚမွာ ဆရာ မင္းယုေ၀ ေျပာတာပါ။ တကယ္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တုိ့ နိုင္ငံမွာ ေရခ်ုိလို့ေခၚၾကတဲ့ ေသာက္သံုးနုိင္တဲ့ ေရ အင္မတန္ ေပါမ်ားပါတယ္။ ဧရာ၀တီျမစ္၊ ခ်င္းတြင္းျမစ္၊ သံလြင္ျမစ္၊ ေနာက္ မဲေခါင္ျမစ္လည္း ကြ်န္ေတာ္တုိ့ တပုိင္းတစပုိင္တာပဲ။ ျမစ္ေရမ်ားဟာ ေရခ်ုိမ်ားသာ ျဖစ္ၾက တယ္။ ျမစ္ညာကလူေတြ ဆင္ျခင္ၾကရင္ေတာ့ ဒီျမစ္ေတြဟာ ထာ၀စဉ္သန့္ရွင္းေနမွာပါ။

ညစ္ညမ္းေတာ့တာပဲေပါ့။

၀ါးခယ္မေရာက္ေတာ့ သူတုိ့တေတြဟာ ျမစ္ေရကုိ ခ်ုိးဖုိ့ ေဆးေၾကာဖုိ့ သံုးစြဲတာကုိေတြ႕တယ္။ ျမစ္ေရေတြက ေရငန္ေတြ မဟုတ္ဘူး။ ျမို့ခံလူေတြက ေျပာျပတယ္။

ေသာက္ေရကုိေတာ့ ေရသန့္ဘူးေတြ ၀ယ္သံုးၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရသန့္ကို လူတိုင္း သံုးနုိင္ၾကရဲ့လား။ ျမစ္ေရေတြ ညစ္ညမ္းေနရင္ က်န္းမာေရး ထိခုိက္ေတာ့တာပါပဲ။ အသား၀ါေစတဲ့ ဘီပုိးေတြ၊ ကုရခက္တဲ့ စီပုိးေတြနဲ့ ဆုိင္တဲ့ အသည္းေရာဂါ အျဖစ္မ်ားတယ္တဲ့။

နုိင္ငံတကာရႈခင္းကုိ ျပန္ၾကည့္မိတယ္။

ျပီးခဲ့တဲ့ရက္သတၲပတ္ အနည္းငယ္က တရုတ္ျပည္ ယန္စီျမစ္ေရေတြ ျပႆနာ တက္တယ္။ ယန္စီျမစ္ရဲ့ အလ်ားဟာ (၃၉၀၀ မိုင္) ရွည္ လ်ားတယ္။ အာရွတိုက္မွာ အရွည္ဆံုးျမစ္ ျဖစ္ျပီး ကမ႓ာမွာ တတိယအရွည္ဆံုးျမစ္ ျဖစ္တယ္။ သူဟာတိဘက္ ကုန္းျမင့္က ျမစ္ဖ်ားခံ တယ္။ ဒီျမစ္က စိုက္ပ်ိဳးေရးအတြက္နဲ့ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အတြက္ အေရးပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း Thee Gorges Dam ေဆာက္ျပီး တဲ့အခါ ေရအားလွ်ပ္စစ္လည္း ရလာေတာ့ အင္မတန္ အဆင္ေျပ သြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ စက္မႈလက္မႈ အင္မတန္ ထြန္းကားျပီး စည္းမ ရွိ ကမ္းမရွိ လုပ္တတ္တဲ့ တရုတ္ေတြရဲ့ အေလ့အက်င့္ေၾကာင့္ ခုလို ျမစ္ေရေတြမွာ ျပႆနာ တက္ရတာပါပဲ။ ပထမဦးဆံုး ျဖစ္တာကေတာ့ စက္ရံုတရံုက အဆိပ္သတၲု တမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ကက္ဒမီယမ္ (cadmium) ကို ျမစ္ထဲ စြန့္သတဲ့။ ဒီလိုစြန့္တဲ့ စက္ရံုက တာ၀န္ရွိသူ ၆ ဦးကို ဖမ္း ဆီးလိုက္တယ္။

ေနာက္ ရက္သတၲပတ္မွာပဲ ေနာက္ထပ္ ယန္စီျမစ္မွာ ဓာတုပစၥည္းေတြ ဖိတ္စင္တယ္။အဲဒါက ကုန္တင္ သေဘၤာတစီးက ေခ်းခ်ြတ္ ဆပ္ ျပာ ထုတ္လုပ္ဖို့ သယ္ေဆာင္လာတဲ့ ဖီေနာေတြ ျမစ္ထဲ ဖိတ္စင္လို့ပါပဲတဲ့။

တကယ္ေတာ့ ရွန္ဟိုင္းရဲ့ ေသာက္သံုးေရမ်ားကို ယန္စီျမစ္ကေန ရရွိတာ ျဖစ္တယ္။ အေျခေနဆိုးလာရင္ေတာ့ ေရေပးေ၀မႈကို ပိတ္လိုက္ မယ္လို့ တာ၀န္ရွိသူမ်ားက ဆိုတယ္။

ဒါဆိုရင္ ျပည္သူေတြ ေရငတ္ကုန္ေတာ့မွာေပါ့။ ရွန္ဟိုင္းမွာ လူဦးေရ ၁၃ သန္းေက်ာ္ ရွိတယ္။

တကယ္ေတာ့ ေရရွားတဲ့နိုင္ငံေတြမွာ စံနမူနာ တင္ရမွာကေတာ့ စင္ကာပူပါပဲ။ စင္ကာပူဟာ မေလးရွားနုိင္ငံက ေရကုိ ၀ယ္ယူ သံုးစြဲေန ရ တယ္။ စင္ကာပူမွာ Technology ရွိတယ္။ သူတုိ့ဟာ ေရသန့္ကုိ မေလးရွားမွ ၀ယ္ယူေနရာက မိမိတုိ့ကုိယ္တုိင္ ေရကုိျပန္လည္ အသံုးျပု နုိင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္မယ္လုိ့ ေၾကညာတယ္။

ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ မေလးရွားက သူရဲ့ ေရကုိ ေဈးတုိးျမွင့္ ယူလုိတာေၾကာင့္ပါပဲ။ ၁၉၆၁-၆၂ စာခ်ုပ္အရ ေရတန္ဖုိး တုိးယူနုိင္တယ္လုိ့ သိရတယ္။ ကမ႓ာ့ေရျပႆနာဟာ အေတာ္ေလး ရင္ေလးစရာ ေကာင္းေနျပီလုိ့ ဆုိတယ္။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္က စင္ကာပူရဲ့ ျပႆနာ ေျဖရွင္းပံု ေလးကုိ ၾကည့္ၾကပါစုိ့။

စင္ကာပူရဲ့ အမ်ုိးသားေန့မွာ ဒု-၀န္ၾကီးခ်ုပ္လီခ်န္လြန္းက သူ့ရဲပြဲကို တက္ေရာက္လာတဲ့ လူေတြကုိ ေရတခြက္စီ တုိက္တယ္။

အဲဒီေရကို ေရသစ္(New Water)လုိ့ သူက နာမည္ေပးထားတယ္။ အဲဒီေရဟာ လက္ေဆးကန္က ထြက္တဲ့ေရ၊ ပန္းကန္ေဆးေရနဲ့ အိမ္ သာကထြက္တဲ့ ေရေတြပဲ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေရေတြကုိ သန့္စင္ထားရာက ေရသစ္ကုိရတယ္။

အဲဒီေရသစ္ကုိ ေသာက္တဲ့လူေတြရဲ့မ်က္ႏွာေတြကုိ သတင္းေထာက္ေတြက တီဗီြကင္မရာနဲ့ မွတ္တမ္းတင္တယ္။ လူငယ္ေတြလည္း မ ေၾကာက္မရြံ့ ေနာက္မတြန့္ဘဲ ေရကုိ ေက်ေက်နပ္နပ္ ေသာက္တယ္။

နုိင္ငံေရးနဲ့ အမ်ုိးသားေရးအျပင္ ပတ္၀န္းက်င္ေရးအတြက္ အင္မတန္ အေရးၾကီးတဲ့ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ တခုလုိ့ စင္ကာပူနုိင္ငံေရး အကဲ ျဖတ္ သမားေတြက ဆုိတယ္။

တကယ္ေတာ့ စင္ကာပူ တနုိင္ငံတည္းက ေရကို ဒီလုိ ျပန္လည္သန့္စင္ျပီး သံုးစြဲတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။

ေတာင္ပုိင္း ကယ္လီဖုိးနီးယားက ေအာရိန္းေကာင္တီ (Orange County) ဆုိရင္ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္ကတည္းက အသံုးျပုျပီး ေရကုိ နက္ရိႈင္းတဲ့ ေနရာအထိ ေရာက္ေအာင္ ေျမၾကီးထဲ ထုိးသြင္းကာ အင္မတန္သန့္တဲ့ ေရအေနနဲ့ ျပန္လည္ အသံုးျပုၾကတယ္။

စင္ကာပူမွာ ဘံုဘုိင္ေရနဲ့ အိမ္သာသံုးေရေတြကုိ သန့္စင္ အသံုးျပုတဲ့ ေရသစ္ဟာ စင္ကာပူကုိ မေလးရွားနဲ့ တန္းတူရည္တူ ျဖစ္သြားေစ တယ္။ ေရသစ္ဟာ ေလာေလာဆယ္ စင္ကာပူမွာ လုိအပ္တဲ့ ေသာက္သံုးေရရဲ့ ထက္၀က္ကုိ ျဖည့္တင္းေပးတယ္။

ဒီလုိ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ဟာ ခ်ီးက်ူးစရာ ေကာင္းတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ကမ႓ာမွာ ေရရွားပါးမႈျပႆနာနဲ့ ရင္ဆုိင္ေနရေၾကာင္း ကမ႓ာ့ ဘဏ္က သတိေပးထားတာေၾကာင့္ပဲ။

ေရရွားပါးမႈဟာ ပုိျပီး ဆုိးလာစရာရွိေၾကာင္း ကမ႓ာ့ကုလသမဂၢရဲ့ အစီရင္ခံစာမွာလည္း ေဖာ္ျပထားတယ္။ ကုလသမဂၢနဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ ေထာင္စုတုိ့ရဲ့ ခန့္မွန္းခ်က္အရ ၂၁ ရာစု အစပုိင္းကေနစျပီး ကမ႓ာ့လူဦးေရ ၄၀ ရာခုိင္နႈန္းဟာ အေျခခံ ေသာက္သံုးေရ လုိအပ္ခ်က္ကုိ ရရွိနုိင္ေတာ့မွာ မဟုတ္ဘူးလုိ့ ဆုိထားတယ္။

ကနဦးအေနနဲ့ စင္ကာပူဟာ ေရသစ္ကုိ စက္မႈလုပ္ငန္းသံုး အတြက္ စတင္ သံုးစြဲသြားမွာ ျဖစ္တယ္။

ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ အဲဒီေရသစ္ကုိ ဆည္ေတြထဲကုိ ထည့္ေပးျပီး ဘုံဘိုင္ေရအေနနဲ့ သံုးစြဲသြားဖုိ့ စီစဉ္ထားတယ္။

ျပည္သူလူထု ေရရရွိေရးအဖြဲ့က လာမယ့္ႏွစ္မွာ ေရသစ္စက္ရုံ ႏွစ္ရုံကုိ ေဆာက္လုပ္သြားဖုိ့ စီစဉ္ထားေၾကာင္း သိရတယ္။

အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာအဖြဲ့က ေၾကညာတာကေတာ့ ေရသစ္ဟာ ဘံုဘုိင္ေရထက္ ေကာင္းတယ္။ ပုိျပီး အနၲရာယ္ကင္းတယ္လုိ့ ဆုိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရသစ္ဟာ သူ့ရဲ့နာမည္ဆုိးျဖစ္တဲ့ ေရဆုိးဆုိတဲ့ နာမည္ကုိ ေခ်ဖ်က္နုိင္ပါ့မလားဆုိတဲ့ သံသယ ရွိေနၾကတယ္။

စင္ကာပူဟာ မေလးရွားဂ်ိဳးေဟာ့ ကေန ေရဂါလန္ ၁ ေထာင္ကုိ မေလးရွားရင္းဂစ္ ၃ ဆင့္နဲ့ ၀ယ္တယ္။ ဒီေရကိုပဲ စင္ကာပူက သန့္စင္ ပုိးသတ္ျပီး မေလးရွားကုိ ဂါလန္ ၁ ေထာင္လွ်င္ ဆင့္ ၅၀ နဲ့ ျပန္ေရာင္းတယ္။ (ဒါကစီးပြားေရးေပါ့)

စင္ကာပူဟာ ေရသစ္နဲ့ အတူ မေလးရွားမွေရ၊ ပင္လယ္မွ သန့္စင္ထားတဲ့ မုိးေရ စုစုေပါင္းဟာ စင္ကာပူကုိ အတိုင္းအတာ တခုအထိ လံု ေလာက္ေစမွာ ျဖစ္တယ္။ ၂၀၁၁ ႏွစ္မွာ မေလးရွားနဲ့ ခ်ုပ္ဆုိထားတဲ့ ေရအေရာင္းအ၀ယ္ စာခ်ုပ္ႏွစ္ခု ပ်က္ျပယ္တယ္။ ေနာက္စာခ်ုပ္ တခု ကေတာ့ ၂၀၆၁ ခုႏွစ္မွာမွ ပ်က္မယ္။

နိဂံုးအေနနဲ့ ေျပာရလို့ရွိရင္ ကမ႓ာၾကီးဟာ လုိတာေတြအားလံုး ေပးတယ္ မထင္ပါနဲ့။

ဂ်ုိးျဖူနဲ့ ေလွာ္ကားေရကုိ အခမဲ့နီးပါး သံုးေနၾကတဲ့ ရန္ကုန္သူ ရန္ကုန္သားေတြဟာလည္း ေရရဲ့ တန္ဖုိးကုိ မေမ့သင့္ပါဘူး။ ဧရာ၀တီ၊ ခ်င္း တြင္း၊ သံလြင္စတဲ့ ျမစ္ၾကီးေတြရဲ့ တန္ဖုိးကို လည္း သေဘာေပါက္ပါ။

အထူးသျဖင့္ ျမစ္ေတြဟာ အမႈိက္ပစ္စရာ အမႈိက္ပံုးေတြ မဟုတ္ေၾကာင္း သတိျပုၾကပါလို့ ေမတၲာရပ္ခံပါတယ္။