“ေရပက္မဝင္ လံုၿခံဳေရး စနစ္ဆိုတာ ဘယ္ႏိုင္ငံမွာမွ မရွိဘူး”

ဧရာ၀တီ

၁၉၈၂ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားျဖစ္ပိုင္ခြင့္ ဥပေဒ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္က မြတ္ဆလင္ေတြ သန္းေခါင္စာရင္းမွာ ပါ မပါ၊ ကဒ္အျဖဴေရာင္ကို ဘယ္လိုသတ္မွတ္ခ်က္နဲ႕ ထုတ္ေပးထားသလဲ။ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားနဲ႕ ေရႊ႕ေျပာင္းအလုပ္သမားေတြ အေရး၊ ႏိုင္ငံျခားမွာ ႏိုင္ငံေရး ခိုလႈံသူေတြ ျမန္မာႏိုင္ငံသား ျပန္ေလွ်ာက္တဲ့ကိစၥ၊ ႏိုင္ငံလုံးကြၽတ္ သန္းေခါင္စာရင္း ျပန္ေကာက္မႈ စတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး လူဝင္မႈၾကီးၾကပ္ေရး ဝန္ၾကီးဌာန ျပည္ေထာင္စုဝန္ၾကီး ဦးခင္ရီကို ဧရာဝတီသတင္းေထာက္ ေမခက ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းထားပါတယ္။

ေမး။ ။ျငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ ေတြ႕ေနရေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မႈမွာ လဝကဝန္ၾကီးရဲ့ အခန္းက႑က ဘာလဲ။

ေျဖ။ ။ျငိမ္းခ်မ္းေရးကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရသစ္က ၂၀၁၁ခုႏွစ္ မတ္လ ၃၀ မွာ တာဝန္ယူလိုက္တယ္။ အဲဒီထဲက စတင္ၿပီးေတာ့ ဒီလုပ္ငန္းကို အေလးေပး လုပ္ငန္းအေနနဲ႔ စတင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တာပါ။ အမ်ိဳးသား ျပန္လည္ ရင္ၾကားေစ့ေရးကိစၥက ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရသစ္ရဲ႕ အေလးထားဆံုး လုပ္ငန္း တစ္ခုပါ။ အေရးပါတဲ့ ေခါင္းစဥ္တစ္ခုျဖစ္ေတာ့ သမၼတႀကီးကိုယ္တိုင္ ဦးေဆာင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ျငိမ္းခ်မ္းေရး ဗဟိုေကာ္မတီ ဖြဲ႔တယ္။ ေနာက္ ဒု သမၼတေဒါက္တာစိုင္းေမာက္ခမ္း ဦးစီးတဲ့ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္း ေကာ္မတီဆိုတာ ဖြဲ႔တယ္။ အဲဒီမွာ လြတ္ေတာ္ပိုင္းက ဦးသိန္းေဇာ္ေခါင္းေဆာင္တဲ့အဖြဲ႔ ရွိတယ္။ အစိုးရပိုင္းက ဒု ဥကၠဌ ၃ေယာက္ေပါ့။ အစိုးရပိုင္းက ဦးေအာင္မင္းေခါင္းေဆာင္တဲ့အဖြဲ႔ ရွိတယ္။ တပ္မေတာ္ပိုင္းက ဒုတိယဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးစိုးဝင္း ေခါင္းေဆာင္တာ ရွိတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ ဦးေအာင္မင္းေခါင္းေဆာင္တဲ့အဖြဲ႔ရဲ့ အဖြဲ႔ဝင္ပါ။ ဘာတာဝန္လဲဆိုေတာ့ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္ေရးအဖြဲ႔ဝင္ တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေကအင္ယူနဲ႔ ကရင္ကိစၥေတြ ထဲထဲဝင္ဝင္ ေဆာင္ရြက္ေပးရပါတယ္။ လဝက ဝန္ႀကီးအေနနဲ ႔အဲဒီမွာပါတာ မဟုတ္ပါဘူး။ သို႔ေသာ္ လဝက လုပ္ငန္းေတြ ဘာေတြပါလဲဆိုေတာ့ အဲဒီေဒသၿငိမ္းခ်မ္းေရးၿပီးတဲ့အခါမွာ ျပန္လာမယ့္ IDP (ျပည္တြင္းေန စစ္ေျပးစစ္ေရွာင္သူ) ေတြ၊ Refugee (တဘက္ႏိုင္ငံေရာက္ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ စစ္ေျပးဒုကၡသည္) ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ႏိုင္ငံသားျဖစ္ေရးကိစၥေတြ ဆက္စပ္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေမး။ ။ သန္းေခါင္စာရင္း တႏိုင္ငံလုံး အတိုင္းအတာ ျပဳစုေနတာ ဘယ္လို အေနအထား ေရာက္ပါျပီလဲ သိပါရေစ။

ေျဖ။ ။ လက္ရွိက ၂၀၁၄ မွာ ျပည္လံုးကၽြတ္ေကာက္ယူမွာေပါ့။ ၁၉၈၃ မွာ ျပည္လံုးကၽြတ္ေကာက္ယူၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ၾကာမွာ ျပန္ေကာက္မယ္။ ဒီအတြက္ အဆင့္ ၄ ဆင့္နဲ႔ လုပ္ေနတယ္။ ပထမအဆင့္က ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးအဆင့္ ျဖစ္တယ္။ ဒုတိယအဆင့္ ကေတာ့ ကြင္းဆင္းၿပီး စာရင္းေကာက္တဲ့အဆင့္ ျဖစ္တယ္။ တတိယအဆင့္က ကြင္းဆင္းေကာက္လာတဲ့စာရင္းကို ျပန္စစ္တဲ့ အဆင့္ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ဆံုးအဆင့္က ထုတ္ျပန္တဲ့အဆင့္ျဖစ္တယ္။ ေစာေစာကေျပာသလို အစိုးရသစ္တပ္ၿပီး ၂လေလာက္ အၾကာမွာ ဒီလုပ္ငန္းကို စတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ေလာက္ အေတြ႔အၾကံဳျပတ္ေနတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ျခင္းဆိုတာကို အခ်ိန္မ်ားမ်ား ယူလိုက္တယ္။ စီမံကိန္းတခုလံုး ၃ ႏွစ္နဲ႔ ၁၀ လၾကာမယ္။ ဒီမွာႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးကို ၃၅ လေလာက္ ယူတယ္။ အခုကေတာ့ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ေရးကာလ ျဖစ္တယ္။ ျပင္ဆင္ေရးကာလမွာ အဆင့္ ၈ ဆင့္ရွိတယ္။ လက္ရွိက ျပည္သူေတြကို လိုက္ၿပီးေတာ့ အသိပညာေပးတဲ့လုပ္ငန္းေတြ လုပ္တယ္။ ဒီမွာက လူဦးေရက သန္း ၆၀ ေလာက္ ရွိတယ္။ အိမ္ေထာင္စုက ၁၁ သန္းေလာက္ရွိတယ္။ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ ၁၄ ခုမွာ ခရိုင္ ၇၀၊ ျမိဳ႕နယ္ ၃၃၀၊ ရပ္ကြက္ ၃၀၅၁၊ ေက်းရြာအုပ္စုေပါင္း ၁၃၆၂၀၊ ေက်းရြာေပါင္း ၆၄၃၄၆၊ လူမ်ိဳးစု ၁၃၅ ရွိတယ္။ အဲဒါေတြကို လွည္႔ပတ္ အသိပညာေပးတယ္။ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ေတြမွာလည္း လိုက္ရွင္းျပမယ္။ ခုကာလကေတာ့ ျပည္သူအသိေပးကာလဆိုေတာ့ တႏိုင္ငံလံုးတိုင္းတာအရ လုပ္ေနရတာေပါ့။

ေမး။ ။ ရခိုင္ျပည္နယ္က မြတ္ဆလင္ေတြ သန္းေခါင္စာရင္းမွာ ပါမလား။ သူတို႕ကို ကဒ္အျဖဴေရာင္ ထုတ္ေပးထားတာ ဘယ္လိုသတ္မွတ္ခ်က္နဲ႕လဲ။ ဧည့္ႏိုင္ငံသားလား။ ဒုကၡသည္လား။ ဘယ္လို သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ ထုတ္ေပးထားလဲ သိပါရေစ။

ေျဖ။ ။ ရခိုင္ျပည္နယ္မွာရွိတဲ့ ဘဂၤလီမြတ္စလင္ကိုလည္း သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္တဲ့အခါမွာ ထည္႔ေကာက္မယ္။ သန္းေခါင္စာရင္းေကာက္တာက သတ္မွတ္အခ်ိန္အတြင္းမွာရွိတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ နယ္နမိတ္အတြင္းမွာ ရွိတဲ့လူ အကုန္လံုးကို ေကာက္မယ္။ သံရံုး သံတမာန္ မပါ ေကာက္မယ္။ ဒီေတာ့ ဘဂၤလီျဖစ္ေစ၊ မည္သည့္လူမ်ိဳးစုပင္ျဖစ္ေစ၊ သတ္မွတ္ နယ္နမိတ္တြင္း ရွိရင္ အကုန္ေကာက္ မွာပါ။ White Card ကေတာ့ ယာယီသက္ေသခံကတ္ျပားေပါ့။ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ ဘယ္ႏိုင္ငံသားရယ္လို႔ တိတိက်က် မသတ္မွတ္ႏိုင္ေသးတဲ့သူေတြကို ထုတ္ေပးတာပါ။ သူတို႔ ဘိုးစင္ေဘာင္ဆက္ကို က်က်နန မျပႏိုင္ေသးတဲ့သူေတြကို ဒီႏိုင္ငံမွာ ေနခြင့္၊ စားခြင့္ ေပးတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း မည္သည့္ ႏိုင္ငံသားလို႔ မသတ္မွတ္ေသးတဲ့သူကို ဥပေဒနဲ႔အညီ ကဒ္အျဖဴေရာင္ ထုတ္ေပးတာေပါ့။ အဲဒါက ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံသား မွတ္ပံုတင္မ်ား နည္းဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၃ (ဂ) အရ ေပးတာပါ။ ဥပေဒမဲ႔ ေပးတာ မဟုတ္ပါဘူး။ မွတ္ပံုတင္အရာရွိအေနနဲ႔ အထူး အခြင့္အေရးအေနနဲ႔ ေပးလို႔ရတယ္ဆိုတဲ့ Right တခု အေနနဲ႔ ေပးတာပါ။

ေမး။ ။ သူတို႔ေတြက ဥပေဒအရ ႏိုင္ငံသား ျဖစ္ခြင့္ရွိတယ္ဆိုေတာ့ ဘယ္လိုမ်ိဳး အေျခအေန ဥပေဒက ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ရွိတယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ သတ္မွတ္ထားတဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မူပုဒ္မ ၄၂ မွာဆိုရင္ ၁၉၄၈ မတိုင္မွီ ဘိုးဘြားဘီဘင္ ဒီမွာေနခဲ့တယ္ဆိုရင္ သူသည္ ဒီမွာေမြးတယ္။ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ဖို႔ ဆႏၵရွိတယ္။ တိုင္းရင္းသား ဘာသာတမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေျပာတတ္တယ္။ ဒီလိုေတြျပည္႔စံုၿပီး ကိုယ္တိုင္ဆႏၵရွိတယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ေလွ်ာက္ခြင့္ရွိပါတယ္။ ဒီလိုဥပေဒေတြအရ ကိုက္ညီလို႔ျဖစ္လာခဲ့ရင္ သူကဥပေဒအရ ျဖစ္တဲ့ႏိုင္ငံသားလို ႔ေျပာရတာေပါ့။

ေမး။ ။ႏိုင္ငံသားနဲ႕ ဧည့္ႏိုင္ငံသားနဲ႕ အိမ္ေထာင္က်ျပီး ေမြးလာတဲ့ ကေလးေတြဟာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသလား။ ဘယ္လိုပံုစံ လက္ခံပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ၈၂ ဥပေဒပုဒ္မ ၇ အရ ႏိုင္ငံသားနဲ႔ ဧည့္ႏိုင္ငံသားေပါင္းရင္ သူသည္ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ ရွိတာေပါ့။ သို႔ေသာ္လည္း ဧည္႔ႏိုင္ငံသားဟာ သူေမြးခ်ိန္မွာ ဧည္႔ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ ရွိေနတဲ့သူ ျဖစ္ရပါမယ္။ ဧည့္ႏိုင္ငံသားကဒ္ ရၿပီးသားျဖစ္ေနတဲ့သူမွ ရမွာေပါ့ေနာ္။ ဒီမွာ ဧည္႔ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ မရေသးတဲ့သူဟာ ႏိုင္ငံသားနဲ႔ လက္ထပ္လိုက္တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ေမြးလာတဲ့ကေလးဟာ ႏိုင္ငံသား မျဖစ္ႏိုင္ေသးပါဘူး။

ေမး။ ။ ဒါဆို ေမြးတဲ့ခ်ိန္မွာ ကေလးကို ဘယ္လိုသတ္မွတ္မလဲ။

ေျဖ။ ။ ဒါက ဧည္႔ႏိုင္ငံသားမျဖစ္ေသးရင္ သူက ႏိုင္ငံျခားသားလို႔ပဲ သတ္မွတ္ပါတယ္။ သူက ႏိုင္ငံသားျပဳခြင့္ရဖို႔ ေလွ်ာက္ရမယ္။ ဒါဆို သူက က်ေနာ္တို႕အသုံးအႏႈန္းအရ ျပဳႏိုင္ငံသား ျဖစ္လာမယ္။ သူကေမြးတဲ့ကေလး က်ေတာ့ ဧည္႔ႏိုင္ငံသားျဖစ္မယ္။ ဒီကေနတဆင့္ ေျမးက်မွ ႏိုင္ငံသားျဖစ္လာပါမယ္။

ေမး။ ။ ထိုင္းနယ္စပ္နဲ႕ မေလးရွား ဒုကၡသည္စခန္းေတြ၊ တရားမဝင္ ခိုလံႈေနၾကတဲ့ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္သူနဲ႕ အလုပ္သမားေတြ ႏိုင္ငံမဲ့ျဖစ္ေနတာကိုေျဖရွင္းဖို႕ ဘယ္လိုမူဝါဒ ထားျပီး ဘာေတြေဆာင္ရြက္ေနပါလဲ။

ေျဖ။ ။ အဲဒီမွာက ဒုကၡသည္နဲ႔ အလုပ္သမားႏွစ္မ်ိဳးက မတူဘူးေပါ့။ ဒုကၡသည္ဆိုတာက တဖက္ႏိုင္ငံမွာေနတဲ့ Refugee Camp (ဒုကၡသည္စခန္း) ေတြမွာက ျပည္တြင္းပဋိပကၡေၾကာင့္ ဟိုဘက္မွာေနတာေတြ ရွိတယ္။ ဒီေတာ့ ဟိုဘက္မွာေနရင္ Refugee ေပါ့။ ဒီဘက္မွာေန IDP ေပါ့။ ဒီမွာ တခ်ိဳ႕က တတိယႏိုင္ငံ သြားခ်င္ေတာ့ အလြယ္ျဖစ္ေအာင္ ဒုကၡသည္စခန္းမွာ သြားေနတဲ့လူေတြလည္း ရွိတယ္။ ျပည္တြင္းပဋိပကၡေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ သြားေနၾကတာေတြလည္း ရွိတယ္။ ဒီေတာ့ ျပည္တြင္းပဋိပကၡေၾကာင့္ သြားတဲ့လူေတြကို ျငိမ္းခ်မ္းေရးအစီအစဥ္ေတြအရ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး ခိုင္မာသြားၿပီဆိုရင္ မိုင္းရွင္းလင္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္၊ ဒါၿပီးရင္ တပ္ဖြဲ႔ဝင္ေတြ သူတို႔အမ်ိဳးအေဆြေတြ သူတို႔နဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြကို ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ လုပ္မယ္။ ဒီလိုလုပ္ငန္းစဥ္ေတြရွိေတာ့ အဲလိုဒုကၡသည္စခန္းက လူေတြကို ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ျပန္စဥ္းစားရမယ့္သေဘာေပါ့။

ေနာက္ အလုပ္သမားက က်ေတာ့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တရားမဝင္ သြားၾကတာေတြ မ်ားတယ္။ အဲဒီအတြက္ အလုပ္သမားဝန္ႀကီးဌာန၊ ႏိုင္ငံျခားေရး၊ ေနာက္ လဝကရယ္ သံုးဌာနက စီမံေပးတယ္။ ယာယီႏိုင္ငံကူး လက္မွတ္ရေအာင္ စီမံေပးတယ္။ အဲဒီမွာ လဝကက ႏိုင္ငံသားျဖစ္လား မျဖစ္လားဆိုတာကို စစ္ေပးရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထိုင္းမွာဆို အရင္က အလုပ္စခန္းက ၁၁ ခုထိဖြင့္ၿပီး ယာယီႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္ ထုတ္ေပးတယ္။ ခုကေတာ့ လုပ္ငန္းက သိမ္းခါနီးေတာ့ ၄ ခုေလာက္ ရွိပါတယ္။

ေမး။ ။ ဒါဆို refugee ေတြ၊ IDP ေတြကိုျပန္ေခၚေတာ့မယ္ဆိုရင္ လဝက အေနနဲ႔ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ လက္ခံဖို႔ရွိမလဲ။ ဘာေတြျပင္ဆင္ထားၿပီလဲ သိခ်င္ပါတယ္။

ေျဖ။ ။ ျပင္ဆင္မႈေတြ လုပ္ေနပါၿပီ။ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ေရးအတြက္ လုပ္ေပးမယ္။ ဒီေနရာမွာ ပုဒ္မ ၄ ခုေလာက္နဲ႔ စဥ္းစားရေတာ့မယ္။ တစ္က ၈၂ ဥပေဒပုဒ္မ ၁၃ မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံသားႏွစ္ခု ခံထားတာကို လက္မခံပါဘူး။ ဒီေတာ့ ဟိုႏိုင္ငံသားျဖစ္ေနရင္ေတာ့ ဒီႏို္င္ငံသားျပန္ခံမယ္ဆို ဟိုႏိုင္ငံသားကို စြန္႔ရပါမယ္။ ပုဒ္မ ၁၆ အရ တျခားႏိုင္ငံရဲ႕ ပတ္စ္ပို႔၊ တျခားႏိုင္ငံရဲ႕ အေထာက္အထား တစ္ခုခုကို ကိုင္လိုက္ၿပီဆိုရင္ ရၿပီဆိုရင္ေပါ့ အလိုလိုေနရင္း ဒီလူဟာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ ဆံုးရံႈးတယ္လို႔ ပါပါတယ္။ ႏိုင္ငံသား မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ေနာက္ တတိယက ပုဒ္မ ၂၂ အရ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ဆံုးရံႈးသူသည္ ဘယ္ေတာ့မွႏိုင္ငံသား ျပန္မျဖစ္ႏို္င္ေတာ့ဘူး။

ေနာက္ ၈၂ ဥပေဒ ပုဒ္မ ၈ အရ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကီးအကဲသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရသည္ ႏိုင္ငံေတာ္အက်ိဳးဌာ ဒီလူေတြကို ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ျပန္လည္လက္ခံလို႔ ရတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ အက်ိဳးအတြက္ ျပန္လည္လက္ခံလို႔ ရပါတယ္။ အဲေတာ့ သူသည္ ႏွစ္ႏိုင္ငံသား ခံလို႔မရဘူး။ ဒီေတာ့ ဒီခုနကေျပာတဲ့မူေတြကို အေျခတည္ၿပီး
ျပန္လက္ခံဖို႔ စဥ္းစားမွာပါ။ ဒီေတာ့ ကိုယ္တိုင္က ဒီႏိုင္ငံသား ျပန္ျဖစ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ္တိုင္ဆံုးျဖတ္ရမွာေပါ့။

ေမး။ ။ ၁၉၈၈ က ထြက္သြားျပီး တျခားႏိုင္ငံမွာ ႏိုင္ငံေရးခိုလႈံခဲ့ျပီး အခု ျမန္မာႏိုင္ငံသား ျပန္ေလွ်ာက္ထားသူ ၅၈ ေယာက္ ရွိတယ္လို႕ ၾကားရပါတယ္။ ဟုတ္ပါသလား။ သူတို႕ကို ဘယ္လိုလက္ခံပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ၅၈ ေယာက္ ေလွ်ာက္တာ မွန္ပါတယ္။ သူတို႔ကို ခုနကေျပာတဲ့ အခ်က္ ၄ ခ်က္ကို အေျခခံထားၿပီး စဥ္းစားတာေပါ့။ ခုနေမးတဲ့ ၅၈ ေယာက္လံုးက ၈၈ တုန္းက ထြက္သြားတဲ့လူေတြခ်ည္းပဲ မဟုတ္ဘူး။ အစဥ္အဆက္ေပါ့။ သူတို႕ေတြ ျပန္လက္ခံဖို႔ကို လဝက၊ ျပည္ထဲေရး၊ ႏိုင္ငံျခားေရးရယ္ ဆက္စပ္ေဆာင္ရြက္ေနတယ္။ ႏိုင္ငံျခားေရးက သံရံုးနဲ႔ ဆက္စပ္ရတယ္။ ျပည္ထဲေရးက မႈခင္းကိစၥေတြေပါ့။ ျပည္တြင္းပိုင္းေကာ ႏိုင္ငံတကာ မႈခင္းပိုင္းကိုေကာ စစ္ေဆးပါတယ္။ ၂၃ ေယာက္လားေပါ့ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ထိ တင္ထားေပးၿပီးပါၿပီ။ စိစစ္ၿပီးရင္ သူတို႔ႏိုင္ငံသားျပန္ျဖစ္ပါမယ္။

ေမး။ ။ ဥပေဒမွာ ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ ပါဝင္ေနေသာ စစ္မက္ကာလအတြင္း ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ကို စြန္႔လႊတ္ခြင့္ မရွိေစရလို႔ ပါတယ္။ စစ္မက္ဆိုတာကို ဘယ္လိုသတ္မွတ္လဲ။ ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ သြားတာရွိသလို ၈၈ အေရးအခင္းတုန္းက ႏိုင္ငံျခားကို ထြက္သြားတဲ့လူေတြ ဟိုမွာ ႏိုင္ငံသားခံတာေတြရွိတယ္ မဟုတ္လား။

ေျဖ။ ။ စစ္မက္ကေတာ့ တႏိုင္ငံနဲ႔ တႏိုင္ငံျဖစ္တာကိုပဲ ဆိုလိုပါတယ္။ ၈၈ ကေတာ့ ျပည္တြင္းပဋိပကၡပါ။ ေနာက္ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္။ ဒါကိုေျပာရရင္ ႏိုင္ငံျခားကို တရားမဝင္ထြက္တာနဲ ႔ဒါဟာ လဝက ဥပေဒနဲ႔ေတာ့ ျငိပါတယ္။ မွန္တာေပါ့။ သို႕ ေသာ္ အခု ႏိုင္ငံေတာ္က တံခါးဖြင့္ထားတယ္။ ျပန္လာခ်င္သူေတြအေနနဲ႔
ျပန္လာဖို႔ ဖိတ္ေခၚထားပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာ နစ္နာခ်က္ မရွိရင္ တိုင္းျပည္အေနနဲ ႔လက္ခံမွာပါ။ နစ္နာသူရွိခဲ့ရင္ေတာ့ တိုင္းျပည္က ျပန္ေခၚခ်င္ေတာင္ သူ႔အေနနဲ႔ ဥပေဒအရ အေရးယူခံရမွာပါ။ ယံုၾကည္ခ်က္ေၾကာင့္ဆိုရင္ေတာ့ တခုက ဥပေဒေၾကာင္းအရ ျငိတယ္။ သို႔ေသာ္ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲ ေစတနာအရ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးတြက္ လက္ခံေပးတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာပါ။

ေမး။ ။ ရခိုင္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြကို ႏိုင္ငံသား စစ္မစစ္စစ္ေဆးတာဘယ္လို အေျဖထြက္ပါၿပီလဲ။

ေျဖ။ ။ အေရးယူတာ မရွိေသးပါဘူး။ စိစစ္တုန္းပါ။ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြဆိုေတာ့ စိစစ္မႈက ခိုင္မာဖို႔ လိုပါတယ္။ မွားယြင္းလို႔ မရဘူး။ လဝကနဲ႔တင္ မၿပီးပါဘူး။ သက္ဆိုင္ရာအဖြဲ႔ေတြနဲ႔ ေသခ်ာ ထပ္စစ္ေနတာေပါ့။

ေမး။ ။ စစ္ေဆးတာ ၄ ေယာက္ဘဲလား။ ထပ္တိုးတာမ်ား ရွိလား။

ေျဖ။ ။ တိုင္စာေပးတာ ၄ ေယာက္ဆိုေတာ့ တိုင္စာအတိုင္း စစ္တာပါ။ ကိုယ့္ဘာသာ ေဖာ္ထုတ္တာမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။

ေမး။ ။လက္ရွိ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ မဟုတ္မမွန္ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ရယူထားတဲ့သူ ဘယ္ႏွစ္ဦး ျပစ္ဒဏ္က်ခံထားရလဲ။ ဘယ္ေလာက္ စစ္ေဆးေတြ႔ရွိရလဲ။

ေျဖ။ ။ ကာလအပိုင္းျခားနဲ႔ ေျပာမွရမယ္ ထင္တယ္။

ေမး။ ။ ၁၉၈၂ကေနစၿပီး ဥပေဒသက္ဝင္ၿပီးေနာက္ ဆိုရင္ေကာ။

ေျဖ။ ။ ဥပေဒေပၚၿပီးခ်ိန္ကေန စၿပီးဆို ခုခ်ိန္ထိ ၁၄ ေယာက္ပါ။

ေမး။ ။ ဝန္ထမ္းေတြထဲက ႏိုင္ငံသားတစ္ဦးအျဖစ္ မဟုတ္မမွန္ ရယူႏိုင္ေအာင္ ကူညီတာေတြ ရွိေနတယ္။ အဲဒီ ဝန္ထမ္းကို ဘယ္လို အေရးယူပါသလဲ။ လက္ရွိ အေရးယူခံရတာ ဘယ္ေလာက္ရွိေနၿပီလဲ။

ေျဖ။ ။ မွန္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေတြ ရွိခဲ့တယ္။ ရွိတယ္ဆိုေပမယ့္ အမႈအတိမ္အနက္ ၾကည္႔ရမယ္ဆိုရင္ စစ္ေဆးရမယ့္ အေထာက္အထားေတြကို မစစ္ေဆးဘူး။ ပ်င္းတာေပါ့။ အဲလိုလူေတြ မ်ားတယ္။ ၁၁ ဦးရွိပါတယ္။ ျပစ္မႈအတိမ္အနက္အရ ထုတ္ပစ္လိုက္တယ္။ ဒီ ၁၁ ဦးစလံုးကို ထုတ္တယ္။ ေနာက္ ရာထူးခ်တာေတြ ရွိတယ္။ ဌာနအတြက္က ဒါက အသက္ပါ။ ဒါကို ေပါ့တီးေပါ့ဆ လုပ္တာေတြ မ်ားပါတယ္။ ရည္ရြယ္လုပ္တာမ်ိဳးေတြ နည္းပါတယ္။ ဒီလိုေတြ မျဖစ္ေအာင္ တာဝန္ယူေနရတယ္။

ေမး။ ။ ႏိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကဒ္ အတုလုပ္ရလြယ္တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြ ထြက္ေနတယ္။ လုပ္ထားတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒီေပၚမွာ ဘာေတြလုပ္မလဲဆိုတာ သိပါရေစ။

ေျဖ။ ။ ဟုတ္ပါတယ္။ သိပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္က စကၠဴနဲ႔လုပ္တာဆိုေတာ့ အတုအပ လုပ္ရတာ လြယ္တယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ သန္း ၆၀ မွာ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ
ေတာေနျပည္သူေတြ ေနာက္ တိုင္းျပည္က စီးပြားေရးအရ အားမေကာင္းတာေတြေၾကာင့္ဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရက အားလံုးအတြက္ သံုးႏိုင္ေအာင္လုပ္ေပးတာပါ။ Smart Card ေတြေျပာင္းဖို႔ စီမံေနတယ္။ အဲဒီမွာက အတုမပ မလုပ္ႏိုင္ေအာင္ လုပ္တဲ့ဟာေတြ ပါတာေပါ့။ ရွိတဲ့လူေတြ ျပန္လဲရမယ္။ မရွိတာကို ထုတ္ေပးရမယ္။ ဒီလိုေတြ ႀကီးက်ယ္တာဆိုေတာ့ အခုလုပ္ဖို ႔ကမ္းလွမ္းလာတာေတြ ရွိတယ္။ ဒီေပၚမွာ စဥ္းစားေနတာပါ။ လုပ္သြားမွာ။ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္သြားမွာပါ။ ေလ့လာေနဆဲေပါ့။ ေသခ်ာလုပ္သြားမွာပါ။

ေမး။ ။ ရခိုင္မွာ တဖက္ႏိုင္ငံကလူေတြ ေရာက္ေနတယ္၊ အေနာက္တံခါးက်ိဳးခဲ့တယ္။ ဒီလိုပဲ အေရွ႕ဘက္မွာလည္း ဒီလိုပဲ၊ တရုတ္လူမ်ိဳး ျမန္မာျပည္ဖြားမဟုတ္သူေတြ ေရာက္ေနတယ္ ဆိုတဲ့ ေျပာဆိုခ်က္ေတြ ရွိတယ္။ သိန္း ၂၀ ေပးရင္ ခ်က္ခ်င္းႏိုင္ငံသားလက္မွတ္ရတယ္လို႕ ေျပာဆိုတာေတြ ရွိေနတယ္။ ဒီေပၚမွာေရာ ဘာမ်ားေျပာခ်င္သလဲ။

ေျဖ။ ။ ဒါကိုေျပာရရင္ သမိုင္းကိုေျပာရလိမ့္မယ္။ ျမန္မာျပည္အေနာက္ျခမ္းကေတာ့ ရခိုင္ေဒသဟာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္မွာကတည္းက ေဒသတခုလံုး အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ က်တယ္။ အိႏိၵယနယ္ထဲ က်သြားတယ္။ သူတို႔ဘက္ကၾကည္႔ေတာ့ နယ္စပ္မရွိေတာ့ဘဲ အိႏၵိယႏြယ္ဖြားကုလားေတြ၊ ပါကစၥတန္ႏြယ္ ပထန္ေတြ၊ နီေပါႏြယ္ ေဂၚရခါးေတြ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏြယ္ဖြား ဘဂၤလီေတြ ဝင္လာခဲ့တယ္။ ေနာက္တခါ ၄၉ မွာ ျပည္တြင္းေသာင္းက်န္းမႈေတြေပၚေတာ့ အေရွ႕နယ္စပ္ေတြမွာ လံုျခံဳေရးက်ိဳးေပါက္ၿပီး အိမ္နီးခ်င္းေတြ ဝင္လာ တယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာစက္ မေရာက္တာေတြ ရွိတယ္။ ဒါေတြဟာ သမိုင္းနဲ႔အတူ ျပည္တြင္းစစ္နဲ႔အတူ ျဖစ္ခဲ့တာပါ။ ဒီအခ်ိန္မွာ ဘယ္သူက နယ္စပ္ဂိတ္မွာ က်က်နန စစ္လို႔ ရခဲ့လို႔လဲ။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား အဲလိုေနထိုင္ေပါက္ဖြားလာတာ လဝကေၾကာင့္သာ မဟုတ္ဘူး။ သမိုင္းေၾကာင့္ပါဘဲ။ ျပည္တြင္းပဋိပကၡေတြ သက္တမ္းရွည္လို႔၊ လြတ္လပ္ေရး ဆံုးရံႈးခဲ့လို႔လို႔ေျပာႏုိင္တယ္။ နယ္စပ္ကို လိုသလို သတ္မွတ္ၿပီး အင္မတန္ ရွည္လ်ားတဲ့ နယ္စပ္တေလွ်ာက္ ခိုးဝင္ခိုးထြက္ေတြ ရွိလာခဲ့တယ္။ ခု လက္ရွိမွာ တိုင္းျပည္အေနနဲ႔ တတ္ႏိုင္သမွ် ကာကြယ္ေနပါတယ္။ လဝကလည္း လုပ္ေနသလို တျခားအဖြဲ႔ေတြလည္း လုပ္ေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးအရ လုပ္ေနပါတယ္။

သန္း ၆၀ေသာ ျပည္သူကို ေျပာခ်င္ပါတယ္။ သန္း ၆၀ ေသာ လူေတြကို ၆၀၀၀ ေသာ လဝကက မႏိုင္ႏိုင္ဘူး။ မဟုတ္တာ လုပ္ေနတာေတြေတြ႔ရင္ သတင္းေပးပါ။ေျပာတာနဲ႔ မလုပ္ႏိုင္တာ မရွိေစရဘူး။ ျပည္သူသတင္းေပးတဲ့ တေန႔ မတရားမႈေတြ ေပ်ာက္ေစရပါမယ္။ ပူးေပါင္းေစခ်င္တယ္။ ျပည္သူကသိၿပီး အကူအညီမေပးဘူး အျပစ္ပဲ ေျပာေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ မတရားမႈေတြ မေပ်ာက္ႏိုင္ဘူး။ လဝက လူ ၆၀၀၀ နဲ႔ေတာ့ လုပ္မရႏိုင္ဘူး။ ႀကိဳးစားလုပ္ေနပါတယ္။ သတင္းေတြေပးၾကပါ။
သိတာနဲ႔တၿပိဳင္နက္ အေရးယူမွာပါ။

ေမး။ ။ ဒါဆို လက္ရွိခ်ိန္မွာ နယ္စပ္ဂိတ္ေပါက္ေတြကို အေကာင္းဆံုး ကာကြယ္ထားႏိုင္တယ္လို ႔ေျပာႏိုင္မလား။

ေျဖ။ ။ ေျပာရရင္ အလြန္အကၽြံေျပာတာ က်မယ္။ ခုက အိမ္နီးခ်င္း ၅ ႏိုင္ငံနဲ႔ ဆက္စပ္တယ္။ တရားဝင္ နယ္စပ္ဂိတ္ၾကီးပဲ ၁၆ ေပါက္ ရွိတယ္။ တရားမဝင္ကေတာ့ အမ်ားၾကီး ဝင္လို႔ရတယ္။ စနစ္တက် စစ္ေဆးႏိုင္ေအာင္ အခု ကိုယ္တိုင္ေရးၿပီး ေသခ်ာစစ္ေဆးႏိုင္မယ့္ စနစ္တခုကို ေသခ်ာေရးၿပီး တင္ထားပါတယ္။ စနစ္က်ေသာ လဝက နယ္စပ္ေဒသ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးစနစ္ဆိုတဲ့ဟာ တင္ထားတယ္။ မ်က္လံုးနဲ႔စစ္တာထက္ စက္နဲ႔စစ္တာေပါ့။ ေတြ႔တဲ့လူကို လက္ေဗြနဲ႔စစ္ေဆးတဲ့စနစ္လိုမ်ိဳးေပါ့။ ေတြ႔တဲ့ေနရာမွာ စစ္ေဆးႏိုင္တဲ့ ကိရိယာေတြ တပ္မယ္။ လုပ္ထားတယ္။ နယ္စပ္နဲ႔ ဗဟိုနဲ႔ အခ်ိန္နဲ႔တေျပးညီ လုပ္ႏိုင္ေအာင္ စနစ္ေတြတပ္ဖို႔ လုပ္ထားတယ္။ ဒါေတာင္မွ မလြယ္ပါဘူး။ အရင္က ရဲခ်ဳပ္လုပ္ခဲ့ေတာ့ သိတယ္။လံုျခံဳေရးစနစ္ဆိုတာ ေရပက္မဝင္လံုျခံဳေရး စနစ္ဆိုတာ ဘယ္ႏိုင္ငံမွာမွ မရွိပါဘူး။

အခုထိေတာ့ အားလံုး ထိန္းႏိုင္တယ္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ပိုတယ္ေျပာမယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ကလည္း တတ္ႏိုင္သမွ် ပံ့ပိုးေပးေနပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဟာေတြကို ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ဆက္စပ္လုပ္ေနတယ္။ ၾသစေၾတးလ်နဲ႔ ကေနဒါကလည္း ကူညီေပးေနတယ္။ ဂ်ပန္ကလည္း ကူညီေပးေနတယ္။ ျဖစ္ဖို႔ လုပ္ေနပါတယ္။ ဘတ္ဂ်က္အရ အကုန္မရေပမယ့္ တေပါက္ရ တေပါက္ လုပ္မွာ။ တိုင္းျပည္ကၾကည္႔ရင္ လဝကဘဲ သားသမီးမဟုတ္ဘူးေလ။ က်န္တဲ့ ဝန္ၾကီးဌာန အကုန္လံုး သားသမီးေလ။

ေမး။ ။ (Permanent Residency) ပီအာရ္စနစ္ ခြင့္ျပဳဖို႕ အေျခအေနကေရာ ဘယ္လိုရွိပါျပီလဲ။

ေျဖ။ ။ ပီအာရ္စနစ္ကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲ သမၼတႀကီးရဲ႕လမ္းညႊန္ခ်က္အရ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား ျမန္မာျပည္တြင္း အျမဲေနထိုင္ခြင့္လုပ္ဖို႔ ေဆာင္ရြက္ၾကပါတယ္။ ဒါကို ဒုတိယသမၼတႀကီး ဦဉာဏ္ထြန္း ကိုယ္တိုင္ဦးစီးၿပီး ၂၀၁၂ ေအာက္တိုဘာလက ၂၂ ရက္က ေကာ္မတီတခု ဖြဲ႔တယ္။ စဥ္းစားခဲ့ၾကတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြံ႕ျဖိဳးဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အကူအညီေတြ၊ လုပ္ငန္းေတြ၊ ပညာရွင္ေတြ ေနာက္ ဒီႏိုင္ငံက ပညာရွင္ေတြ ျပန္လာႏိုင္ဖို႕ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲရဲ႕ေစတနာက အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးတြက္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ထြက္သြားရသူေတြနဲ႔ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းေတြ ျပန္လုပ္ဖို႔ ဒီစနစ္ကို ေရးဆြဲတယ္။ ဒီစနစ္ဟာ ျပည္တြင္းမွာ ရွိတဲ့ တည္ဆဲဥပေဒေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ေဆာင္ရြက္ရတာ ျဖစ္တယ္။ မလြယ္ကူဘူးေပါ့။ ခုေတာ့ ဒီစနစ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့နည္းဥပေဒ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ရံုးနဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး အတည္ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ဒါကို ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအဖြဲ႕က အတည္ျပဳၿပီးပါၿပီ။ လႊတ္ေတာ္ျပန္စရင္ အတည္ျဖစ္မယ္။

ေမး။ ။ဒါဆို ဒီမွာ ဘယ္လိုအခ်က္ေတြပါမလဲ၊ ဘယ္ေလာက္ အတိုင္းအတာ ေနခြင့္ရမလဲ။ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ ဘယ္လိုခံစားခြင့္ရမလဲ ေနာက္ ဘယ္အခ်က္ေတြေၾကာင့္ ပီအာရ္စနစ္ ရုပ္သိမ္းႏိုင္မလဲ သိပါရေစ။

ေျဖ။ ။ မထြက္ေသးေတာ့ သတင္းေပါက္မွာ စိုးရတယ္။ ေျပာရရင္ ပီအာရ္ရဲ႕ ကနဦး သက္တမ္းဟာ ၅ ႏွစ္ရွိပါတယ္။ ရျခင္း မရျခင္းကေတာ့ ပီအာရ္ဆံုးျဖတ္တဲ့ အဖြဲ ႔ရွိတယ္။ အေသးစိတ္ အခ်က္ကေတာ့ မထြက္ေသးေတာ့ ေျပာလို႔ မရဘူး။ ေလွ်ာက္ထားရမယ့္ပံုစံ၊ ေလွ်ာက္ထားရမယ့္ လိုအပ္တဲ့အရည္ခ်င္း၊ ေနခြင့့္ သက္တမ္းေပးရမယ့္ အခေၾကးေငြ၊ ရပိုင္ခြင့္၊ လိုက္နာရမယ့္တာဝန္၊ ပယ္ဖ်က္ခြင့္ အကုန္လံုးက ႏိုင္ငံတကာ စံႏႈန္းအတိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ ႔ကိုက္ညီေအာင္ ဆြဲထားပါတယ္။

ေမး။ ။ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ တိုးရစ္ေတြအပါအဝင္ ေတာ္ေတာ္ေတြ႕လာရျပီ။ တိုးရစ္ဗီဇာအျပင္ ဘယ္လိုဗီဇာေတြ ေလွ်ာက္ထားခြင့္ရွိလဲ။

ေျဖ။ ။ ဗီဇာက ၆ မ်ိဳးရွိတယ္။ တိုးရစ္၊ လုပ္ငန္း၊ ဆိုရွယ္၊ (Workshop/ Training) လို႔ေျပာတဲ့ Entry ဗီဇာ၊ Diplomatic၊ Multi-entry စတဲ့ေျခာက္မ်ိဳး ေပးပါတယ္။ ဒါအျပင္ Student Visa ဆို တခ်ိဳ႕က Entry ဗီဇာမွာပါတာ၊ လုပ္ငန္းဗီဇာမွာပါတာရွိတယ္။ သာသနာေရးဗီဇာဆိုတာ သီးသန္႔ေတာ့ မရွိဘူး။ အဲဒီသာသနာတြက္ဆို Entry ဗီဇာထဲပါတာေတြ ရွိတယ္။ ဒီေပၚမူတည္ၿပီးခြဲထုတ္ေပးရင္ ေကာင္းမလားစဥ္းစားေနတယ္။

ေမး။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံသားနဲ႕ အိမ္ေထာင္က်တဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားကို ဘယ္လို ဗီဇာမ်ိဳး ထုတ္ေပးလဲ။ သူတို႕ ကေလးေတြေရာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ ရွိလား။

ေျဖ။ ။ အဲလို အိမ္ေထာင္က်တယ္ဆိုရင္ ဆိုရွယ္ဗီဇာေပးတယ္။ သူတို႔ကရတဲ့ ကေလးေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံသား မျဖစ္ႏိုင္ေသးဘူးေပါ့။ ပုဒ္မ ၄၃ အရဆို ေမြးတဲ့ကေလးဟာ ဒီ ၈၂ ဥပေဒမွာပါတဲ့အတိုင္းဆိုရင္ ႏိုင္ငံသားျပဳခြင့္ရသူျဖစ္မယ္။ ျပဳရေတာ့ သူတို႔ရဲ႕တတိယ မ်ိဳးဆက္က်မွ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မယ္။ ၈၂ မတိုင္ခင္မွာ ေမြးရင္ေတာ့ ပုဒ္မ ၅ က အရ ႏိုင္ငံ သားတန္းရတဲ့သေဘာ ရွိတယ္။

ေမး။ ။ ထိုင္းနယ္စပ္ ၄ ဂိတ္ေတြ ဖြင့္လိုက္ေတာ့ ဘာေတြက စိန္ေခၚမႈျဖစ္လာမလဲ။ ဘာေတြက အခြင့္အလမ္းေတြ ျဖစ္မလဲ။

ေျဖ။ ။ စိန္ေခၚမႈ ႀကီးႀကီးမားမား မရွိပါဘူး။ ေနာက္ေၾကာင္းေျပာရရင္ ၁၉၉၇ က ထိုင္းနဲ႔ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ နယ္စပ္ျဖတ္သန္းေရးတြက္ နားလည္မႈ စာခၽြန္လႊာ လက္မွတ္ထိုးတယ္။ အဲဒီမွာ နယ္စပ္ေပါက္သံုးေပါက္ကို တာခ်ီလိတ္-မယ္ဆိုင္၊ ျမဝတီ-မဲေဆာက္၊ ေကာ့ေသာင္း-ရေနာင္း ဒီသံုးေပါက္မွာ BP လို႔ေခၚတဲ့ Border Pass ကိုင္ၿပီး ႏွစ္ဖက္ေဆြမ်ိဳးအသိေတြ အျပန္အလွန္လည္လို႔ ရေအာင္ လက္မွတ္ထိုးတယ္။ ကရင္ျပည္နယ္က တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေတြရေနၿပီဆိုေတာ့ ျပယုဂ္အျဖစ္ International အေပါက္အျဖစ္ ေလဆ္ိပ္လိုမ်ိဳး ၫႇိႏိႈင္းၾကတယ္။ နယ္စပ္ပဲ သြားလို႔ရတာကို နည္းနည္းထပ္ခ်ဲ႕တယ္။ သူတို႔ဘက္ကေတာ့ နယ္စပ္ဘက္ကေန ခ်ဲ႕ၿပီးသြားလို႔ရတာကို မလုပ္ႏိုင္ေသးဘူး။ မေဆြးေႏြးႏိုင္ေသးဘူးေပါ့။ လက္ခံတာေတာ့ ခုနအေပါက္ ၃ ခုအျပင္ ထားဝယ္ဘက္မွာ ထီးခီး-ဖုန္နန္ရြန္ဘက္ကို ပါဖြင့္လိုက္တယ္။ ပတ္စပို႕စ္ကိုင္ထားသူက ဒီကေန တရားဝင္ထြက္ႏိုင္တာေပါ့။

အားသာခ်က္ကေတာ့ မ်ားတယ္။ ကမာၻလွည္႔ေတြ ဝင္လာတယ္။ အရင္က ႏိုင္ငံတကာက ေလေၾကာင္းက တေပါက္၊ ေရေၾကာင္းက တေပါက္ ဒါဘဲရွိတယ္။ နယ္စပ္က မရွိဘူး။ ခု ဒါ ျမန္မာသမိုင္းမွာ ပထမဆံုးလုပ္တာ။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ေဖာ္ျပႏိုင္ခဲ့တာေပါ့။ အလုပ္အကိုင္ေတြ ရလာတယ္။ ေဒသတြင္း ဖြံ႕ျဖိဳးမႈေတြ ေပၚလာတယ္။ စကားေျပာ သင္တန္းေတြ တက္လာတယ္။ ေန႔တိုင္းေတြ႔ ရွိခ်က္ေတြ အၿမဲေလ့လာေနေတာ့ ေမွ်ာ္မွန္းတာထက္ေက်ာ္ၿပီး ခက္ခဲတာ မရွိဘူး။ ဧည့္သည္ သိပ္မ်ားလာရင္ေတာ့ လိုေကာင္းလိုႏိုင္တယ္။ ဆက္သြယ္ေရးပိုင္းမွာ တည္းခိုခန္းပိုင္းေတြေရာေပါ့။ ခက္ခဲလာႏိုင္တယ္။ သို႔ေသာ္ ခုထက္ထိေတာ့ ၾကီးမားတဲ့ စိန္ေခၚမႈမရွိ ဘူး။

ေမး။ ။ အိႏၵိယနဲ႕ တ႐ုတ္နယ္စပ္ကိုေရာ ဖြင့္ေပးဖို႕ ဘယ္ေတာ့ေလာက္ျဖစ္မလဲ။ ဘာေတြက ေနာက္က်ေနေစတာလဲ။

ေျဖ။ ။ အိႏၵိယနဲ႔ကေတာ့ MOU မထိုးရေသးဘူး။ ကြင္းဆင္း ေလ့လာေရးေတာ့ လုပ္ထားတယ္။ တရုတ္ဘက္က ၈ ေပါက္ ရွိတယ္။ တေပါက္လုပ္မယ္။ ထိုင္းဘက္ကမွာ ျဖစ္လာတဲ့ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ကိုၾကည္႔ၿပီး ၂ လတန္သည္၊ ၃လတန္သည္မွာ ေစာင့္ၿပီး ဖြင့္သြားမယ္။

ေမး။ ။ တရုတ္ဘက္ကမွာ ၈ ေပါက္ရွိတာမွာ ဘာလို႔ တေပါက္ပဲ ဖြင့္တာလဲ။ ထိုင္းဘက္က်ေတာ့ ၄ ေပါက္လံုးဖြင့္ေတာ့ ဘယ္လို အခက္ခဲေတြ ရွိလို႔လဲ။တျခား ခက္ခဲမႈေတြက ဘာေတြရွိေနလို႔လဲ။ ဥပမာ နယ္ေျမ မေအးခ်မ္းဘူး ထင္လို႔လား။

ေျဖ။ ။ဒါက ဝန္ႀကီးဌာနက လုပ္ရမယ့္ အပိုင္းရယ္၊ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ လုပ္ရမယ့္ အပိုင္းရယ္ ႏွစ္ပိုင္းမွာ မႏိုင္မနင္း ျဖစ္မွာ စိုးတာပါ။ စက္ေတြ တက္ရမယ္။ ဘ႑ာေရးပိုင္း လိုတယ္။ စက္အတြက္က ဝန္ထမ္းေတြ စြမ္းရည္လိုတယ္။ တတိယႏိုင္ငံသားေတြ ပါဝင္လာမွာဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးပညာ လိုတယ္။ ဝင္လာတဲ့လူကို Black List ပါ မပါ စစ္ရတယ္။ ဒါကေန႔တိုင္း အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္တယ္။ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ဆက္ရတာကိုး။ ဒီမွာ ကြန္နက္ရွင္ ေကာင္းဖို႔ လိုတယ္။ မဟုတ္ရင္ လြဲကုန္မွာေပါ့။ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးပိုင္း စဥ္းစားရတယ္။ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ပိုင္းက လမ္းေတြ ေကာင္းဖို႔ လိုတယ္။ ရြာေတြမွာ ျမန္မာလိုေကာ အဂၤလိပ္ကိုေကာ ကပ္ထားရမယ့္ စာေတြ လိုမယ္။ လူေတြကို ဧည္႔လမ္းညႊန္ေတြ၊ တည္းခိုဖို႔ေတြ လိုတယ္။ လုပ္သင့္ေပမယ့္ ခ်က္ခ်င္း လုပ္မရဘူး။ ဘ႑ာေငြေၾကးပိုင္း ေတြပါေတာ့ စဥ္းစားရတာေပါ့။ တခုၿပီးမွတခု လုပ္တာပါ။

ေမး။ ။ တရုတ္ဘက္အတြက္ ဘယ္အေပါက္ကို ရည္ရြယ္ထားတာလဲ သိပါရေစ။

ေျဖ။ ။ (ရယ္လ်က္) သတင္းေတြေတာ့ေပါက္ပါၿပီ။ မထူးပါဘူး။ မူဆယ္ကို ေရြးထားတယ္။

ေမး။ ။ ေနာက္ဆုံး ေမးခ်င္တာ အရင္ရဲခ်ဳပ္ ဘဝနဲ႕ အခု လဝကဝန္ၾကီး ဘဝ ဘယ္ဟာက ပိုေခါင္းကိုက္သလဲ။

ေျဖ။ ။ ဒီလုပ္ငန္းေတြက ဆက္စပ္ေနတာေပါ့။ ရဲခ်ဳပ္ဘဝကေတာ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးနဲ႔ ရပ္ရြာေအးခ်မ္းေရးေပါ့။ ေန႔စဥ္ျဖစ္ေပၚတဲ့ စဥ္ဆက္မျပတ္ကို လုပ္ေနရတာေပါ့။ လဝကကလည္း ဒီလိုပါဘဲ။ ရည္မွန္းခ်က္နဲ႔အညီ လုပ္ရတာေပါ့။ ဥပေဒတိုင္း လုပ္ရတာေပါ့။ လုပ္ငန္းႏွစ္ခုက ဂုဏ္ယူစရာေကာင္းၿပီး ဝါသနာလည္းပါပါတယ္။ ႏွစ္ခုလံုးလုပ္ရလို႔ အင္မတန္မွ ဝမ္းသာပါတယ္။ ။