ျမန္မာ့သမိုင္းကို ကယ္တင္ခဲ့သူ

ခ်ာလီ ကမ့္ဘဲလ္

ေဒၚေမာ္နီကာျမေမာင္သည္ ရန္ကုန္ရွိ ၿဗိတိသွ်ေကာင္စီတြင္ ၃၈ ႏွစ္ၾကာ အမႈထမ္းခဲ့ၿပီး ၁၉၇၉ တြင္ MBE ဆုတံဆိပ္ခ်ီးျမွင့္ခံရသည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ အသက္ ၉၁ ႏွစ္အရြယ္တြင္ ကြယ္လြန္သည္ (ဓာတ္ပံု – British Council)

ရန္ကုန္မွာရွိတဲ့ ၿဗိတိသွ်ေကာင္စီ စာၾကည့္တိုက္ဟာ ျမန္မာ့သမိုင္းနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အထင္ကရ အစိုးရ စာၾကည့္တိုက္ ျဖစ္ပါတယ္၊ ဒါေပ မယ့္ အဲ့ဒီစာၾကည့္တိုက္မွာ သူမတူေအာင္ စုေဆာင္းထားတဲ့ စာအုပ္စာတမ္းေတြကို အခုလို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ ထားႏိုင္တဲ့ အေပၚ အမ်ိဳး သမီး တေယာက္ကို ေက်းဇူး အထူးတင္ရပါလိမ့္မယ္။

ေဒၚေမာ္နီကာ ျမေမာင္တေယာက္ ျမန္မာဝတ္လံုေတာ္ရ ဦးပါစီျမေမာင္ရဲ႕ အဂၤလိပ္ဇနီးသည္ အျဖစ္နဲ႔ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလမွာ ရန္ ကုန္ၿမိဳ႕ကို ပထမဆံုး ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဦးပါစီျမေမာင္ဟာ တရားသူႀကီးတေယာက္ရဲ႕ သားျဖစ္ၿပီး ကိန္းဘရစ္ခ်္ (Cambridge) တကၠ သိုလ္၊ စိန္႔ဂၽြန္းေကာလိပ္ (St. John’s College) ကေန ဘြဲ႔ရခဲ့သူပါ။

ၿဗိတိသွ်ေကာင္စီ စာၾကည့္တိုက္ကို ၁၉၄၇ ခုႏွစ္မွာ စတင္ဖြင့္လွစ္တဲ့အခါ “အန္တီေမာ္နီ ကာ” လို႔ အမ်ားက ခ်စ္စႏိုးနဲ႔ ေခၚၾကတဲ့ ေဒၚေမာ္နီ ကာ ျမေမာင္က အားလပ္ခ်ိန္မွာ ဝိုင္းကူတာေတြ စလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အာဏာရွင္ေဟာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္းက ၁၉၆၂ အာဏာသိမ္း တဲ့အခါမွာေတာ့ သူ႔ရဲ႕တပ္ဖြဲ႔ေတြက အဲ့ဒီစာၾကည့္တိုက္ကို သိမ္းယူ ဖ်က္ ဆီးခဲ့ၿပီး စာၾကည့္တိုက္ ပိတ္ဖို႔နဲ႔ စာအုပ္ေတြ ေရာင္း ထုတ္ပစ္ဖို႔ကိုပါ အမိန္႔ေပးခဲ့ပါတယ္။

ထက္ျမက္ၿပီး ပါးရည္နပ္ရည္ရွိလွတဲ့ အန္တီေမာ္နီကာကေတာ့ ျမန္မာ့သမိုင္း စာအုပ္ရွည္ အုပ္ ၅၀၀ ကို အလွ်င္အျမန္ပဲ ဖြက္လိုက္ပါ တယ္။ ဖ်က္ဆီးခံရမယ့္ ေဘးကလြတ္ေအာင္ စာအုပ္ေတြကို ၿဗိတိသွ်သံ႐ံုးထဲက စားပြဲေတြေအာက္မွာနဲ႔ လွ်ိဳ႕ဝွက္ အခန္းငယ္ေလး ေတြ ထဲမွာ ဖြက္ ထားလိုက္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေနာက္မွာေတာ့ တရားဝင္ ျပန္ဖြင့္ခြင့္ရတဲ့ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္ အထိ စာၾကည့္တိုက္ကုိ တိတ္တဆိတ္ ဆက္လက္ လည္ပတ္ ခဲ့ပါတယ္။

“သူဟာ သိပ္ကို တက္တက္ႂကြႂကြရွိၿပီး စံနမူနာယူသင့္တဲ့ အံ့ၾသခ်ီးမြမ္းဖြယ္ရာ အမ်ိဳးသမီးတ ေယာက္ပါ” လို႔ စာၾကည့္ တိုက္ရဲ႕ လက္ရွိ သ တင္းျပန္ၾကားေရးမန္ေနဂ်ာ ေဒၚမုိးမိုးစိုးက က်ေနာ့္ကို ေျပာျပပါတယ္။ “သူက ျမန္မာျပည္နဲ႔ ျမန္မာ ျပည္သူေတြကို ခ်စ္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ ျမန္မာ ျပည္ဟာ သူ့႔အိမ္လို႔ အၿမဲတမ္း ယူ ဆထားသူျဖစ္တယ္။ အလုပ္က အၿငိမ္းစား ယူၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာေတာင္မွပဲ ဒီမွာ အခ်ိန္ပိုင္း ဆက္ လုပ္ သြားေသးတယ္” လို႔လည္း သူက ဆိုပါတယ္။

အန္တီေမာ္နီကာရဲ႕ ရဲရင့္တဲ့လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ပဲ ဘယ္လိုမွအစားထိုးလို႔မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ ဥပမာ – ျမန္မာျပည္ အတိတ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ – ဘားမင္း အင္ပိုင္ယာတြင္ မွီတင္းေနထိုင္သူတေယာက္၏ ေန႔စဥ္္မွတ္တမ္း (Burma Past and Present, Journal of a Residence in the Burmham Empire နဲ႔ အဓိကခ်င္းလူမ်ိဳးစု၏ စီးပြားေရး (The Economics of the Central Chin Tribe) စာအုပ္မ်ိဳးေတြ စာၾကည့္ တိုက္မွာ ကေန႔ထိရွိ ေနၿပီး ပညာရွင္ေတြ လက္ လွမ္းမွီေနတာပါ။

အန္တီေမာ္တီကာရဲ႕ သံမဏိစိတ္ဓာတ္နဲ႔ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ိဳးကို သူ႔လို ၿဗိတိသွ်ေတြ ထူထပ္လွတဲ့ ကိုလိုနီအသိုင္းအဝုိင္း အၾကား ဝိုင္းၾကဥ္ ခံ ထားရတဲ့ အခ်ိန္မ်ိဳးမွာ လူတိုင္း လုပ္ခဲ့တာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူကေတာ့ အဲ့ဒီအသိုင္းအဝိုင္း ရဲ႕ ဟန္ေဆာင္မႈေတြကို ဂ႐ုစိုက္ တယ္ဆို႐ံုေလးပဲရွိၿပီး သူရဲ႕ ျမန္မာေဆြမ်ိဳးအသိုင္းအဝိုင္းအသစ္ထဲကို မိုက္မုိက္ကန္း ကန္း ေျခစံုပစ္ဝင္ခဲ့ပါတယ္။

ပထမဆံုး ရန္ကုန္ေရာက္တဲ့ေန႔က ျမန္မာ ပိုးထည္ဝတ္စံုဝတ္ၿပီး ေရႊတိဂံုဘုရားမွာ ဝတ္ျပဳေနတဲ့ ေဒၚေမာနီကာျမေမာင္ ဟာ သတင္းစာ ထဲ မွာသံုးဖို႔ဆိုၿပီး ဓာတ္ပံုအ႐ိုက္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒီဓာတ္ပံုက သူတို႔သားရဲ႕ ဇနီးေရြးခ်ယ္မႈအေပၚ သေဘာ မတူတဲ့ သူ႔ရဲ႕ ေယာကၡ ေတြကို သိသိ သာသာ စိတ္သက္ သာရာ ရေစခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ အဂၤလိပ္လို သံတူအစစကားလံုးနဲ႔ “ျမန္မာဝတ္လံုေတာ္ရက လွပတဲ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ၿဗိ တိသွ် ဇနီးေလာင္း ေခၚလာ (Burmese Barrister Brings Bak Beautiful British Bride)” ဆိုၿပီး ေနာက္တေန႔ သတင္းစာထဲ ပါလာတဲ့ အခါမွာေတာ့ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ျပင္းထန္လွတဲ့ ၿဗိတိ သွ်ေတြ အသုိင္းအဝိုင္းၾကားမွာ သူ႔ကို ကဲ့ရဲ႕ျပစ္တင္စရာ ျဖစ္ေစခဲ့ပါ တယ္။ ၁၉၃ ၀ ခုႏွစ္ေတြတုန္းက ဘယ္ျမန္မာမွ (အဲ့ဒီအခ်ိန္က ယာယီ နန္းရင္းဝန္ျဖစ္ေနတဲ့ ဆာဂ်ိဳးဇက္ဖ္ ေမာင္ႀကီး ေတာင္မွပဲ) အဂၤလိပ္ ကလပ္ တ ခုမွာ အဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္ခြင့္ မရွိပဲကိုး။ အဲ့ဒီစည္းကမ္းက ၁၉၁၄ ဇြန္လ ၅ ရက္မွာေမြးတဲ့ ေဒၚ ေမာ္နီကာျမေမာင္ ရန္ကုန္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ အား ထားရတဲ့ပုဂၢိဳလ္တေယာက္ျဖစ္မလာခင္ သိပ္မၾကာ ေသးခင္ ကပဲ ထုတ္ခဲ့တာပါ။

“ရန္ကုန္မွာ ကမၻာအရပ္ရပ္က သံအမတ္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိတာမို႔ သူတို႔ရဲ႕ ဇနီးေတြအားလံုးကို အန္ တီက အဂၤလိပ္စာ သင္ေပးတယ္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ႀကီးေနဝင္းရဲ႕ ေျမး ၃ ေယာက္ကိုေတာင္မွပဲ အဂၤလိပ္စာ သင္ေပးခဲ့ ေသးတယ္” လို႔ ေဒၚမိုးမိုးစိုး က ေျပာပါတယ္။

အန္တီေမာ္နီကာဟာ ကိုယ္ပိုင္သားသမီး မထြန္းကားခဲ့ေပမယ့္ ခင္ပြန္းသည္နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီး သားသမီး ေမြးစားခဲ့ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ခင္ပြန္း သည္ ဆံုးတဲ့ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္အထိ ရန္ကုန္က ကၽြန္းအိမ္နိမ့္ေလးမွာပဲ ေနထိုင္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဂၤလန္ကို ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့ ေပမယ့္ခဏ ပဲျပန္သြားၿပီး သူရဲ႕ တကယ့္အိမ္အစစ္ကဘယ္မွာဆိုတာသိတာမို႔ ျမန္မာ ျပည္ကို အျမန္ျပန္လာခဲ့ပါတယ္။

“၂၀၀၀ ခုႏွစ္တုန္းက လန္ဒန္မွာႀကံဳရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္တခုကို က်မမွတ္မိေနေသးတယ္။ ေထာင္ စုႏွစ္အခမ္းအနား ေတြကို တီဗီြမွာ က်မတို႔ ၾကည့္ေနၾကတဲ့အခ်ိန္ေပါ့။ အန္တီက က်မတို႔ဖက္လွည့္ၿပီး ဘာျဖစ္လို႔ ငါက ဒီေရာက္ေနတာ လဲလို႔ေမးပါတယ္။ လန္ဒန္မွာ သူ႔ေဆြမ်ိဳးေတြနဲ႔အတူရွိေနတာကို ေမ့ေနပံုရတယ္” လို႔ ေဒၚမိုးမိုးစိုးက သူႀကံဳခဲ့ရတာကို ျပန္ေျပာ ျပပါတယ္။

ေဒၚေမာ္နီကာျမေမာင္ဟာ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္မွာ ၿဗိတိသွ်အင္ပိုင္ယာ၏ အထူးခၽြန္ဆံုး ပုဂၢိဳလ္မ်ား (Member of the Most Excellent Order of the British Empire – MBE) ဆုတံဆိပ္ ခ်ီးျမွင့္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ၿဗိတိသွ် ေကာင္စီမွာ ၃၈ ႏွစ္ၾကာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ ေသဆံုး ခဲ့ပါတယ္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္မွာ အ သက္ ၉၁ ႏွစ္ရွိပါၿပီ။ ျမန္မာျပည္မွာ ေနခဲ့တဲ့ဘဝတေလွ်ာက္ ဂ်ပန္ဗံုးႀကဲတာ၊ ဂ်ပန္ဝင္သိမ္းတာ၊ ေနအိမ္အ က်ယ္ခ်ဳပ္၊ ပုလိပ္ ေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈ စတာေတြကို ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရၿပီး အသက္ ၉၀ အထိ စာသင္ေပး သြားခဲ့ သူပါ။

“သူ႔လို အဂၤလိပ္အမ်ိဳးသမီးမ်ိဳး က်မ ဘယ္တုန္းကမွ မသိခဲ့ဖူးပါဘူး။ သူက လူေတြကို လူသားလို ျမင္တဲ့အျပင္ စာအုပ္ ေတြကို ခ်စ္သူ၊ စာဖတ္ တာကို ခံုမင္ႏွစ္သက္သူျဖစ္ပါတယ္” လို႔ ေဒၚမိုးမိုးစိုးက ထပ္ျဖည့္ေျပာပါတယ္။

အခုဆိုရင္ ေဒၚမိုးမိုးစိုးတေယာက္ ဒ႑ာရီတြင္ေလာက္တဲ့ သူ႔လက္ဦးဆရာရဲ႕ ေျခလွမ္းအတိုင္း လွမ္းေနၿပီး စာၾကည့္ တိုက္မွာ ထင္ရွား ေက်ာ္ ၾကားသူတေယာက္ ျဖစ္လာပါၿပီ။ “အန္တီမိုး” လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ သူ႔ရဲ႕ စီမံမႈေအာက္ မွာ စာၾကည့္ တိုက္ကလည္း ေအာင္ျမင္ တိုးတက္ လာေန ပါၿပီ။

ဗဟုသုတနဲ႔ ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈေတြ တိုးတက္လာဖို႔အတြက္ ရန္ကုန္က ၿဗိတိသွ်ေကာင္စီစာၾကည့္တိုက္ ကို လာၾကသူေတြ တေန႔ကို ၁၂၀၀ ေလာက္ရွိၿပီး ဒီစာၾကည့္တိုက္ဟာ ဆင္ဆာအျဖတ္မခံရတဲ့ စာအုပ္စာတမ္းေတြ ရွိရာ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ တခုထဲေသာ ေနရာ လည္း ျဖစ္ ပါတယ္။

အန္တီမိုးက အၿငိမ္းစားယူမယ္လို႔ စဥ္းစားမိတဲ့အေၾကာင္း ေျပာမိတယ္ဆိုရင္ အနားမွာရွိတဲ့ သူ႔လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ တေယာက္က “ဘုရားေရ၊ ဟုတ္လို႔လား။ က်မေတာ့ အန္တီ အနားယူမယ္မထင္ဘူး” လို႔ ျဖတ္ေျပာတတ္ပါတယ္။

အန္တီေမာ္နီကာရဲ႕ဝိညာဥ္ဆက္လက္ရွင္သန္ေနဆဲဆိုတာကေတာ့ အထင္အရွားပါပဲ။

Charlie Campbell ၏ The Woman Who Saved Burmese History ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေဖာ္ျပသည္။