လူ႔အခြင့္အေရးတိုက္ပြဲသမိုင္းမွတ္တိုင္ ၂၀၁၀ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆု

ဇင္လင္း

တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက လူ႔ခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူ လ်ဴေရွာင္ဘိုကို ယခု ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အတြက္ ‘ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆု’ ခ်ီးျမႇင့္လိုက္ပါတယ္။ ကမၻာ့ဂုဏ္သတင္းအႀကီးျမင့္ဆုံး ႏိုဘယ္လ္ဆုကို ဒီႏွစ္မွာ ထိုက္တန္သူကို ထိုက္ထိုက္တန္တန္ ခ်ီးျမႇင့္လိုက္တာပဲလို႔ ထင္ရွားတဲ့ ႏိုင္ငံတကာသတင္းစာတခ်ိဳ႕ရဲ႕ သတင္းေခါင္းႀကီးေတြက မွတ္ခ်က္ျပဳၾကပါတယ္။ ႏွစ္ကာလရွည္လ်ားစြာ အၾကမ္းမဖက္ ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့နည္းနဲ႔ သူ႔ႏိုင္ငံမွာ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရး ထြန္းကားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေနမႈကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ ‘ေနာ္ေ၀ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဘယ္လ္ဆုေကာ္မတီ’ က ‘လ်ဴေရွာင္ဘိုု’ ကို ဒီႏွစ္ ႏိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာ္ေ၀ပါလီမန္က ခန္႔အပ္တဲ့ အဖြဲ႔၀င္ (၅) ဦးပါ ဆုေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔ဟာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက ကန္႔ကြက္ေနတဲ့ၾကားက ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို ဆုခ်ီးျမႇင့္လိုက္ပါတယ္။

‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ အေၾကာင္းကို တ႐ုတ္ျပည္အတြင္းမွာ သတင္းေမွာင္ခ်ထားမႈေၾကာင့္ သိရွိသူနည္းတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို ၁၉၅၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ (၂၈) ရက္ေန႔မွာ ဖြားျမင္ခဲ့ၿပီး ဒီ ၂၀၁၀ ဒီဇင္ဘာမွာ (၅၅) ႏွစ္ ျပည့္မွာျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ က်ီလင္းျပည္နယ္၊ ခ်န္ခြၽန္ၿမိဳ႕ဇာတိျဖစ္တယ္။ ပညာတတ္မိသားစုက ဖြားျမင္ခဲ့တဲ့ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ဟာ ၁၉၇၆ မွာ က်ီလင္းတကၠသိုလ္မွာ စတင္တက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး ၁၉၈၂ မွာ စာေပပညာရပ္နဲ႔ ၀ိဇၨာဘြဲ႔ရပါ တယ္။ ၁၉၈၄ မွာ မဟာ၀ိဇၨာဘြဲ႔၊ ၁၉၈၈ မွာ စာေပပါရဂူဘြဲ႔မ်ားကို ပီကင္းတကၠသိုလ္က ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၈-၈၉ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ကိုလံဘီယာတကၠသိုလ္၊ ဟာ၀ိုင္ယီတကၠသိုလ္နဲ႔ ေနာ္ေ၀ႏိုင္ငံ ေအာ္စလိုတကၠသိုလ္တို႔မွာ ဧည့္ပညာရွင္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။ ၁၉၈၉ ဇြန္လ (၄) ရက္ တိန္ယန္မင္ ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈႀကီးျဖစ္ေပၚခ်ိန္မွာ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ဟာ အေမရိကန္မွာ ေရာက္ေနခဲ့တယ္။ သူဟာ လႈပ္ရွားမႈမွာ ပါ၀င္ဖို႔ ဆုံးျဖတ္ၿပီး ပီကင္းကို ျပန္လာခဲ့တယ္။ သူဟာ တိန္ယန္မင္ ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပုံကို ဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳခဲ့တဲ့ စံျပဂုဏ္ထူးေဆာင္ ေခါင္းေဆာင္ (၄) ဦးအနက္ တဦးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံခဲ့ရတယ္။

တိန္ယန္မင္ ဒီမိုကေရစီအေရးေတာ္ပုံ ၿဖိဳခြဲခံရၿပီး ၁၉၈၉ ဇြန္လမွာ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ဟာ တန္ျပန္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ေပၚေအာင္ လႈံ႔ေဆာ္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ စြဲခ်က္နဲ႔ နာမည္ေက်ာ္ က်င္ခ်င္းအက်ဥ္းေထာင္မွာ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခံခဲ့ရတယ္။ ၁၉၉၁ ဇန္န၀ါရီလမွာ ခံ၀န္ခ်က္နဲ႔ ေထာင္က ျပန္လြတ္တယ္။ ၁၉၉၅ ေမလမွာ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈမွာ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ပါ၀င္ၿပီး ၁၉၈၉ ေက်ာင္းသားမ်ားရဲ႕ တိန္ယန္မင္ ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈအေတာအတြင္း အစိုးရရဲ႕ လြဲမွားတဲ့ အေရးယူေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို လူထုအၾကားမွာ ေဖာ္ထုတ္ေ၀ဖန္မႈ လုပ္ခဲ့ျပန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေထာင္ဒဏ္ (၆) လ က်ခံရၿပီး ၁၉၉၆ ဇန္န၀ါရီလမွာ ေထာင္က လြတ္ပါတယ္။ ၁၉၉၆ ေအာက္တိုဘာမွာ တ႐ုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီကို ေ၀ဖန္မႈေၾကာင့္ လူထုဆူပူေအာင္ လႈံ႕ေဆာ္တယ္ဆိုတဲ့ စြဲခ်က္နဲ႔ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို ေထာင္ဒဏ္ (၃) ႏွစ္ ခ်ျပန္ပါတယ္။ ၁၉၉၉ ေအာက္တိုဘာမွာ ေထာင္က ျပန္လြတ္ပါတယ္။

ဒီတခါ သူ႔ေနအိမ္အနီးမွာ အစိုးရက အေစာင့္ကင္း႐ုံတခု ေဆာက္ၿပီး ေစာင့္ၾကည့္ေစပါတယ္။ သူ႔တယ္လီဖုန္းနဲ႔ အင္တာနက္ေတြ ၾကားျဖတ္ေစာင့္ၾကည့္တာလည္း ခံခဲ့ရတယ္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္မွာ သူဟာ ‘တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ လြတ္လပ္တဲ့ ကေလာင္ရွင္မ်ားအသင္း’ ရဲ႕ ဥကၠ႒ ျဖစ္လာပါတယ္။၂၀၀၄ မွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရးအေျခအေနအစီရင္ခံစာ ျပဳစုေနခိုက္ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ရဲ႕ ကြန္ပ်ဴတာ၊ မွတ္စုမွတ္တမ္း စာရြက္စာတမ္းေတြကို တ႐ုတ္အစိုးရက သိမ္းယူခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လ်ဴေရွာင္ဘိုရဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကို ျပင္သစ္ႏိုင္ငံအေျခစိုက္ နယ္စည္းမျခား သတင္းေထာက္မ်ားအဖြဲ႔ (Reporters Without Borders) က ၂၀၀၄ ခုႏွစ္မွာ Fondation de France Prize ဆု ခ်ီးျမႇင့္ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံျပင္ပ အင္တာနက္စာမ်က္ႏွာေတြေပၚမွာ သူေရးသားခဲ့တဲ့ စာတမ္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ေခၚယူစစ္ေဆးမႈ ခံခဲ့ရပါေသးတယ္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ (၁၀) မွာ ‘အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္း’ ႏွစ္ (၆၀) ျပည့္အထိမ္းအမွတ္ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ (Charter 08) လို႔ ထင္ရွားတဲ့ ေၾကညာစာတမ္းတေစာင္ကို ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ နဲ႔ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသား လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူ (၃၀၃) ဦး လက္မွတ္ေရးထိုး ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအျပင္ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ခ်ိန္ဟာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ႏွစ္ (၁၀၀) ျပည့္ခ်ိန္၊ တ႐ုတ္ဒီမိုကေရစီတံတိုင္းလႈပ္ရွားမႈ ႏွစ္ (၃၀) ျပည့္ခ်ိန္၊ ႏိုင္ငံတကာ ‘လူမႈအခြင့္အေရး ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္’ (International Covenant on Civil and Political Rights) မွာ တ႐ုတ္ ပါ၀င္လက္မွတ္ေရးထိုးျခင္း (၁၀) ႏွစ္ျပည့္ခ်ိန္မ်ားနဲ႔လည္း တိုက္ဆိုင္ေနပါတယ္။ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ ေၾကညာစာတမ္းဟာ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူမ်ားရဲ႕ ‘ခ်ာတာ ၇၇’ ေၾကညာစာတမ္းကို စံနမူနာယူခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ‘ခ်ာတာ ၇၇’ ေၾကညာစာတမ္းမွာ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သူေတြက လြတ္လပ္စြာ သေဘာထားထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုေရးသားခြင့္ရရွိေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားကို ေလးစားလိုက္နာေရး၊ လြတ္လပ္တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ က်င္းပေပးေရး … စတဲ့အခ်က္ေတြ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

‘ခ်ာတာ ၀၈’ (Charter 08) မွာ ကနဦး ပါ၀င္လက္မွတ္ေရးထိုးသူေတြဟာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ တနည္းနည္းနဲ႔ နာမည္ဂုဏ္သတင္းေကာင္းသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ ေၾကညာစာတမ္းက ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေရး၊ လြတ္လပ္စြာ တရားစီရင္ခြင့္ရရွိေရး၊ ဒီမိုကေရစီနည္းက် ဥပေဒျပဳေရး။ လြတ္လပ္စြာ အသင္းအပင္းဖြဲ႔စည္းခြင့္ရရွိေရး၊ လြတ္လပ္စြာ စု႐ုံးခြင့္ရရွိေရး၊ လြတ္လပ္စြာ သေဘာထားထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုေရးသားခြင့္ရရွိေရး၊ လြတ္လပ္စြာ ယုံၾကည္ကိုးကြယ္ခြင့္ရရွိေရး၊ ပုဂၢလိက ပစၥည္းဥစၥာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ကို အကာအကြယ္ေပးေရး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈေပးေရး၊ ေငြေၾကးနဲ႔ အခြန္အေကာက္စနစ္မ်ား ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး၊ လူမႈဘ၀လုံၿခဳံေရး အာမခံေရး၊ ျပည္ေထာင္စုသမၼတႏိုင္ငံထူေထာင္ေရး၊ တပါတီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ဖ်က္သိမ္းေရးနဲ႔ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေပါင္းစည္းေရးအတြက္ အမွန္တရား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ေရး … စတာေတြ အပါအ၀င္ ေတာင္းဆိုခ်က္ (၁၉) ခ်က္ ပါ၀င္ပါတယ္။

‘ခ်ာတာ ၀၈’ ေၾကညာစာတမ္းကို ထုတ္ျပန္ဖို႔ (၂) ရက္အလို ဒီဇင္ဘာ (၈) ရက္ေန႔မွာ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ အဖမ္းခံရပါတယ္။ ၂၀၀၉ ဇြန္လ (၂၃) မွာ ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို ထိခိုက္ပ်က္ျပားေအာင္လုပ္မႈနဲ႔ တရားစြဲတင္ခံရပါတယ္။ ၂၀၀၉ ဒီဇင္ဘာလ (၂၃) မွာ ေထာင္ဒဏ္ (၁၁) ႏွစ္ ခ်မွတ္ခံရပါတယ္။ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ ေၾကညာစာတမ္းကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကနဦး လက္မွတ္ေရးထိုးသူ (၃၀၃) အနက္က (၇၀) ဦးထက္မနည္း တ႐ုတ္အစိုးရ အထူးရဲအဖြဲ႔ရဲ႕ ေခၚယူစစ္ေဆးမႈခံရတယ္။ ျပည္တြင္းသတင္းမီဒီယာေတြကို ‘ခ်ာတာ ၀၈’ အေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခြင့္မျပဳခဲ့ဘူး။

‘ခ်ာတာ ၀၈’ မွာ ပါ၀င္လက္မွတ္ထိုးခဲ့သူေတြကို အင္တာဗ်ဴး လုံး၀လုပ္ခြင့္မျပဳဘူး။ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ အေၾကာင္း ေဖာ္ျပတဲ့ ဘေလာ့ေတြကိုလည္း ပိတ္ပစ္ခဲ့တယ္။ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကေတာ့ သူ႔အေပၚ စြဲဆိုထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ မမွန္ကန္ေၾကာင္း ျငင္းဆိုခဲ့တယ္။ အစိုးရကို ပုန္ကန္ဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ ေကာလဟလသတင္းေတြ ျဖန္႔ျခင္း၊ အစိုးရ အသေရညိႇဳးႏြမ္းေအာင္ျပဳျခင္း၊ ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ကို ဖ်က္လိုဖ်က္ဆီးလုပ္ျခင္း … အစရွိတဲ့ စြဲခ်က္ေတြဟာ မွားယြင္းေၾကာင္း ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ က South China Morning Post မွာ ေဆာင္းပါးတေစာင္ ေရးၿပီး ေခ်ပပါတယ္။ သူ႔အေနနဲ႔ ဘယ္သူတဦးတေယာက္ကိုမွ အသေရပ်က္ေအာင္ မမွန္မကန္ ေျပာဆိုေရးသားခဲ့တာမ်ိဳးမရွိ၊ အေရးႀကီး သတင္းအခ်က္အလက္ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကိုသာ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔အေပၚ ခ်မွတ္တဲ့ ျပစ္ဒဏ္စီရင္ခ်က္ဟာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒနဲ႔ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းပါ သေဘာတူညီခ်က္ေတြကို ခ်ိဳးေဖာက္တာျဖစ္တယ္လို႔ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ က ဆိုပါတယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ဂ်ာမဏီ၊ ထိုင္၀မ္ … စတဲ့ အစိုးရအဖြဲ႔ေတြက ‘ခ်ာတာ ၀၈’ ကို ေထာက္ခံခဲ့ၿပီး တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ အဖြဲ႔အေပၚ အေရးယူမႈေတြကို ႐ႈတ္ခ်ခဲ့တာေတြ႔ရတယ္။ ႏိုင္ငံတကာအစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲေတြကလည္း ‘ခ်ာတာ ၀၈’ ေၾကညာစာတမ္းကို အေကာင္းျမင္ လက္ခံခဲ့ၾကတယ္။ ႏိုင္ငံတကာသတင္းစာ မီဒီယာေတြကလည္း ‘ခ်ာတာ ၀၈’ သတင္းကို မ်က္ႏွာဖုံးသတင္းအျဖစ္ ေဖာ္ျပခဲ့ၾကတယ္။ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို ဖမ္းဆီးထားရာက ျပန္လႊတ္ေပးဖို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးဌာနက တိုက္တြန္းခဲ့တယ္။ ကမာၻတ၀ွမ္းက ပညာရွင္မ်ား၊ စာေရးဆရာမ်ား၊ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား၊ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သူမ်ားကလည္း စုေပါင္းလက္မွတ္ေရးထိုး ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာကေလာင္ရွင္မ်ားအဖြဲ႔ (PEN) ကလည္း ေၾကညာခ်က္ထုတ္ျပန္ၿပီး ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ လြတ္ေျမာက္ေရး ေဆာ္ၾသေတာင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၉ မတ္လမွာ ခ်က္ႏိုင္ငံအေျခစိုက္ People in Need foundation (PIN) က ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို Homo Homini Award ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့တယ္။ ဒီဆုက ဒီမိုကေရစီေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးသေဘာကြဲလြဲမႈမ်ားကို ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့နည္းနဲ႔ အေျဖရွာသူမ်ားကို ခ်ီးျမႇင့္တာျဖစ္ပါတယ္။ ‘ခ်ာတာ ၀၈’ မွာ ကနဦး ပါ၀င္ခဲ့သူ၊ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွာ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုေရးသားခြင့္ရရွိဖို႔ အႏၲရာယ္ၾကားမွ ႀကိဳးပမ္းသူအျဖစ္ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို ‘ဟိုမိုဟိုမီနီဆု’ ခ်ီးျမႇင့္တာျဖစ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ၂၀၀၉ မွာ လြတ္လပ္စြာ စာေပေရးသားခြင့္ တိုက္ပြဲဆင္ျခင္းအတြက္ ႏိုင္ငံတကာကေလာင္ရွင္အဖြဲ႔က ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို PEN/Barbara Goldsmith Freedom to Write Award ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့တယ္။ ဒီ ၂၀၁၀ ႏွစ္ထဲမွာပဲ ဂ်ာမန္ျပည္ေထာင္စုသမၼတႏိုင္ငံ ကေလာင္ရွင္အဖြဲ႔က ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ The Hermann Kesten Medal ဆုကိုလည္း လ်ဴေရွာင္ဘို ရရွိခဲ့ပါတယ္။

၂၀၁၀ ဇန္န၀ါရီ (၁၈) မွာ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို ဒီႏွစ္ ႏိုဘယ္လ္ဆုအတြက္ အမည္စာရင္းတင္သြင္းခံရပါတယ္။ သူ႔ကို အမည္စာရင္း တင္သြင္းၾကသူမ်ားကေတာ့ ခ်က္ႏိုင္ငံ သမၼတေဟာင္း ဗက္စလက္ ဟာဗယ္လ္ (Václav Havel), ၁၉၈၉ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္ တိဘက္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒလိုင္းလားမား (the 14th Dalai Lama), ျပင္သစ္ဒႆနပညာရွင္ အန္ဒေရ ဂလပ္ကမန္း (André Glucksmann), နယူးေယာ့ ကာနက္ဂီေကာ္ပိုေရးရွင္း ဥကၠ႒ သုေတသနပညာရွင္ ဗာတန္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယန္ (Vartan Gregorian), နယူဇီလန္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း (Mike Moore), လက္ရွိ ခ်က္ႏိုင္ငံ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး (Karel Schwarzenberg), ၁၉၈၄ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္ ေတာင္အာဖရိက ခရစ္ယာန္ဘုန္းေတာ္ႀကီး (Desmond Tutu) ႏွင့္ ႐ုရွားစီးပြားေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ ဂရီဂိုရီ ယက္ဗလင္စကီ (Grigory Yavlinsky) စသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။

၂၀၁၀ စက္တင္ဘာမွာ ဗက္စလက္ဟာဗယ္လ္နဲ႔ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီး ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရးေခါင္ေဆာင္တခ်ိဳ႕က ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို ဒီႏွစ္ ႏိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမႇင့္ဖို႔ အိတ္ဖြင့္ေပးစာတေစာင္ အင္တာေနရွင္နယ္ ဟာရယ္ထရီဗ်ဳန္း (The International Herald Tribune) သတင္းစာမွာ ေရးသားခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီစာကို ေထာက္ခံပါ၀င္ လက္မွတ္ေရးထိုးသူေတြ တေန႔တျခား တိုးမ်ားလာခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ၂၀၁၀ ေအာက္တိုဘာ (၆) မွာ (Freedom Now) လူအခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈအဖြဲ႔ရဲ႕ ကမကထျပဳမႈနဲ႔ အေမရိကန္ကြန္ဂရက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ (၃၀) လက္မွတ္ေရးထိုးတဲ့စာတေစာင္ သမၼတ အိုဘားမားထံ တင္သြင္းခဲ့တယ္။ လာမယ့္ ႏို၀င္ဘာ G-20 ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ား ေတြ႔ဆုံခ်ိန္မွာ အိုဘားမားအေနနဲ႔ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ နဲ႔ သူ႔ရဲေဘာ္ ‘ေဂါင္က်ီရွန္း’ တို႔ လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ တ႐ုတ္သမၼတ ‘ဟူက်င္းေတာင္’ ထံမွာ ေတာင္းဆိုေပးဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။

တ႐ုတ္အစိုးရ ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန ေျပာခြင့္ရပုဂၢိဳလ္ ‘မာေက်ာင္ဇ’ူ ကေတာ့ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ဟာ ရာဇ၀တ္သားတဦးျဖစ္လို႔ ဆုနဲ႔ ထိုက္တန္သူမဟုတ္လို႔ ဆိုပါ တယ္။ သူ႔ကို ဆုျမႇင့္ျခင္းေၾကာင့္ ႏိုဘယ္လ္ဆုရဲ႕ မူလရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကို ပ်က္ယြင္းေစ႐ုံမက ဆုရဲ႕ဂုဏ္သိကၡာပါ က်ဆင္းေစလိမ့္မယ္လို႔ တုံ႔ျပန္ေျပာဆိုထားပါတယ္။ ‘ႏိုဘယ္လ္ဆု ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔’ ကေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို တဆက္တစပ္ထဲအျဖစ္ အစဥ္တစိုက္ လက္ခံထားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ‘ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ခ်စ္ၾကည္ေရး’ အတြက္ ‘အေျခခံ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ား’ ဟာ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ ‘အဲလ္ဖရက္ႏိုဘယ္္လ္’ ရဲ႕ မွာၾကားခ်က္ဆႏၵနဲ႔လည္း ကိုက္ညီတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ႏိုဘယ္ဆုေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔ ဥကၠ႒ Thorbjoern Jagland က “တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအရ မဟာအင္အားႀကီးႏိုင္ငံအျဖစ္ ေျပာင္းလဲေနပါၿပီ။ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံျဖစ္လာရင္ ေ၀ဖန္စရာရွိလို႔ ေ၀ဖန္ရင္ လက္ခံရမွာ ဓမၼတာပါပဲ” လို႔ ဆိုပါတယ္။

ကမာၻတ၀ွမ္းက ေကာင္းခ်ီးေပးျခင္းခံရတဲ့ ဒီႏွစ္ ႏိုဘယ္ဆုသတင္းကို ဘီဘီစီ၊ စီအင္န္အင္န္ အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံတကာသတင္းေတြမွာ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ေဖာ္ျပေနခ်ိန္မွာ တ႐ုတ္အစိုးရက တ႐ုတ္ျပည္မွာ ဒီသတင္းကို အေမွာင္ခ်ထားခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ႐ုပ္သံလႊင့္ခ်က္ေတြကို ဟန္႔တားတိုက္ဖ်က္မႈေတြ လုပ္ခဲ့တယ္။ ဒီလုပ္ရပ္ဟာ ဂုဏ္သိကၡာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံအစိုးရတရပ္ လုပ္အပ္တဲ့ အလုပ္မဟုတ္တာ ေသခ်ာပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း သမိုင္းမွာ ဘယ္တုန္းကနဲ႔မွ မတူေအာင္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕စီးပြားေရး တဟုန္ထိုး တိုးတက္ေအာင္ျမင္လာခဲ့တယ္။ အခုဆိုရင္ ကမၻာ့ဒုတိယ စီးပြားေရးအင္အားအႀကီးဆုံးႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ၿပီ။ လူဦးေရ သန္းေပါင္းမ်ားစြာကိုလည္း ဆင္းရဲမြဲေတမႈက လြတ္ေျမာက္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီ။ ကုလသမဂၢလုံၿခဳံေရးေကာင္စီရဲ႕ အၿမဲတမ္းကိုယ္စားလွယ္ ငါးႏိုင္ငံမွာ တႏိုင္ငံ အပါအ၀င္ျဖစ္တဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာ ဗီတိုအာဏာပိုင္ ႏိုင္ငံႀကီးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို အဆင့္အတန္းကို ေရာက္ရွိေနတဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာ လူသားအက်ိဳးျပဳအေရးအရာေတြနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းလို႔ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ေပးတဲ့အခါ က်ဥ္းေျမာင္းေသးသိမ္တဲ့ အျမင္၊ ပုဂၢလဓိ႒ာန္သေဘာ ဆႏၵစြဲသေဘာေဆာင္တဲ့ အယူ၀ါဒေတြကို အေျခခံဆုံးျဖတ္ဖို႔ မသင့္ပါဘူး။ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သူမ်ားကို တ႐ုတ္အစိုးရအေနနဲ႔ ကူညီအားေပးရမွာျဖစ္ၿပီး ဖိႏွိပ္ရမွာမဟုတ္ပါ။ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းအရ ႏိုင္ငံသားတဦးခ်င္းစီကို ႏိုင္ငံ့အေရးအရာကိစၥေတြမွာ လြတ္လပ္စြာ ပါ၀င္ခြင့္ျပဳရမွာပါ။ အခုလို စာေပပညာရွင္လည္းျဖစ္၊ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမႇင့္တင္သူလည္းျဖစ္၊ အၾကမ္းမဖက္တဲ့နည္းနဲ႔ ႏိုင္ငံ့အေရးအရာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္သူျဖစ္တဲ့ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ကို အႀကိမ္ႀကိမ္ ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ ေထာင္ခ်ထားျခင္းဟာ လက္ရွိ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕အဆင့္အတန္းနဲ႔ မဆီေလ်ာ္ဘူးလို႔ ဆိုရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါအျပင္ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမႇင့္တင္သူတဦးကို ဖိႏွိပ္ျခင္းအားျဖင့္ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားကို ဆန္႔က်င္တဲ့သေဘာျဖစ္႐ုံမက အာဏာရွင္စ႐ိုက္သဘာ၀ကိုလည္း ေဖာ္ျပလိုက္ရာက်ပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ ဆိုးဆိုးရြားရြား က်ဴးလြန္ေနၾကတဲ့ ဆူဒန္ႏိုင္ငံ၊ ဇင္ဘာေဘြႏိုင္ငံ၊ အီရန္ႏိုင္ငံ၊ ေျမာက္ကိုးရီးယားႏိုင္ငံနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ … အစရွိတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြကို လုံၿခဳံေရးေကာင္စီက အေရးမယူႏိုင္ေအာင္ တ႐ုတ္က ဗီတိုအာဏာနဲ႔ အၿမဲအကာအကြယ္ေပးေနျခင္းဟာလည္း အလြန္အ႐ုပ္ဆိုးအက်ည္းတန္တဲ့ ကိစၥလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံက ျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆင္းရဲဒုကၡေတြကို မစာနာဘဲ အာဏာရွင္ေတြကို အားေပးေထာက္ခံေနတဲ့ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအဖို႔ အခုလို တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသား ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ႏိုဘယ္လ္ဆု ခ်ီးျမႇင့္ခံရျခင္းဟာ သူ႔ရဲ႕အာဏာရွင္စ႐ိုက္ကို ဖြင့္ခ်ေဖာ္ျပသလိုျဖစ္ေနပါတယ္။

တနည္းအားျဖင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ကိုယ္တိုင္လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ေနမႈ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို အကာအကြယ္ေပးေနမႈမ်ားနဲ႔ ပတ္သက္လို႔လည္း ျပင္းထန္တဲ့ ေ၀ဖန္ခ်က္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ႏိုဘယ္ဆုဟာ အမွန္တကယ္ ထိုက္တန္သူကို ခ်ီးျမႇင့္ႏိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ တကမာၻလုံးက ၀မ္းသာေက်နပ္ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ ေနာင္မွာလည္း အခုလို ထိုက္တန္သူေတြကိုပဲ ႏိုဘယ္လ္ဆုေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔က ေရြးခ်ယ္ေစခ်င္တဲ့ အသံေတြ ထြက္ေပၚေနပါတယ္။ အာဏာရွင္ေတြကို အန္တုၿပီး ဒီမိုကေရစီေရးနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးဘက္က ရပ္တည္ခဲ့ၾကတဲ့ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္ ‘ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္’ (၁၉၉၁ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္)၊ ကိုရီးယားသမၼတေဟာင္း ‘ကင္ေဒးယုန္’ (၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္)၊ ဒီမိုကေရစီေရး အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့တဲ့ အီရန္အမ်ိဳးသမီး ‘ရွီရင္ အီဘာဒီ’ (၂၀၀၃ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္) စသူေတြနဲ႔ အလားတူ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ဟာ ၂၀၁၀ ႏိုဘယ္လ္ဆုအတြက္ အမွန္ပင္ ထိုက္တန္သူျဖစ္ပါတယ္။

‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ႏိုဘယ္လ္ဆုခ်ီးျမႇင့္ခံရတဲ့အတြက္ တ႐ုတ္ျပည္သူလူထုအတြင္းမွာလည္း ဒီမိုကေရစီေရးနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးဘက္က ေထာက္ခံသူေတြ အားတက္၀မ္းေျမာက္ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒါဟာ အာရွတိုက္အတြင္း လူ႔အခြင့္အေရးတိုက္ပြဲဆင္သူေတြအတြက္ ေအာင္ပြဲတခုလည္းျဖစ္တယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပါ၀င္ေနတဲ့ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသအတြင္းမွာ အာဏာရွင္ေတြရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ေနမႈေတြကိုလည္း ရပ္တန္းကရပ္ဖို႔ အခ်က္ေပးလိုက္တဲ့ လကၡဏာပါပဲ။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာစစ္အာဏာရွင္တို႔ရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြကို ေထာက္ခံအားေပးေနတဲ့ တ႐ုတ္အစိုးရအတြက္လည္း ကိုယ့္မွားယြင္းတဲ့ ေျခလွမ္းေတြ ျပန္႐ုပ္သိမ္းဖို႔ သတိေပးလိုက္ရာလည္းက်ပါတယ္။

ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာေကာ္မရွင္ တာ၀န္ခံ မစၥနာဗီ ပီလ္ေလး (UN High Commissioner for Human Rights Navi Pillay) က “တ႐ုတ္ျပည္နဲ႔တကြ ႏိုင္ငံမ်ားစြာမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမႇင့္တင္ေနၾကသူမ်ားဟာ စိန္ေခၚမႈအမ်ားအျပားနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနၾကရပါတယ္။ ဒီႏွစ္ ႏိုဘယ္လ္ဆုက တ႐ုတ္ျပည္နဲ႔တကြ ႏိုင္ငံမ်ားစြာမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမႇင့္တင္ေနၾကသူမ်ားရဲ႕ အလြန္တရာအေရးပါတဲ့ အခန္းက႑ကို အသိအမွတ္ျပဳလိုက္တာျဖစ္လို႔ ဒီခ်ီးျမႇင့္မႈကို ႀကိဳဆိုပါတယ္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ လို လူ႔အခြင့္အေရးကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သူ အက်ိဳးေတာ္ေဆာင္မ်ားရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ားဟာ အလြန္တရာမွ အေရးပါတယ္လို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္” လို႔ မွတ္ခ်က္ေပးပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းက လူ႔အခြင့္အေရးကာကြယ္ျမႇင့္တင္ တိုက္ပြဲဆင္ေနၾကသူမ်ားအတြက္လည္း ဒီႏွစ္ ႏိုဘယ္လ္ဆုရွင္ ‘လ်ဴေရွာင္ဘို’ ဟာ စံနမူနာထားရမယ့္ ပုဂၢဳိလ္ပါပဲ။ ႏိုဘယ္ဆုေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔အေနနဲ႔ တ႐ုတ္အစိုးရရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္စိန္ေခၚမႈေတြကို အန္တုၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမႇင့္တင္ တိုက္ပြဲဆင္ေနၾကသူမ်ားဘက္က ရပ္တည္ျပသလိုက္ျခင္းျဖစ္လို႔ ဒီႏွစ္ ႏိုဘယ္လ္ဆုကို ထူးျခားတဲ့ သမိုင္းမွတ္တိုင္တခုလို႔ သတ္မွတ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။