လုမၺီနီတြင္ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမႈ ဗုဒၶေမြးဖြားရက္ကို ေျပာင္းသြားေစႏိုင္

ဧရာ၀တီ

ဗုဒၶဖြားျမင္ရာ ရက္စြဲသည္ ရာစုႏွစ္တခု နီးပါးမွ် ေနာက္သို႔ဆုတ္သြားေစႏိုင္သည့္ အေထာက္အထားမ်ား နီေပါႏိုင္ငံ လုမၺီနီတြင္ ရွာေဖြေတြ႔ရွိ ခဲ့သည္။

နာမည္ေက်ာ္ National Geographic မဂၢဇင္းက ဗုဒၶဖြားျမင္ရာေနရာအျဖစ္ ထင္ရွားၿပီး ဘုရားဖူးမ်ား လာေရာက္ၾကသည့္ေနရာျဖစ္သည့္ နီေပါႏိုင္ငံ လုမၺီနီရွိ မာယာေဒဝီေက်ာင္းေတာ္တြင္ ဘီစီ ၅၅၀ ခန္႔တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္ဟု ယူဆရသည့္ ေရွးအက်ဆံုးေသာ အေထာက္အထားမ်ားကို ေရွးေဟာင္း သုေတသန ေျမတူး ပညာရွင္မ်ားက ေတြ႕ရွိခဲ့ေၾကာင္း သတင္းေပးပို႕ထားသည္။

ထိုေတြ႕ရွိခ်က္က ဗုဒၶဖြားျမင္သည့္ေန႔သည္ ပညာရွင္အမ်ားအျပားက လက္ခံထားေသာ ေန႔ထက္ ေရွ႕ကို ရာစုႏွစ္တခုခန္႔ ပိုေစာေၾကာင္း ညႊန္ျပေနသည္ဟု သတင္းက ဆိုသည္။

“ဗုဒၶဟာ ဘယ္ကာလမွာ ေနထိုင္သြားခဲ့တာလဲ ဆိုတာကို အႀကီးအက်ယ္ အေခ်အတင္ ျငင္းခုန္ခဲ့ၾကရပါတယ္။ ခုအခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တို႔ ေတြ႔ရွိခဲ့တဲ့ တည္ေဆာက္ပံုကေတာ့ ဘီစီ ၆ ရာစုေလာက္ကို ညႊန္ျပေနပါတယ္” ဟု ေလ့လာသူအဖြဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ေသာ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ Durham တကၠသိုလ္မွ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ပညာရွင္ Robin Coningham က တနလၤာေန႔တြင္ ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ Antiquity ဂ်ာနယ္သို႔ ေျပာၾကားခဲ့ေၾကာင္း သတင္းက ဆိုသည္။

ဗုဒၶဘာသာသည္ ကမာၻေပၚရွိ ဘာသာႀကီးမ်ားထဲက တခုျဖစ္ၿပီး ကိုးကြယ္ယံုၾကည္သူ သန္း ၃၅၀ ေက်ာ္ရွိၿပီး အမ်ားစုမွာ အာရွ အေရွ႕ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကသည္။

႐ိုးရာယံုၾကည္မႈအရ လုမၺီနီတြင္ သည္ ဗုဒၶ၏ မယ္ေတာ္ျဖစ္သူ မာယာေဒ၀ီက သစ္ပင္တပင္ကို ဆုပ္ကိုင္အားယူရင္း ေနာင္အခါ တြင္ ဗုဒၶျဖစ္လာမည့္ သိဒၶတၳ ေဂါတမ မင္းသားကို ေမြးဖြားခဲ့သည့္ ဥယ်ာဥ္ေနရာျဖစ္သည္။

ဗုဒၶဖြားျမင္ရာ ေန႔ရက္အတိအက်သည္ အျငင္းပြားဖြယ္ရာမ်ားရွိေနသည္။ နီေပါ အာဏာပိုင္မ်ားက ဘီစီ ၆၂၃ ခုႏွစ္ ဟု လက္ခံထားၾကၿပီး အျခားယံုၾကည္မႈမ်ားက ပို၍ ေနာက္က်ေသာ ဘီစီ ၄၀၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္ဟု သတ္မွတ္ၾကသည္။

ဘီစီ ၂၄၉ ခုႏွစ္မွ စ၍ လုမၺီနီသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အထြဋ္အျမတ္ထားရာျဖစ္ေသာ သံေ၀ဇနိယ ေလးဌာန အနက္မွ တခု ျဖစ္လာသည္။ ဗုဒၶဘာသာကို အာရွတလႊားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ အိႏၵိယ ဧကရာဇ္ အေသာကက ဘီစီ ၂၄၉ ခုႏွစ္တြင္ ကဗၺည္းေက်ာက္တိုင္ စိုက္ထူ၍ အေလးအျမတ္ထားရမည့္ ေနရာအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။

ေနာက္ပိုင္းတြင္ တိမ္ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ၿပီး ၁၈၉၆ ခုႏွစ္တြင္မွာ ျပန္လည္ေတြ႔ရွိကာ ၀တ္ျပဳရန္အတြက္ မာယာေဒ၀ီ ဘုရားေက်ာင္း အျဖစ္ျပန္လည္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ အခုအခါ မာယာေဒ၀ီ ဘုရားေက်ာင္းကို ကမာၻ႔ အေမြအႏွစ္ေနရာ အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံထားရၿပီ ျဖစ္သည္။

လာေရာက္ၾကည့္႐ႈ႕ၾကသူမ်ားကိုလည္း အတားအဆီးမျဖစ္ေစဘဲ Robin Coningham ႏွင့္လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ားက UNESCO အဖြဲ႕ ဂ်ပန္ႏွင့္ နီေပါအစိုးရမ်ား၏ ေထာက္ပံ့ ကူညီမႈျဖင့္ လုမၺနီမွ အေျခအေနမ်ားကို မွတ္တမ္း မွတ္ရာမ်ား စုေဆာင္းျခင္းႏွင့္ အေသာက ေခတ္လက္ က်န္ အုတ္လႊာမ်ား ေအာက္ကို တူးေဖာ္ၿပီး သမိုင္းကို စူးစမ္းေလ့လာျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ေနသည္။

အဆိုပါေလ့လာမႈကို အမ်ိဳးသား ပထ၀ီ၀င္အသင္းႀကီး (National Geographic Society) ကလည္း ေထာက္ပံ့ ကူညီေပး ေနသည္။

ႏိုင္ငံတကာ ေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္သည့္ အဖြဲ႔က လက္ရွိက်န္ေနသည့္ ဘုရားေက်ာင္း၏ အုတ္႐ိုးမ်ား ေအာက္ဖက္ကို တူးေဖာ္ၿပီး ေလ့လာခဲ့ၾကသည္။ အဆိုပါ မာယာေဒဝီေက်ာင္းသို႔ ႏွစ္စဥ္ ဘုရားဖူးမ်ား သိန္းႏွင့္ ခ်ီ၍ လာေရာက္ၾကသည္။

“က်ေနာ္တို႔ ဒီေနရာကို ေလ့လာစူးစမ္းဖို႔ အခြင့္အေရးအလံုးစံုနီးပါး ရရွိထားပါတယ္။ ေနာက္မ်ိဳးဆက္ေတြ ထပ္ၿပီးေတာ့ ေလ့လာစရာ မလိုေတာ့ေလာက္ေအာင္ပါပဲ၊ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ အလုပ္ေတြကို ဘုရားဖူးလာသူေတြ ေရွ႕မွာပဲ ထင္သာ ျမင္သာ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ သူတို႔ကလည္း က်ေနာ္တို႔ အလုပ္လုပ္ေနတာကို လိုက္ၾကည့္ၾကပါတယ္” ဟု Coningham ကေျပာသည္။

တူးေဖာ္ေလ့လာၾကည့္မႈအရ အေဆာက္အဦ၏ အုတ္႐ိုးနံရံမ်ား ေအာက္ဖက္တြင္ ပို၍ ေရွးက်ေသာ သစ္သားထည္ အေဆာက္အဦ ရွိေနသည္ကို ေတြ႔ရွိခဲ့ရသည္။ ထို႔ျပင္ လက္ရွိ ပံုစံသည္ မူလက သစ္သားျဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ အေဆာက္အဦ၏ ပံုစံကို ပံုတူကူးယူ၍ တည္ေဆာက္ထားျခင္းျဖစ္သည္ဟုလည္း Coningham က ေျပာသည္။

ဘုရားေက်ာင္း၏ အလယ္တြင္တူးေဖာ္ၾကည့္သည့္အခါ သစ္ပင္ကို ၀ိုင္းပတ္ထားသည့္ သစ္သားအကာအရံမ်ား စိုက္ထူ ခဲ့သည့္ က်င္းမ်ားကိုေတြၾကရၿပီး ဘီစီ ၅၅၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္က ျဖစ္သည္ဟုလည္း Coningham ကဆိုသည္။ အုတ္ႏွင့္ ေဆာက္လုပ္ထားသည္ေနရာမ်ား ေတြ႕ရသည္ဟုလည္း သိရသည္။

အမိုးမရွိေသာ ဘုရားေက်ာင္း၏ အလယ္တြင္ သစ္ျမစ္မ်ား၏ ႐ုပ္ၾကြင္းမ်ားေတြ႔ရၿပီး လူအသြားအလာမ်ားသျဖင့္ ေခ်ာေမြ႔ ေန ေသာ ရႊံ႔ခင္းၾကမ္းျပင္က ၀ိုင္းပတ္ထားသည္။ အထြဋ္အျမတ္ထားသည့္ သစ္ပင္ သို႔မဟုတ္ ေဗာဓိပင္ျဖစ္ဖြယ္ရာရွိသည္ဟုလည္း သိရသည္။

ေညာင္ပင္ ကိုးကြယ္မႈကို ေရွးေဟာင္း အိႏိၵယ အစဥ္အလာတြင္ေတြ႔ရေသာ္လည္း ယခုသစ္ပင္တြင္ အျခားေသာ အလား တူ ေနရာမ်ိဳးမ်ားလို ဆည္းကပ္ပူေဇာ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ထားသည့္ အရိပ္လကၡဏာ မေတြ႔ရဟုလည္း သိရသည္။

“အဲဒီမွာ အရမ္းသန္႔ရွင္းေနပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ အစဥ္အလာျဖစ္တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈနဲ႔ ႐ိုေသမႈကို ဒါက ေဖာ္ျပေနတာ ပါပဲ” ဟုလည္း Coningham က ေျပာသည္။

၎တို႔ အဖြဲ႕က တြင္းေဟာင္းထဲမွ ရရွိေသာ မီးေသြးမ်ားကို ေရဒီယိုကာဗြန္ သက္တန္း စစ္ေဆးၿပီး ဘုရားေက်ာင္း၏ သက္ တန္းကို မွန္းဆၾကည့္ခဲ့သည္။

သစ္ပင္ေနရာကို တူးေဖာ္စစ္ေဆးၿပီးေနာက္ ဘီစီ ၁၀၀၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္ခန္႔တြင္ စတင္စိုက္ပ်ိဳးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု Coningham က ေျပာသည္။ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းကဲ့သို႔ အေနအထားမ်ိဳး အျဖစ္ဖြံ႕ၿဖိဳးလာခဲ့ခ်ိန္မွာ ဘီစီ ၆ ရာစု တြင္ျဖစ္ႏိုင္သည္ ဟုလည္း သိရသည္။

“အခု ေလ့လာမႈကေန ေတြ႔ရတဲ့ အေထာက္အထားသစ္အရ ဒီ႐ိုးရာ ဓေလ့ဟာ အေသာကခတ္ မတိုင္မီ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာ ကထဲက ရွိေနခဲ့တာဆိုတာနဲ႔ ဒါဟာ တကယ္ကို ထူးျခားၿပီး စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းတယ္ ဆိုတာပါပဲ” ဟု Leicester တကၠသိုလ္မွ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ပညာရွင္ Ruth Young က ေျပာသည္။

လန္ဒန္ ရွိ University Collage ေတာင္အာရွေရးရာ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာနမွ ကထိကတဦးျဖစ္ေသာ Julia Shaw က သစ္သားအကာအရံမ်ား ၀ိုင္းရံထားသည့္ေနရာသည္ အထြဋ္အျမတ္ထားသည့္ သစ္ပင္ျဖစ္ဖြယ္ရွိေသာ္လည္း မွန္းဆ ခ်က္တခုသာ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

သက္တမ္းအရင့္ဆံုး ဗုဒၶဘာသာဘုရားေက်ာင္း ျဖစ္သည္ဆိုသည့္ ေျပာဆိုခ်က္ကိုလည္း သူက သတိေပးခဲ့သည္။

“သစ္ပင္ကို ကိုးကြယ္တာ၊ ယဇ္ပလႅင္ကို ပူေဇာ္တာက ေရွးေဟာင္း အိႏၵိယကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈမွာ ေနရာတိုင္းေတြ႕ေနက် ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ ဓေလ့ထံုးစံေတြနဲ႔ နဂိုရွိၿပီသား ႐ိုးရာအစဥ္အလာ ၾကားမွာ ထပ္တူျဖစ္ေနတာေတြရဲ႕ အတိုင္းအတာကို ထည့္တြက္မယ္ဆိုရင္ သက္တမ္းရင့္ သစ္ပင္ေတြကို အေလးအျမတ္ထားတာက ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္မႈ ၾကားမွာ အဆက္အစပ္မရွိဘူးလို႔ ယူဆမယ္ဆိုရင္လည္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္” Julia Shaw ကေျပာသည္။

“အခုထိေတာ့ ဒါက တကယ္တမ္းဆိုရင္ အိႏၵိယ ႐ိုးရာဓေလ့ နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာ အတြက္ ေနာက္ထပ္ရတာတဲ့ အသိအျမင္ အသစ္တခ်ိဳ႕လို႔ပဲ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေျပာလို႔ရပါေသးတယ္” ဟုလည္း သူက ထပ္ေျပာသည္။

အျခားပညာရွင္မ်ားက ေတြ႔ရွိမႈကို ဂုဏ္ျပဳခဲ့ၾကေသာ္လည္း ထပ္မံ၍ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းမရွိဘဲ ေရွးအက်ဆံုး ဗုဒၶဘာသာ အေဆာက္အဦးတခုကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိမႈ အျဖစ္ အလ်င္စလို သတ္မွတ္လက္ခံျခင္း မျပဳရန္ သတိေပးခဲ့ၾကသည္။

“ေရွးေဟာင္း သုေတသန ပညာရွင္ေတြက သူတို႔ ရွာေဖြေတြ႔ရွိတာဟာ ေရွးအက်ဆံုး ဒါမွမဟုတ္ သက္တမ္းအရင့္ဆံုး လို႔ ေျပာခ်င္ၾကတယ္ေလ”ဟု အဂၤလန္ႏိုင္ငံ Leicester တကၠသိုလ္မွ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ပညာရွင္ Ruth Young က ေျပာသည္။