အေမရိကန္-ျမန္မာ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးသည္ ေ႐ြးခ်ယ္စရာ တခုသာ

ကိုရဲ

၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီဖြဲ႔ခ်ဳပ္က သမိုင္းဝင္ေအာင္ပြဲရၿပီးေနာက္ ႏိုင္ငံေတာ္ အတိုင္ပင္ခံ ပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ၎၏ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသို႔ ပထမဆုံး ခရီးစဥ္အတြင္း အေမရိကန္စစ္တပ္ႏွင့္ ျမန္မာ စစ္တပ္တို႔ အၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈ ျပန္လည္ထူေထာင္ရန္ ႏိုင္ငံတကာကြ်မ္းက်င္သူ ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ အေမရိကန္ မူဝါဒ ခ်မွတ္သူမ်ားကို ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။

ယင္းသို႔ စစ္ဘက္အခ်င္းခ်င္း ဆက္ဆံေရး ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္မွာ အေၾကာင္းရင္း ၂ ခုေပၚတြင္ အေျခခံသည္။ ပထမအခ်က္မွာ အေမရိကန္စစ္တပ္၏ လမ္းၫႊန္မႈသည္ ျမန္မာစစ္တပ္ကို စစ္တပ္ပီသေသာ တပ္ဖြဲ႔ ျဖစ္သြားေစႏိုင္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးမွ ဆုတ္ခြာသြားေစႏိုင္သည္။ ဒုတိယအခ်က္မွာ အေမရိကန္ႏွင့္ အျခားေသာ ဒီမိုကရက္တစ္ မဟာမိတ္မ်ား ထိေတြ႔ ဆက္ဆံျခင္းသည္ စစ္တပ္အေပၚ တ႐ုတ္ၾသဇာ လြမ္းမိုးမႈကို ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္သည္ ဟူေသာ အခ်က္မ်ား ျဖစ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမွာ ခရီးဆက္ေနရဆဲသာ ျဖစ္သည္။ အရပ္သားအစိုးရ ဦးစီးဦးေဆာင္ျပေနသည့္ အေနအထားတြင္ ရွိေကာင္းရွိေနမည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း စစ္တပ္သည္ ႀကီးမားေသာ အာဏာကို ရယူထားဆဲ ျဖစ္သည္။ အရပ္သားအစိုးရသည္ စစ္ဘက္၏ သေဘာတူညီမႈ မပါဘဲ နဂိုကတည္းက ဒီမိုကေရစီမက်ေသာ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံကို မျပဳျပင္ႏိုင္ေပ။

ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ႏွင့္ ေဒသအဆင့္ ၂ ခုစလုံး၌ပင္ အနည္းဆုံး၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ လႊတ္ေတာ္ေနရာမ်ားကို စစ္တပ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား အတြက္ သီးျခား ထားေပးေနရသည္။ စစ္တပ္သည္ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးဌာန၊ ျပည္ထဲေရး ဝန္ႀကီးဌာနႏွင့္ နယ္စပ္ေရးရာ ဝန္ႀကီးဌာနသုံးခုတို႔ကို တိုက္႐ိုက္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည္။ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာလအတြင္း အရပ္ဘက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို အစားထိုးေနရာယူသည့္ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဦးစီးဌာနသည္ စစ္တပ္၏ အမိန္႔အာဏာေအာက္တြင္ ရွိေနဆဲ ျဖစ္ၿပီး တိုင္းျပည္၏ ေနရာအားလုံးမွ အေသးငယ္ဆုံး အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယူနစ္ အတိုင္းအတာမ်ားကိုပင္ ဆုံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ပိုင္ခြင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည္။

စစ္တပ္ႏွင့္ တို္င္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အုပ္စုမ်ား အၾကား ျပင္းထန္ေသာ တိုက္ပြဲမ်ားမွာ ႏိုင္ငံ၏ အလွမ္းကြာေသာေဒသမ်ားတြင္ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚေနၿပီး လြန္ခဲ့ေသာ လကုန္က က်င္းပခဲ့သည့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ၂၁ ရာစု ပင္လုံ ညီလာခံ အပါအဝင္ ျမန္မာႏို္င္ငံ၏ ၿငိမ္းခ်မ္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္အေပၚ မေရရာမႈမ်ား အႀကီးအက်ယ္ လႊမ္းမိုးေနသည္။

စစ္ဘက္-အရပ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးႏွင့္ လူမ်ိဳးစု-စစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အကူးအေျပာင္း ကာလႏိုင္ငံေရးတြင္ အဓိက ျပႆနာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေနျဖင့္ ဒီမိုကေရစီ အျပည့္အဝ ရရွိရန္ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးမ်ားကို ဒီမိုကေရစီ သေဘာတရားမ်ားႏွင့္ အညီ ျပန္လည္ ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ရန္ လိုသည္။

စစ္ဘက္ ျပဳျပင္ေျပာင္လဲေရး လမ္းကို ပိတ္ဆို႔ေနေသာ အေၾကာင္းရင္းခံ ၃ ခု ရွိသည္။ သေဘာတရားေရး သြတ္သြင္းျခင္း (indoctrination)၊ မ႑ိဳင္ အဖြဲ႔အစည္းဆိုင္ရာ စိန္ေခၚမႈမ်ား (institutional challenges) ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးစိန္ေခၚမႈမ်ား (political challenges) တို႔ျဖစ္သည္။

သေဘာတရားေရးသြတ္သြင္းျခင္း

အာဏာရွင္ စစ္အစိုးရက ျမန္မာျပည္သူတို႔၏ ကယ္တင္ရွင္ ျဖစ္သည္ဟူေသာ အယူအဆကို တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အုပ္စုမ်ား၏ ျပည္တြင္း ၿခိမ္းေျခာက္မႈႏွင့္ သမိုင္းဝင္ ျပည္ပက်ဴးေက်ာ္မႈ (ဥပမာအားျဖင့္ ကူမင္တန္) တု႔ိမွ တဆင့္ သြတ္သြင္း ထားသည္။ ဆ္ိုရွယ္လစ္ေခတ္တြင္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီကို ဖြဲ႔စည္းစဥ္ႏွင့္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ၿငိမ္ဝပ္ပိျပားမႈ တည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႔၊ ႏိုင္ငံေတာ္ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးေကာင္စီတို႔က စစ္တပ္ကို ႏိုင္ငံေရးဇာတ္သြင္းခဲ့သည္။ စစ္ဘက္မ႑ိဳင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ စစ္တကၠသိုလ္မ်ားမွာ သေဘာတရားေရး သြတ္သြင္းရာတြင္ အေရးပါသည္။

မ႑ိဳင္အဖြဲ႔အစည္းဆိုင္ရာ စိန္ေခၚမႈမ်ား

ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္၏ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမီ တပ္မေတာ္အယူအဆ၏ လမ္းၫႊန္မႈေၾကာင့္ သိသာေသာ အတြင္းပိုင္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ရွိေစကာမူ စစ္တပ္သည္ စစ္တပ္မပီသဟု က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ယူဆၾကၿပီး အရပ္သားအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို မေထမဲ့ျမင္ လုပ္ျခင္း၊ ေလ်ွာ႔ရဲေသာက်င့္ဝတ္ႏွင့္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ား အတြက္ ေဝဖန္ခံေနရသည္။ အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုေဒသမ်ားတြင္ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ဖမ္းဆီးမႈမ်ားႏွင့္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားမွာ အထူး စိုးရိမ္စရာ ျဖစ္သည္။ မၾကာေသးမီက အရပ္သားမ်ားကို သတ္ျဖတ္ျခင္း အတြက္ အျပစ္ရွိသည္ ဟု ဆံုးျဖတ္ၿပီး လူသိရွင္ၾကား ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းမွာ လြန္စြာ အျပဳသေဘာေဆာင္သကဲ့သို႔ လြန္စြာ ထူးကဲေသာ ကိစၥလည္း ျဖစ္သည္။

ႏို္င္ငံေရး စိန္ေခၚမႈမ်ား

ျမန္မာ့တပ္မေတာ္သည္ ၎၏ ႏိုင္ငံေရး အခန္းက႑ကို ဆက္လက္ ကိုင္စြဲမည္ဟု ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး မင္းေအာင္လႈိင္က သူ၏ မိန္႔ခြန္းမ်ားတြင္ ထပ္မံ အတည္ျပဳ ေျပာၾကားေနသည္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒသည္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ စစ္တပ္၏ ၾသဇာႀကီးလွေသာ အခန္းက႑ကို အာမခံခ်က္ ေပးထားသည္။ စစ္တပ္သည္ ယခင္စစ္အစိုးရက ဖြဲ႔စည္းခဲ့ေသာ ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခိုင္ေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးပါတီမွ တဆင့္ႏိုင္ငံေရး အရ လႈပ္ရွားေနေသးသည္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ အႀကိဳကာလက စစ္ဘက္ထိပ္တန္း အရာရွိမ်ားသည္ ထိုပါတီသို႔ ဝင္ရန္ အတြက္ အနားယူခ်ိန္ မတိုင္မီ စစ္ဘက္မွ အၿငိမ္းစား ယူခဲ့ၾကသည္။ ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခိုင္ေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးပါတီသည္ စစ္ဘက္မွ အၿငိမ္းစားအရာရွိမ်ား အတြက္ေနရာမ်ား ခ်န္လွပ္ထားသည္ဟု မၾကာေသးမီက သတင္းမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပၾကသည္။

ဤျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းရန္ႏွင့္ စစ္တပ္ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္ အတြက္ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ဗ်ဴဟာႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး အသိုင္းအဝန္း၊ လူမႈအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းတို႔၏ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈ လိုသည္။ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္း အထူးသျဖင့္ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားသည္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္၏ အေမြအႏွစ္ ဝန္ထုပ္ဝန္ပိုးမ်ားကို ထမ္းေနရေသာ စစ္တပ္ကို စစ္တပ္စစ္စစ္ ပီသေစရန္ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ အေရးပါသည္။

စစ္ဘက္ခ်င္း ထိေတြ႔ဆက္ဆံမႈသည္ တခါက အထီးက်န္ျဖစ္ခဲ့ေသာ ျမန္မာစစ္တပ္ကို ဒီမိုကေရစီလူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ စစ္တပ္၏ အခန္းက႑၊ ရပိုင္ခြင့္မ်ားႏွင့္ တာဝန္ဝတၲရားမ်ားကို နားလည္ေစရန္ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ေသာ ကိရိယာမ်ား အနက္တခုသာ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုကိရိယာမွာ ေ႐ြးခ်ယ္စရာ တခုသာ ျဖစ္ၿပီး အထက္တြင္ ေဖာ္ျပထားသကဲ့ သို႔စစ္မွန္ေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ားသည္ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔သည့္ ျပႆနာ၏ ေျဖမ်ား မဟုတ္ၾကေပ။

ယခင္ကမူ စစ္တပ္သည္ အေမရိကန္စစ္ဘက္ႏွင့္ ေကာင္းမြန္ေသာ ဆက္ဆံေရး ရွိကာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္တြင္ အကူအညီ အမ်ားအျပား ရရွိခဲ့သည္။ ထိုစစ္အစိုးရသည္ ၁၉၈၈ ခုတြင္ အျပစ္မဲ့ ျပည္သူမ်ားကို ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္စြာ ၿဖိဳခြဲၿပီး နိဂုံးခ်ဳပ္ခဲ့ကာ ပိုမို ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ စစ္အစိုးရသို႔ ဦးတည္ေစခဲ့သည္။ ထိုင္း၊ အီဂ်စ္ႏွင့္ တူရကီမွ အာဏာသိမ္းပြဲမ်ားႏွင့္ အာဏာသိမ္းရန္ အားထုတ္မႈမ်ားသည္လည္း အေမရိကန္၏ စစ္ဘက္ခ်င္း ဆက္ဆံေရး မ်ား၏ အႀကိမ္ႀကိမ္ က်ဆုံးမႈမ်ားကို မီးေမာင္းထိုးျပေနသည္။ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေပၚလာေသာ အေၾကာင္းအရာမွာ ေတာင့္တင္း ၾက့ံခိုင္ေသာ အရပ္သား ႀကီးၾကပ္မႈ ကင္းမဲ့ေနျခင္း ျဖစ္ေနသည္။

အကူးအေျပာင္း ကာလ ႏိုင္ငံေရးတြင္ စစ္ဘက္ အရပ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးကို ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ေရး အတြက္အဓိက ဦးတည္ခ်က္မွာ စစ္ဘက္အေပၚ အရပ္ဘက္ ႀကီးၾကပ္မႈ ထူေထာင္ေရး ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ကြ်မ္းက်င္သူမ်ား အေနျဖင့္ စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးကို ျပန္လည္ ထူေထာင္ရန္ အေတြးအေခၚကို အႀကံျပဳေသာ အခါတိုင္း စစ္ဘက္အျမင္ကို မွ်သာမက အရပ္ဘက္ အျမင္ကိုလည္း ထည့္သြင္း စဥ္းစားရန္ လိုသည္။

ဤအခ်က္မွာ အရပ္ဘက္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈအေျချပဳ အသိုင္းအဝန္းမ်ား အင္အားေတာင့္တင္း အေပၚစီးရေရးဟု အဓိပၸာယ္ရသည္။ ဤအခ်က္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံကဲ့သို႔ေသာ အကူးအေျပာင္းကာလထဲ ေရာက္ေနေသာႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အထူးလိုသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ထြန္းသစ္စ ႏိုင္ငံေရး အသိုင္းအဝန္းႏွင့္ ကာလရွည္ၾကာစြာ ဖိႏွိပ္ခံခဲ့ရေသာ လူမႈအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားသည္ စစ္ဘက္၏ မ႑ိဳင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကို ႀကီးၾကပ္ရန္ မဆိုထားႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္ရန္ပင္ စြမ္းရည္ ကင္းမဲ့ေနသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏွင့္ ျမန္မာ အၾကား စစ္ဘက္ဆက္ဆံေရးသစ္ အဆိုျပဳခ်က္မ်ားမွာ ေ႐ြးေကာက္ခံ အရပ္သား အစိုးရမွ တဆင့္သြားရမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုဆက္ဆံေရးကို ျပန္လည္ စတင္ရန္ အေကာင္းဆုံုး နည္းလမ္းမွာ အစိုးရ၊ အရပ္သား ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားႏွင့္ လူမႈအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ လူမ်ိဳးစု အသိုင္းအဝန္းမ်ားႏွင့္ အသိတရား ရွိရွိ ညွိႏိႈင္းေဆြးေႏြးျခင္းမ်ား လိုအပ္ေနသည္။

ပထမအဆင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္႐ြက္ျခင္းသည္ ဒီမိုကေရစီ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ေလးစားမႈ၊ စစ္ဘက္ တရားစီရင္ေရး၊ စစ္ဘက္အေပၚ အရပ္သား ထိန္းခ်ဳပ္မႈႏွင့္ လူသားခ်င္း စာနာမႈႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ထိန္းသိမ္းမႈ သင္တန္းမ်ားကို အာရုံစိုက္သင့္သည္။

ထိုေလ့က်င့္သင္တန္းေပးမႈကို စစ္ဘက္အတြက္ မွ်သာ မရည္႐ြယ္ဘဲ စစ္ဘက္ အရပ္ဘက္ စြမ္းရည္ညီမ်ွေစရန္ႏွင့္ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံၿခံဳေရး ကိစၥမ်ားတြင္ အရပ္သားမ်ား၏ က်ြမ္းက်င္မႈ တိုးတက္ေစရန္ ရည္႐ြယ္ၿပီး ထိုအစီအစဥ္မ်ားတြင္စစ္ဘက္မွ ဝန္ထမ္းမ်ားႏွင့္ အတူ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္းဝင္မ်ားကိုလည္း ပါဝင္ေစသင့္သည္။

အေမရိကန္ႏွင့္ ျမန္မာအၾကား စစ္ဘက္ခ်င္း ဆက္ဆံေရးကို စဥ္းစားေသာအခါ လုပ္ေဆာင္ရန္ မ်ားစြာ ရွိေနသည္မွာေသခ်ာပါသည္။ သို႔ေသာ္ အစီအစဥ္မ်ားကို မည္သို႔ ခ်မွတ္ထားေစကာမူ ဦးစားေပးမ်ားမွာ စစ္တပ္အေပၚ အရပ္သားလႊမ္းမိုးမႈ၊ အရပ္သားႀကီးၾကပ္မႈႏွင့္ အရပ္သားထိန္းခ်ဳပ္မႈတို႔သာျဖစ္ရပါမည္။ ။