ရန္ကုန္မွာ ေခတ္စားေနတဲ့ နံရံေဆးမႈတ္ အႏုပညာ

အင္ဒ႐ူးမာရွယ္

ညစ္ေထြးေဟာင္းႏြမ္းေနတဲ့ ရန္ကုန္လမ္းမတခုရဲ႕ နံရံေပၚမွာ အေတာင္ေပါက္ေနတဲ့ တီဗီတလုံး ပ်ံသန္းေနေလရဲ႕။

“ဒါက က်ေနာ့္ပထမဆုံးလက္ရာေလ” လို႔ ဂုဏ္ယူစြာနဲ႔ အဲ့ဒီပံုကိုေထာက္ျပၿပီး အသက္ ၃၃ ႏွစ္အရြယ္ နံရံေရးပန္းခ်ီ ဆရာ ကိုေအာင္က ေျပာျပပါတယ္။ မီဒီယာဆင္ဆာကို ဆန္႔က်င္တဲ့အေနနဲ႔ ဒီပံုကို မႏွစ္က သူဆြဲခဲ့တာလို႔ ဆိုပါ တယ္။ အခုဆိုရင္ ကိုေအာင့္ပံုေတြကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕အႏွံ႔ ေတြ႔ေနရပါျပီ။ “မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္က က်ေနာ့္အတြက္ေတာ့ တကယ့္ကိစၥႀကီးပဲ” တဲ့။

သူ႔ရဲ႕နာမည္အျပည့္အစံုကို မေဖာ္ျပပါနဲ႔လို႔ဆိုတဲ့ ကိုေအာင္ဟာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ လမ္းေဘးအႏုပညာရွင္ မ်ိဳးဆက္ သစ္ေတြထဲက တေယာက္ပါ။ သူတို႔ေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအဓိပၸါယ္ပါေလ့ရွိတဲ့ နံရံေဆးမႈတ္အႏုပညာ (Graffiti) ဆိုတာ ျမန္မာျပည္မွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ မလုပ္ခင္တုန္းက စဥ္းစားလို႔ေတာင္ ရတာမဟုတ္ပါဘူး။

စစ္အာဏာရွင္က ဆယ္စုနစ္ခ်ီအုပ္စိုးခဲ့ၿပီး စစ္ေထာက္လွမ္းေရးက ေနရာတကာ မ်က္ေစ့ေဒါက္ေထာက္ၾကည့္ေနတဲ့ ျမန္မာျပည္မွာ “အညႊန္း (Tagging)” လို ကမၻာအႏွံ႔ေတြ႔ရတဲ့ နံရံေဆးမႈတ္သူရဲ႕ ပုဂၢိဳလ္ေရးအမွတ္အသားေလး ဆြဲဖို႔ ေတာင္ သိပ္အႏၱရာယ္ႀကီးလွတာပါ။ ဒါေပမယ့္ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ မတ္လ အစိုးရသစ္တက္လာခ်ိန္မွာေတာ့ ဒီအေျခအေန ေတြက စတင္ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ပါတယ္။

အဲ့ဒီ အစိုးရသစ္က ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို လႊတ္ေပးခဲ့တယ္၊ အလုပ္သမားသမဂၢေတြကို တရားဝင္ျဖစ္ေစခဲ့ တဲ့အျပင္ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြနဲ႔လည္း ဆက္ဆံေရးတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္၊ ၿပီးေတာ့ တခ်ိန္ က ေနရာအႏွ႔ံမွာရွိခဲ့တဲ့ အစိုးရ ေထာက္လွမ္းေရးေတြဆိုတာလည္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို အားတက္စရာ အေနအထားေတြရွိတာမို႔ အခုဆိုရင္ လမ္းေဘးအႏုပညာရွင္ေတြဟာ လွ်ပ္စစ္မလံုေလာက္တာကအစ ေငြမဲခဝါ ခ်တာအထိ ကိစၥရပ္တိုင္းကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရဲ႕ လမ္းေဘးနံရံေတြေပၚမွာ သူတို႔အျမင္ေတြ ေရးဆြဲေနၾကပါၿပီ။

ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြမွာ Graffiti ဆြဲသူအေရအတြက္ ၂ ဆ ပိုမ်ားလာၿပီး အခုဆိုရင္ လူ ၅၀ ေလာက္ရွိသြားၿပီလို႔ ပန္းခ်ီ ဆရာလည္းျဖစ္ ဂရပ္ဖစ္ဒီဇိုင္းေတြလည္း ဆြဲေနတဲ့ ကိုေအာင္က ေျပာပါတယ္။

ဆႏၵထုတ္ေဖာ္မႈေတြအပါအဝင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႀကီးရဲ႕ ေျပာင္းလဲလာတဲ့အခင္းအက်င္း ဒါမွမဟုတ္လည္း ဘန္႔ခ္စီ (Banksy) လုိမ်ိဳး ၿဗိတိသွ် အႏုပညာရွင္ေတြရဲ႕ လံႈ႔ေဆာ္မႈေၾကာင့္ ေဖ့ဘြတ္ေပၚကတဆင့္ ဒါမွမဟုတ္ လည္း ေဆးဗူးေတြ လက္မွာကိုင္ၿပီး လမ္းေတြေပၚ ဟုိေနရာေဆးမႈတ္ ဒီေနရာေဆးမႈတ္ လုပ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ သူတို႔ေတြ အခ်င္းခ်င္းေတြ႔သြားၾကတာပါ။

“လူငယ္အမ်ားစုက Tagging ေတြပဲ ဆြဲၾကတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ Tagging မွာ အေတြးအေခၚ (Ideology) မပါလို႔ သိပ္မႀကိဳက္ဘူး” လို႔ ကိုေအာင္က ဆိုပါတယ္။

သူ႔ရဲ႕ သူရဲေကာင္းကေတာ့ ထင္ရွားတဲ့ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ ၿဗိတိသွ်လူမ်ိဳး ဘန္႔ခ္စီပါပဲ။ ဘန္႔ခ္စီ ဆြဲတဲ့ပံုေတြဟာ စစ္ပြဲ၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈနဲ႔ ဇီဇာေၾကာင္တဲ့ အႏုပညာေလာကကို ပစ္မွတ္ထားၿပီး သေရာ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အကယ္ဒမီ ဆုအတြက္ အမည္တင္သြင္းခံရတဲ့ သူ႔ရဲ႕ မွတ္တမ္း႐ုပ္ရွင္ “လက္ေဆာင္ဆိုင္ကို ျဖတ္ထြက္ျခင္း (Exit Through the Gift Shop)” ကို ၾကည့္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ ကိုေအာင္တေယာက္ Graffiti ကို ျငိသြားပါေတာ့တယ္။

“က်ေနာ္ သူ႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆေတြကို ႏွစ္သက္ခဲ့တယ္” လို႔ ကိုေအာင္က ေျပာပါတယ္။ သူက ဆက္ၿပီး “အႏုပညာကေန က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာေတြကို အားလံုးမေျပာႏိုင္ဘူးလို႔ က်ေနာ္ သေဘာေပါက္မိတယ္၊ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာအားလံုးကို Graffiti ကေနတဆင့္ ေျပာႏိုင္တယ္” တဲ့။

“ၿမိဳ႕ကို မီးသြယ္ၾကစို႔ (Plug the City)"

လွ်ပ္စစ္မီးပံုမွန္ရရွိဖို႔ ႏိုင္ငံတဝွမ္း ဆႏၵျပၾကတဲ့ ေမလမွာေတာ့ “ၿမိဳ႕ကို မီးသြယ္ၾကစို႔” စာသားပါ ဝါယာႀကိဳးတန္းလန္းနဲ႔ မီးပလပ္ေပါက္ Graffiti ပံုဟာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕မွာ ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားခဲ့ပါတယ္။

ကင္းဘတ္စ္ အႀကီးႀကီးေပၚမွာဆြဲထားတဲ့ အဲ့ဒီပံုကို လမ္းေဘးအႏုပညာရွင္ေတြက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရဲ႕ နံရံေတြေပၚမွာနဲ႔ ေစ်းဆိုင္မ်က္ႏွာစာေတြမွာ ခ်ိတ္ဆြဲခဲ့ၾကပါတယ္။ ကမၻာေအးဘုရားလမ္းေပၚက ပံုေတြကေတာ့ ထင္ထင္ရွားရွားျမင္ႏိုင္ ၿပီး လူႀကိဳက္မ်ားၾကတာေပါ့။

“လူထုကိုယ္စား က်ေနာ္တို႔ ဆြဲခဲ့တာမဟုတ္ပါဘူး။ လွ်ပ္စစ္မီးမရွိရင္ က်ေနာ္တို႔ကိုယ္တိုင္လည္း ထိခိုက္တာမို႔ အခုလို ဆြဲခဲ့တာ” လို႔ အသက္ ၂၇ ႏွစ္အရြယ္ တူးတြမ္တိက ေျပာပါတယ္။ တူးတြမ္တိဆိုတာက သူ႔ရဲ႕ ကေလာင္အမည္ပါ။ သူဟာ ရန္ကုန္လမ္းေဘးအႏုပညာအဖြဲ႔ (Yangon Street Art) ရဲ႕ အဖြဲ႔ဝင္တေယာက္ျဖစ္ၿပီး သူ႔ကို “YSA” လို႔ လူသိမ်ားပါတယ္။

ရန္ကုန္မွာရွိတဲ့ Graffiti ပံုအမ်ားအျပားမွာ အဂၤလိပ္လို ေရးထားၾကပါတယ္။ သံုးတဲ့ အသံုးအႏႈန္းေတြကလည္း “သူခိုးေတြ -ီးပဲ (Fuck snitches!)” ဆိုတဲ့ ႐ိုင္း႐ိုင္းစိုင္းစိုင္း အသံုးအႏႈန္းေတြကေန “သမၼတႀကီးခင္ဗ်ာ (Dear Mr President)” ဆိုၿပီး လွ်ပ္စစ္မီးပိုေပးဖို႔ ယဥ္ယဥ္ေက်းေက်း အနားခံတာေတြအထိ ပါပါတယ္။ “က်ေနာ္တို႔ လွ်ပ္စစ္မီး လံုလံုေလာက္ေလာက္ရွိဖို႔ လိုပါတယ္ … ေလးေလးစားစားတင္ျပရမယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔မွာ လွ်ပ္စစ္မီး လံုလံု ေလာက္ ေလာက္မရွိပါဘူး” စသျဖင့္ပါ။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေပၚမွာ တျခား Graffiti ပံုေတြလည္း အမ်ားအျပား ရွိပါေသးတယ္။

ျမန္မာျပည္က နာမည္ႀကီးဘဏ္တခ်ိဳ႕ရဲ႕ အမည္အတိုေကာက္စာလံုးေတြေဘးမွာ အဝတ္ေလွ်ာ္စက္ပံုကို ပံုၾကမ္းဆြဲ ထားတဲ့ Graffiti ပံုဆိုရင္ ေငြမဲခဝါခ်တဲ့ကိစၥေတြမွာ အဲ့ဒီဘဏ္ေတြ ပါဝင္ပတ္သက္တယ္လို႔ သံသယရွိတာကို ရည္ ညႊန္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရန္ကုန္သတၱေဗဒဥယ်ဥ္နံရံေပၚက “တိရစ ၦာန္႐ံုလား တိရစ ၦာန္ေထာင္လား (Zoo, or animal prison?)” လို႔ ေရးထား တဲ့ Graffiti ပံုကေတာ့ လန္ဒန္တိရစ ၦာန္႐ံုထဲက ပင္ဂြင္းငွက္ေတြထားတဲ့ေနရာမွာ ဘန္႔ခ္စီဆြဲခဲ့တယ္လို႔ ယူဆရတဲ့ ပံုကို ေရးေရးေလးျပန္ယူထားတာပါ။ သူ႔ပံုမွာ ဘန္႔ခ္စီက “ငါးေတြစားရတာ ပ်င္းလာၿပီ (We’re bored of fish)” လို႔ ေရးခဲ့ပါတယ္။

ကိုေအာင္ရဲ႕ ေတာင္ပံတပ္တီဗီကလည္း “ခင္ဗ်ားတို႔ အခြင့္အေရးအတြက္ (FOR UR RIGHT)” ဆိုတဲ့ စာသားနဲ႔အတူ ေတြ႔ေတြ႔ေနရပါတယ္။

ျမန္မာအစိုးက မီဒီယာဆင္ဆာနဲ႔ပတ္သက္တာေတြ အမ်ားစုကို ၾသဂုတ္လ ၂၀ ရက္ေန႔က ဖ်က္သိမ္းခဲ့ပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဖိႏွိပ္တဲ့ဥပေဒေတြကေတာ့ ဆက္ရွိေနဆဲပါ။ အဲ့ဒီဥပေဒေတြထဲမွာ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးအၿပီး ထင္ရွားတဲ့ သူေတြကို ေထာင္ခ်ရာမွာ အသံုးျပဳခဲ့တဲ့ ဥပေဒေတြလည္း ပါဝင္ပါတယ္။

Graffiti ကို ေဝဖန္အျပစ္ရွာသူေတြ ေနရာတိုင္းမွာ ရွိၾကသလို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေပၚက သာမန္ျပည္သူေတြအတြက္လည္း လမ္းေဘးအႏုပညာနဲ႔ အလွအပဖ်က္ဆီးမႈကို ခြဲျခားဖို႔ခက္လွပါတယ္။ “ဒီအႏုပညာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လူအမ်ားစုက သိပ္ မသိၾကပါဘူး၊ က်ေနာ္တို႔ Graffiti ပံုဆြဲတဲ့ ေနရာပိုင္ရွင္ေတြကလည္း သိပ္အထအန ေကာက္ေနတုန္းပဲ” လို႔ ကိုေအာင္က ေျပာပါတယ္။

ေလာေလာဆယ္အထိေတာ့ လမ္းေဘးအႏုပညာရွင္တေယာက္မွ ေထာင္ခ်မခံရေသးဘူးလည္း သူကဆိုပါတယ္။ တခ်ိဳ႕လည္း ခဏတျဖဳတ္ အထိန္းသိမ္းခံရတယ္၊ ဒါေပမယ့္ သတိေပးၿပီးေတာ့ ျပန္လႊတ္ေပးလိုက္တာမ်ိဳး ရွိတယ္တဲ့။

ရန္ကုန္က နံရံေဆးမႈတ္အႏုပညာရွင္ေတြဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္ေဟာင္း ဦးေအာင္သိန္းလင္းကိုလည္း ေဆးမႈတ္စစ္ပြဲ ဆင္ႏႊဲ ခဲ့ပါေသးတယ္။ သူ႔ကို ဆႏၵျပတဲ့အေနနဲ႔ ကမၻာေအးဘုရားလမ္းေပၚမွာရွိတဲ့ ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္အိမ္ဝင္းနံရံေတြေပၚမွာ Tagging ေတြ ေဆးျခယ္ခဲ့ၾကတာပါ။

“က်ေနာ္တို႔အားလံုး သူ႔အိမ္ဝင္းနံရံမွာ ပံုဆြဲဖို႔ ႀကိဳးစားၾကတယ္၊ ေနာက္ေန႔လည္းက်ေရာ နံရံဝင္းတခုလံုး ေဆးျခယ္ၿပီး သြားၿပီ” လို႔ ကိုေအာင္က ျပန္ေျပာျပပါတယ္။

ဦးေအာင္သိန္းလင္းရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္ရာထူးကို အၿငိမ္းစား ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္တေယာက္နဲ႔ မႏွစ္က အစားထိုးခဲ့ေပမယ့္ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဝန္အိမ္ဝင္း နံရံေပၚက Graffiti စစ္ပြဲကေတာ့ ဆက္ရွိေနအံုးမွာလို႔ သူက ဆုိပါတယ္။

နံရံေဆးမႈတ္အႏုပညာရွင္ေတြ ဆႏၵျပင္းျပေနတဲ့ ေနာက္ပစ္မွတ္ကေတာ့ သန္းႂကြယ္သူေဌးႀကီး ဦးေတဇရဲ႕ ရန္ကုန္ စံအိမ္လို႔ သိရပါတယ္။ တန္ဖိုးႀကီးလွတဲ့ ဇိမ္ခံကားေတြ ထားထားရာ အဲ့ဒီအိမ္ဝင္းနံရံေတြက ဘာအစြန္း အထင္းမွ မရွိေသးဘူးလို႔လည္း သိရပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဦးေတဇအိမ္ဝင္းကို ေဆးမႈတ္ဖို႔ ခက္ေနေသးတဲ့အေၾကာင္း “ၿခံေစာင့္က အၿမဲတမ္းေစာင့္ၾကည့္ေနတာဗ်” လို႔ ကိုေအာင္က အေျခအေနကို ရွင္းျပပါတယ္။

အခုဆိုရင္ ရန္ကုန္က တခ်ိဳ႕ နံရံေဆးမႈတ္အႏုပညာရွင္ေတြဟာ ဖေယာင္းစကၠဴနဲ႔ Graffiti ဆြဲေနၾကပါတယ္။ ဒီပံုစံကို ဘန္႔ခ္စီက အသံုးျပဳခဲ့ၿပီး အမ်ားႏွစ္ၿခိဳက္ခဲ့ၾကတာပါ။ ကိုေအာင္လည္း မၾကာေသးခင္က ဖေယာင္းစကၠဴသံုးၿပီး အာဏာ ရ (ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခိုင္ေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး) ပါတီရဲ႕ ဆိုင္းဘုတ္ေပၚမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းပံုကို မႈတ္ေဆးနဲ႔ ဆြဲခဲ့ပါ ေသးတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဆြဲၿပီး သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ အဖ်က္ခံလိုက္ရပါတယ္။

ျပန္႔ျပဴးတဲ့ မ်က္ႏွာျပင္တိုင္းကေတာ့ နံရံေဆးမႈတ္ပန္းခ်ီဆြဲရာ ေနရာေတြ မဟုတ္ၾကပါဘူး။ စာနဲ႔ေရးသားထားတာ မဟုတ္ေပမယ့္လည္း ေက်ာင္းေတြ၊ ေဆး႐ံုေတြနဲ႔ ဘာသာေရးဆိုင္ရာအေဆာင္အအံုေတြမွာ Graffiti မဆြဲသင့္ဘူးဆို တဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ ေရႊတိဂံုဘုရားပတ္လည္က ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ လမ္းေတြမွာဆို ရင္ Graffiti ပံုေတြ လံုးဝမရွိတာ အထင္အရွားပါ။

Andrew R. C. Marshall ၏ Graffiti Artists Thrive in Reform-era Myanmar ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေဖာ္ျပသည္။