လမ္းေပၚ စားေသာက္ဆိုင္ေတြရဲ႕ ေဘးအႏၲရာယ္ ကင္းရွင္းေရး

ေဒါက္တာ စိုးခိုင္

ျမန္မာနိုင္ငံအေပၚ အေမရိကန္ ရဲ႕ စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈ ႐ုပ္သိမ္းေပးမယ့္ အေၾကာင္း အေမရိကန္ သမၼတ ဘားရက္ အိုဘားမား က ေျပာၾကားလိုက္မႈကို ဝမ္းသာေပ်ာ္႐ႊင္ သြားၾကတဲ့ ျမန္မာ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြထဲမွာ ဟိုတယ္နဲ႕ ခရီးသြား လုပ္ငန္းရွင္ေတြလည္း ပါဝင္ပါတယ္။

တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ပူးတြဲၿပီး အက်ိဳးျဖစ္ထြန္း ဖြံ႕ၿဖိဳးလာမယ့္ အစားအေသာက္ ဝန္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းကေတာ့ Street Food လို႔ သိထားတဲ့ လမ္းေပၚမွာ တည္ခင္းေရာင္းခ်ေနတဲ့ အစားအေသာက္ ဝန္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဆက္စပ္လာမွာကေတာ့ အဲဒီလမ္းေပၚ ေရာင္းခ်တဲ့ အစားအေသာက္ ေတြကို အမ်ားဆုံးအသုံးျပဳ မွီခိုဝယ္ယူ စားေသာက္ ေနရတဲ့ ၿမိဳ႕ျပေန ေအာက္ေျခ လူတန္းစားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

လမ္းေပၚ တည္ခင္းေရာင္းခ်တဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို ကမာၻ႔က်န္းမာေရး အဖြဲ႕(WHO) ၊ ကုလသမဂ စားနပ္ရိကၡာနဲ႕ စိုက္ပ်ိဳးေရးအဖြဲ႕ (FAO) နဲ႕ ၿမိဳ႕ျပ ပညာရွင္ေတြကေတာ့ ေဈးႏႈန္းခ်ိဳသာ Cheap ၊ အဆင္သင့္ အျမန္ အသုံးျပဳနိုင္ေသာ Easy and Ready to have ၊ ေဒသခံ အရသာနဲ႕ အစားအစာတို႔ရဲ႕ ထူးျခားမႈ ဝိေသသေတြနဲ႕ ျပည့္စုံတဲ့ Enriched with local or ethnic’s tastes and characteristics meals အစားအေသာက္ ေတြလို႔ အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္ ေပးပါတယ္။

အဲဒီလို လမ္းေပၚမွာပဲ တည္ခင္းေရာင္းခ် ဝန္ေဆာင္မႈ ေပးတဲ့ အစားအေသာက္ ေရာင္းခ်တဲ့ ဆိုင္တန္းေတြကို Street food stall သို႔မဟုတ္ ေဈးဆိုင္ Vendor လို႔ ေခၚၿပီး စနစ္တက် ဆိုင္ဖြင့္ တည္ခင္းေရာင္းခ်တဲ့ ဆိုင္နဲ႕ ေ႐ြ႕လ်ား ေနရာ ေျပာင္း ေရာင္းခ်တဲ့ ဆိုင္ေနရာ၊ ဥပမာ ကား၊ တြန္းလွည္း ၊ ေခါင္း႐ြက္ ျဗတ္ထိုး ၊ စက္ဘီး ဆိုက္ကား ဆိုင္ကယ္ ေပၚ တင္ ေရာင္းေနၾကတဲ့ ဆိုင္မ်ိဳး Mobile vendors ေတြလည္း ပါဝင္ပါတယ္။

နိုင္ငံတနိုင္ငံရဲ႕ ဟိုတယ္နဲ႕ ခရီးသြား လုပ္ငန္း က႑မွာ အဲဒီလမ္းေပၚ တည္ခင္းေရာင္းခ်တဲ့ စားေသာက္ ဆိုင္တန္း ေတြ ဟာ ကမာၻလွည့္ ခရီးသည္ေတြကို ဆြဲေဆာင္မႈ အလြန္ အားေကာင္းၿပီး အေရးပါတဲ့ လုပ္ငန္းက႑ တရပ္ ျဖစ္ တယ္ ဆိုတာကို ခရီးသြားကုမၸဏီေတြနဲ႕ မီဒီယာေတြက အထူး အသိအမွတ္ျပဳၿပီး ေဖာ္ျပ ေရးသားၾကပါတယ္။

လမ္းေဘးေဈးသည္ မထားရွိတဲ့ စကၤာပူလို နိုင္ငံမ်ိဳးမွာေတာင္ Food street , Food arcade ဆိုၿပီး အစားအေသာက္ ေတြ ခ်ည္းပဲ သီးသန႔္ ေရာင္းခ်တဲ့ ေဈးတန္းလမ္းမနဲ႕ ခန္းမေတြ သီးသန႔္ စီစဥ္ေပးရပါတယ္။

ကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ နိုင္ငံအရပ္ရပ္က နာမည္ေက်ာ္ တ႐ုတ္တန္း China Town ေတြဆိုရင္ အဲဒီလိုလမ္းေပၚ အစား ေသာက္ ေဈးဆိုင္ေတြေၾကာင့္ ကမာၻလွည့္ ခရီးသည္ေတြကို အထူးဆြဲေဆာင္နိုင္လို႔ အလြန္အေရးပါတာ ေတြ႕ရပါ တယ္။

အဲဒီ လမ္းေဘး အစားအစာေတြကို Finger food, Fast Food လို႔လည္း ေခၚၿပီး ထိုင္စားစရာမလို၊ လက္ထဲမွာ ကိုင္ ထား ၿပီး လမ္းေလွ်ာက္ရင္း စားသုံးနိုင္တဲ့ အတြက္ ခရီးသည္ေတြ အလြန္ ႏွစ္ၿခိဳက္ ၾကပါတယ္။

FAO က ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ စာရင္းဇယားမ်ားအရ ကမၻေပၚမွာ ေန႕စဥ္ လမ္းေပၚဆိုင္တန္းက ေရာင္းခ်တဲ့ အစားအစာကို စားသုံးသူ ၂ ဒသမ ၅ ဘီလီယံ (သန္းေပါင္း ၂ ေထာင့္ ၅ ရာ) ေက်ာ္ ရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

အဲဒီလမ္းေပၚ အစားအေသာက္ ေဈးဆိုင္ေတြကို တည္မွီၿပီး အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေပၚမွာ ၁၀ ဘီလီယံေက်ာ္ ရွိတဲ့ လူေတြကို အလုပ္ ေပးထားနိုင္တယ္ လို႔လည္း ဆိုပါတယ္။

ကမာၻ႔ ခရီးသြား လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ နိုင္ငံတကာ မီဒီယာတခု ျဖစ္တဲ့ Virtual Tourism . Com က ထိုင္းနိုင္ငံ ဘန္ေကာက္ ၿမိဳ႕ ကို ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ရဲ႕ အေကာင္းဆုံး လမ္းေပၚ အစားအေသာက္ ေဈးဆိုင္တန္း ဝန္ေဆာင္မႈေပးတဲ့ ၿမိဳ႕အျဖစ္ ေ႐ြးခ်ယ္ သတ္မွတ္ ေပးခဲ့ပါတယ္။

အမ်ိဳးအစား စုံလင္ျခင္း၊ ေဈးႏႈန္းသင့္ေလ်ာ္ ခ်ိဳသာျခင္း၊ သန႔္ရွင္း စင္ၾကယ္မႈ ရွိၿပီး စိတ္ခ်စြာ စားသုံးနိုင္ျခင္းနဲ႕ လမ္းေပၚ ဆိုင္တန္းေတြ ေနရာအႏွံ႕ မ်ားျပားစြာ ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ေ႐ြးခ်ယ္ျခင္း ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

အဲဒီ Virtual Tourism . Com က ကမာၻေပၚရွိ အေကာင္းဆုံး လမ္းေပၚ အစားအေသာက္ ေဈးဆိုင္တန္းရွိတဲ့ ၿမိဳ႕ ၁၀ ၿမိဳ႕ ကိုလည္း ေ႐ြးခ်ယ္ သတ္မွတ္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

၁။ ဘန်ကောက် (ထိုင်း နိုင်ငံ)
၂။ စင်္ကာပူ (စင်္ကာပူ နိုင်ငံ)
၃။ ပီနန် (မလေးရှား နိုင်ငံ)
၄။ မော်ရိုကို (မော်ရိုကို နိုင်ငံ)
၅။ ပါလစ်ဗို ဆီစီသီ (ဘီလဇ် နိုင်ငံ – Belize)
၆။ ဟိုချီမင်းစီးတီး (ဗီယက်နမ် နိုင်ငံ)
၇၊ အစ္စတန်ဘူ (တူရကီ နိုင်ငံ)
၈။ မက္ကဆီကိုစီးတီး (မက္ကဆီကို နိုင်ငံ)
၉။ ဘရပ်ဆဲလ် (ဘယ်လ်ဂျီယံ နိုင်ငံ)
၁၀။ ချီလီ နိုင်ငံ ဘန်ဘာဂရစ်ကေး မြို့တို့ ဖြစ်ပါတယ်။

ေနာက္ပိုင္းမွာ ေဟာင္ေကာင္၊ ကြာလာလာမ္ပူ၊ ဆစ္ဒနီ နဲ႕ ဆန္ဖရန္စၥကို တ႐ုတ္တန္းေတြလည္း စာရင္းဝင္ ျဖစ္လာပါ တယ္။

၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္အထိ ျမန္မာ နိုင္ငံရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဖေရဇာ(အခုအေနာ္ရထာလမ္း) နဲ႕ ေမာင္ဂိုမာရီ (ဗိုလ္ခ်ဳပ္လမ္း) ၾကား ေ႐ႊတိဂုံ ဘုရားလမ္းမွာ တည္ရွိခဲ့တဲ့ ေလဟာျပင္ေဈး၊ ေျမနီကုန္ ေလဟာျပင္ေဈး အခုဒဂုံစင္တာနဲ႕ ဂမုန္းပြင့္ ကုန္တိုက္ ရွိရာ၊ ၾကည့္ျမင္တိုင္ ဘူတာ အုတ္တံတိုင္းကပ္လ်က္ အထက္ၾကည့္ျမင္တိုင္လမ္းမ ညေဈးနဲ႕ တ႐ုတ္တန္း သံေဈး မွ သည္ ပန္းဆိုးတန္း အထိ ၊ ဒါလဟိုဇီ (အခုမဟာဗႏၵဳလ လမ္း) လမ္းေပၚ ညေဈးတန္းဟာ အေရွ႕ေတာင္ အာရွမွာ နာမည္ ေက်ာ္ၾကား ခဲ့ပါတယ္။

အမ်ိဳးအစား စုံလင္ျခင္း၊ ေဈးႏႈန္း ခ်ိဳသာျခင္း၊ လြယ္လင့္တကူ ဝယ္ယူရရွိနိုင္ျခင္း၊ ဆက္ဆံေရး ယဥ္ေက်း ေျပျပစ္ၿပီး ဝန္ေဆာင္မႈ ေကာင္းမြန္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ညေဈးတန္းဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ က အိမ္နီးခ်င္း နိုင္ငံေတြ ကေတာင္ လာေရာက္ ဝယ္ျခမ္းစားသုံးၾကတဲ့ အဆင့္အတန္းျမင့္ ေဈးဆိုင္တန္း ျဖစ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။

ဒါဟာ စာေရးသူရဲ႕ ကိုယ္ေတြ႕ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီလို အၿပိဳင္ေက်ာ္ၾကား ထင္ရွားၿပီး နာမယ္ေကာင္းနဲ႕ လူသိမ်ားတာကေတာ့ မႏၲေလးေဈးခ်ိဳ ညေဈးတန္းရဲ႕ ၁၉၆၀ ကေန ၁၉၇၀ ပိုင္းအထိ အခ်ိန္ကာလ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီေနာက္မွာ ေမာ္လၿမိဳင္၊ ေတာင္ႀကီး၊ ျပည္ၿမိဳ႕ ညေဈးတန္းေတြဟာ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္ အထိ အဆင့္အတန္းရွိရွိ ထင္ရွား ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ Food street ေတြ ျဖစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အခုေတာ့ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။

လမ္းေပၚ ေဈးဆိုင္တန္းေတြဟာ ေဒသခံေတြရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ရိုးရာဓေလ့ နဲ႕ မတူကြဲျပားတဲ့ အရသာေတြကို ခံစားေစ နိုင္ ရာမွာ ကမာၻလွည့္ ခရီးသည္ေတြ အထူး ဂ႐ုျပဳတာကေတာ့ Health and safety က်န္းမာေရးနဲ႕ အစားအစာ ေဘးကင္း လုံၿခဳံေရး ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီအခ်က္ေတြ အတြက္ သက္ဆိုင္ရာ နိုင္ငံေတြက တာဝန္ရွိ အာဏာပိုင္ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အစားအစာ ေဘးကင္း လုံၿခဳံေရး ဆိုင္ရာ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ ေဒသခံ ကမာၻလွည့္ ခရီးသြားလုပ္ငန္း ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲမႈ ဌာနဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း ေတြဟာ အထူးၾကပ္မတ္ ထိန္းခ်ဳပ္ၾကရပါတယ္။

အဲဒီအတြက္ ကမာၻ႔ က်န္းမာေရး အဖြဲ႕(WHO) လက္ေအာက္ခံ အဖြဲ႕အစည္းတခု ျဖစ္တဲ့ International Food Safety Authorities Network (INFOSAN) က ထုတ္ျပန္ ၫႊန္ၾကားထားတဲ့ လမ္းေပၚ ဆိုင္တန္း အစားအစာေတြ အတြက္ အေျခခံ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး လမ္းၫႊန္ (Basic steps to improved safety of street vendor food)ပါ ၫႊန္ၾကားခ်က္ ေတြကို လိုက္နာ ေဆာင္႐ြက္ ႀကီးၾကပ္ စစ္ေဆးၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ။

ေဒါက္တာ စိုးခိုင္သည္ အစားအစာ ေဘးကင္းလုံၿခဳံေရး(Food Safety) ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အႀကံေပး လုပ္ကိုင္ေနသူ (Food Safety Consultant and Management) တဦး ျဖစ္ပါသည္။