လာဆာေလးသို႔ အလည္တေခါက္

ဇာနည္မာန္

နယူးေဒလီ ၿမိဳ႕ေတာ္နဲ႔မတူ ညစ္ညမ္းမႈေတြ ကင္းၿပီး သန္႔ရွင္း လတ္ဆတ္တဲ့ ေလ၊ ေကာင္းကင္ ျပာျပာ၊ စိမ္းလန္းတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္၊ ေတာင္ေပၚလမ္း ေကြ႔ေကာက္ ေကာက္ေတြနဲ႔ ေတာင္ေစာင္းေတြ ၾကားထဲမွာ တည္ထားတဲ့ ဒါရမ္ရွာလာ (Dharamshala) ျမိဳ႕ေလးဟာ အင္မတန္ ေအးခ်မ္းသာယာလွပါတယ္။

ဒီေတာင္ေပၚ ၿမိဳ႕ေလးဟာ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္း၊ ဟီမာရွယ္လ္ ပရာေဒ့ရွ္ ျပည္နယ္ ထဲကေန ၁၉၅၉ ခုႏွစ္က တ႐ုတ္ ကြန္ျမဴနစ္ အစိုးရရဲ႕ ဘာသာေရး၊ လူမႈေရး ဖိႏွိပ္မႈ ေတြေၾကာင့္ ေနရပ္က ထြက္ေျပး တိမ္းေရွာင္ လာရတဲ့ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလိုင္း လားမားနဲ႔ တိဘက္ လူမ်ိဳးေတြကို အဲဒီတုန္းက အိႏၵိယ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က ခိုလႈံ ေနထိုင္ခြင့္ ေပးထားတဲ့ ေနရာေလး ျဖစ္လို႔ တိဘက္ေတြရဲ႕ ေနရပ္ရင္း လာဆာကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး လာဆာေလး (little Lhasa) လို႔ေတာင္ တင္စား ေခၚေ၀ၚ ၾကပါတယ္။

ဒါရမ္ရွာလာ ျမိဳ႕ေလးကို ၿမိဳ႕တည္ေဆာက္ပံု အေနအထားအရ သံုးပိုင္းခြဲ ထားပါတယ္။ အျမင့္ဆံုး ေတာင္ေပၚက ၿမိဳ႕အပိုင္းကို McleodGanj၊ အလယ္ပိုင္းကို Kotwali Bazar၊ ေအာက္ဘက္ဆံုး လြင္ျပင္ နည္းနည္း က်တဲ့ အပိုင္းကိုေတာ့ Kacheri ဆိုျပီး ေခၚၾကပါတယ္။

ႏိုဗဲလ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ဆုရွင္ တိဘက္ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒလိုင္းလားမားေနတဲ့ေနရာ၊ တိဘက္အေ၀းေရာက္ အစိုးရ ႐ံုးစိုက္တဲ့ေနရာနဲ႔ တိဘက္လူမ်ိဳးေတြ အမ်ားစု ေနထိုင္ၾကတာကေတာ့ အျမင့္ဆံုး McleodGanj မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

McleodGanj ရဲ႕ဟုိတယ္၊ စားေသာက္ဆိုင္နဲ႔ အမွတ္တရပစၥည္းဆိုင္ေတြ စီတန္းေနတဲ့ လမ္းမတေလွ်ာက္မွာေတာ့ ေနပူဆာလွံႈရင္း သိုးေမြးထိုးေနတဲ့ တိဘက္ အမ်ိဳးသမီးၾကီးေတြ၊ တိဘက္ဘုန္းေတာ္ၾကီးေတြနဲ႔ စကားလက္ဆံုက်ေနတဲ့ တိဘက္႐ိုးရာအ၀တ္ေတြ ၀တ္ဆင္ထားတဲ့ အေနာက္တိုင္းသားေတြ၊ သာယာတဲ့ McleodGnaj ရဲ႕ သဘာ၀အလွေတြကုိ လာေရာက္ခံစားတဲ့ ခရီးသြားေတြနဲ႔ စည္ကားေနပါတယ္။

“အေဒၚတို႔က ကိုယ့္ရဲ႕ တိဘက္နယ္ေျမမွာ ေအးေအးခ်မ္းခ်မ္းနဲ႔ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လြတ္လပ္ဖို႔ လႈပ္ရွားေတာ့ လာဆာမွာ ေနလို႔ မရေတာ့ဘူး။ ဒီကိုေရာက္လာတာ ၂၃ ႏွစ္ေတာင္ရွိၿပီ။ ဒီမွာ သိပ္ေအးခ်မ္းတယ္။ လာဆာမွာလို ဖိႏွိပ္တာေတြ စိုးရိမ္ပူပန္ ေနရတာေတြ မရွိဘူး” လို႔ လာဆာ ကေန ထြက္ေျပးလာရတဲ့ ရွာရဘ္ က ေျပာျပတယ္။

ႏွင္းဖံုးတဲ့ ေတာင္တန္းေတြ၊ ေရတံခြန္ စိမ့္စမ္းေတြ၊ ေရကန္ေတြနဲ႔ သာယာလွပတဲ့အတြက္ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ခ်စ္ျမတ္ႏိုးတဲ့ ကမၻာလွည့္ခရီးသြားေတြ၊ ေျခလ်င္ေတာင္တက္သမားေတြ၊ ျပည္တြင္းခရီးသြား အပန္းေျဖသူေတြ တဖြဲဖြဲ လာေရာက္ၾကတဲ့ ေတာင္ေပၚစခန္းၿမိဳ႕ေလးတခုလည္း ျဖစ္ေလေတာ့ ဟိုတယ္၊ စားေသာက္ဆိုင္၊ ခရီးသြားလုပ္ငန္းနဲ႔ အသက္ေမြးၾကသူေတြလည္း အမ်ားအျပားပါပဲ။

“ဒီမွာလုပ္ရကိုင္ရတာ ခရီးသြားရာသီဆိုရင္ေတာ့ ပိုအဆင္ေျပတာေပါ့။ ေဆာင္းတြင္း တအားေအးလို႔ ဧည့္သည္ပါးသြားရင္ေတာ့ အေရာင္းအ၀ယ္ပါးတာေပါ့။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီမွာေအးေအးခ်မ္းခ်မ္းေနရေတာ့ စိတ္ခ်မ္းသာတယ္။ အဲ့ဒါက အဓိကပဲေလ” လို႔ ရွာရဘ္က ေျပာပါတယ္။

ျမန္မာျပည္ကို သိလားလို႔ သူ႔ကိုေမးေတာ့ မသိပါဘူး တဲ့။ ဒါနဲ႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုေရာ သိလား ဆိုေတာ့ “ဟာ သိပ္သိတာေပါ့။ သူက အေဒၚတို႔ရဲ႕ သူရဲေကာင္းပဲ၊ တကယ့္အမ်ိဳးသမီးသူရဲေကာင္း။ မင္းက သူေနတဲ့တိုင္းျပည္ကလား၊ သူေနေကာင္းရဲ႕လား၊ အခ်ဳပ္အေႏွာင္က လြတ္ၿပီလား” ဆိုၿပီး ေမးပါတယ္။

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႔ အျမန္ဆံုးအခ်ဳပ္အေႏွာင္က လြတ္ပါေစလို႔ ဆုေတာင္းေပးတယ္ ဆိုတာကိုလည္း ေျပာျပပါတယ္။ သူတို႔က ျမန္မာျပည္ကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ တိုင္းျပည္လို႔ ေခၚၾကပါသတဲ့။

“မင္းတို႔ တိုင္းျပည္က အစိုးရက ေမတၱာပို႔လမ္းေလွ်ာက္တဲ့ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေတြကို ေသနတ္နဲ႔ပစ္၊ ဒုတ္ေတြနဲ႔႐ိုက္တာကို တီဗီမွာ၊ ျမင္ရတာ တ႐ုတ္ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရက လာဆာမွာ တိဘက္ဘုန္းေတာ္ၾကီးေတြ၊ သီလရွင္ေတြကို ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းေတြကေန ႐ိုက္ႏွက္ေမာင္းထုတ္ျပီး ေထာင္ခ်တာေတြ၊ လိုက္ဖမ္းတာေတြကို သြားသတိရမိတယ္” လို႔ သူက ေျပာျပပါတယ္။

တိဘက္လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ ျမင့္ျမတ္တဲ့ ျမိဳ႕ေတာ္လို႔ ေခၚဆိုၾကတဲ့ လာဆာၿမိဳ႕ေတာ္မွာ လားမားဘုန္းေတာ္ၾကီးေတြရဲ႕ အရွိန္အ၀ါ ျမင့္မားလာတာနဲ႔ အမွ် ပုန္ကန္ထႂကြမႈေတြ လုပ္မွာကို စိုးရိမ္လာတဲ့ တ႐ုတ္ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရက ဖိႏွိပ္ခဲ့တာေၾကာင့္ လက္ရွိ ၁၄ ပါးေျမာက္ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလိုင္းလားမားအပါအ၀င္ တိဘက္လူမ်ိဳးေတြ ထြက္ေျပးခဲ့ၾကရတာပါ။

အခုေနေနတဲ့ ေနရာကလြဲျပီး တျခားႏိုင္ငံကို မသြားခ်င္ဘူး။ တိဘက္ေဒသ အျမန္ဆံုး ၿငိမ္းခ်မ္းဖို႔ ဆုေတာင္းပါတယ္။ ဒါမွလည္း သူတို႔ျမန္ျမန္ အိမ္ျပန္ရမွာလို႔ လာဆာျမိဳ႕ ရႈခင္းပံုကို ျပရင္းေျပာေနတဲ့ သူ႔မ်က္၀န္းမွာေတာ့ မ်က္ရည္ေတြနဲ႔ပါ။

ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒလိုင္းလားမားနဲ႔ တိဘက္အေ၀းေရာက္အစိုးရဟာ ဒီေနရာမွာ မဟာယန ဗုဒၶဘာသာ သာသနာ အတြက္သာမက တိဘက္လူမ်ိဳးေတြရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္း၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ႐ိုးရာ ယဥ္ေက်းမႈ စတာေတြ ကမၻာက ေလ့လာသိရွိႏိုင္ေအာင္ တိဘက္ ယဥ္ေက်းမႈ စာၾကည့္တိုက္နဲ႔ မွတ္တမ္းဌာနကို ဖြင့္လွစ္ထားပါတယ္။

က်မနဲ႔ အသိမိတ္ေဆြျဖစ္ခဲ့တဲ့ တိဘက္အမ်ိဳးသမီးငယ္ေလး အားရွီ ေဒယန္ က်ျပန္ေတာ့ စာသင္ခ်င္လြန္းလို႔ လာခဲ့တာလို႔ ဆိုျပန္ပါတယ္။

ပထမဆံုးအႀကိမ္ သူ႔ရဲ႕ရြာကေလးကေန အကိုေတြနဲ႔အတူ ထြက္လာတုန္းက လမ္းမွာ တ႐ုတ္နယ္ျခားေစာင့္တပ္ကေန စစ္ေဆးေတာ့ သူ႔အစ္ကိုရဲ႕ အိတ္ထဲမွာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒလိုင္းလားမားရဲ႕ပံုေတာ္ ပါလို႔ဆိုျပီး ၂ ပတ္ေက်ာ္ၾကာ ဖမ္းဆီးတာ ခံခဲ့ရပါတယ္။

အားရွီေဒယန္ကို ျပန္လႊတ္ေပးလိုက္ၿပီး သူ႔အစ္ကိုေတြကိုေတာ့ ဖမ္းထားတယ္၊ သူ႔ကို သူ႔အစ္ကိုေတြက ခရီးဆက္သြားဖို႔ အားေပး စကားေျပာၿပီး တျခားလြတ္လာတဲ့ မိန္းကေလး အေဖာ္ေတြနဲ႔ ထည့္ေပးလိုက္လို႔ သူ ဒီကိုေရာက္လာရတယ္ဆုိတဲ့ အေၾကာင္း ေျပာျပပါတယ္။

တျခားႏိုင္ငံကို သြားျပီး အလုပ္လုပ္ဖို႔ စိတ္၀င္စားလားလို႔ ေမးၾကည့္ေတာ့ အားရွီက “သြားဖို႔ စိတ္ကူးမရွိပါဘူး။ က်မေတာ့ ဒီမွာ အဂၤလိပ္စာ ေကာင္းေကာင္းသင္မယ္၊ ၿပီးရင္ က်မရြာမွာ ဆရာမ ျပန္လုပ္မယ္၊ ရြာက ကေလးေတြက စာေကာင္းေကာင္း မသင္ၾကရဘူး။ က်မတို႔ တိဘက္ေတြ ပညာတတ္ေတြ ျဖစ္မွာစိုးလို႔ တ႐ုတ္အစိုးရက ဖိႏွိပ္တာေတြ ရွိတယ္။ က်မရြာက ကေလးေတြကို ပညာတတ္ၾကီးေတြ ျဖစ္ေစခ်င္တာ” လို႔ ေျပာပါတယ္။

ဓာတ္ပံုထဲမွာသာ ျမင္ဖူးတဲ့ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလိုင္းလားမားကို ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က် ဖူးေတြ႔ရေတာ့ ၀မ္းသာလြန္းလို႔ မ်က္ရည္ေတာင္ က်မိတယ္လို႔ သူက ေျပာျပပါတယ္။ တိဘက္လူမ်ိဳးေတြဟာ ဘုန္းေတာ္ၾကီး ဒလိုင္းလားမားကို သက္ရွိဘုရား တဆူသဖြယ္ အင္မတန္ေလးစားခ်စ္ခင္ ျမတ္ႏိုးၾကပါတယ္။ က်မတို႔ သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးက ခရီးထြက္ေနခ်ိန္ျဖစ္တာမို႔ ဖူးေတြ႔ခြင့္ မရခဲ့ပါဘူး။

အားရွီလို စာသင္လိုတဲ့ လူငယ္ေတြအတြက္ တိဘက္အေ၀းေရာက္ အစိုးရကေန ပညာသင္စရိတ္ ေထာက္ပံ့ကူညီတာ၊ ထူးခၽြန္သူေတြကို ပညာေတာ္သင္သြားဖို႔ စီစဥ္ေပးတာေတြရွိသလို ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြကို အလုပ္အကိုင္ရွာေပးတာ၊ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း ပညာသင္ေပးတာ၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြကို ေထာက္ပံ့တာေတြ လုပ္ေပးတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

တိဘက္ အေ၀းေရာက္အစိုးရဟာ တကယ္ဒီမိုကေရစီက်တဲ့ တိုင္းျပည္က အစိုးရတရပ္လိုပဲ ရွိသင့္ရွိထိုက္တဲ့ ၀န္ၾကီးဌာနေတြ၊ တိဘက္ျပည္သူေတြအတြက္ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တဲ့ လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ အစိုးရတရပ္ျဖစ္လို႔ တိဘက္ျပည္သူေတြက ေလးစားအားထားၾကတာကို ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရပါတယ္။

McleodGanj မွာ လက္ရွိ တိဘက္လူမ်ိဳး ၇၀၀၀ ေက်ာ္ေနထိုင္ေနၾကျပီး နယူးေဒလီ၊ ဗုဒၶဂါယာ စတဲ့ေနရာေတြမွာလည္း ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထိုင္ေနတဲ့ လူဦးေရ ၃၀၀၀ နီးပါးရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

“က်ေနာ္တို႔မွာ တတိယႏိုင္ငံမွာ သြားျပီး အေျခခ်ေနထိုင္တယ္ဆိုတာ အေတာ့္ကိုရွားပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔အတြက္ ျပန္လည္ အေျခခ်ေနထိုင္ေရး အစီအစဥ္ေတြလည္း မရွိပါဘူး။ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ကတည္းက ပိတ္ထားပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ကိုယ္တုိင္ကေရာ ဒီက အမ်ားစုကေရာ ဒီမွာပဲ ရပ္တည္ႏိုင္ေနၾကတယ္ဆိုေတာ့ အဲဒီလိုမ်ိဳးသြားခ်င္တဲ့ သူ အေတာ္ေလးကို နည္းပါတယ္” လို႔ တိဘက္ အေ၀းေရာက္အ စိုးရ ပါလီမန္အဖြဲ႔၀င္ျဖစ္တဲ့ ဘုန္းေတာ္ၾကီး Acharya Yeshi Phuntsok က ေျပာျပပါတယ္။

တိဘက္ေဒသ လြတ္ေျမာက္ေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ဒီမုိကေရစီေရး စာတမ္းေလးေတြ အလံေလးေတြ ျပန္႔လြင့္ေနတဲ့ အေ၀းေရာက္ တိဘက္ေတြရဲ႕ နားခိုရာ McleodGanj ကေန ျပန္လာခ်ိန္မွာေတာ့ ျပည္တြင္းစစ္၊ ဖမ္းဆီး၊ ေထာင္ခ် ဖိႏွိပ္မႈေတြေၾကာင့္ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံေတြကို ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ေနရတဲ့ ျမန္မာျပည္သား ဒုကၡသည္ေတြရဲ႕ ျဖစ္ရပ္ေတြကို ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ေန မိပါေတာ့တယ္။ ။