စိတ္ဓာတ္ ၅၀၊ ေဆး ၅၀

ခင္ဦးသာ

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းက HIV/ AIDS ကူးစက္ ေရာဂါပိုး ေ၀ဒနာရွင္ေတြကို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ ေပးေနၾကတဲ့ ေဂဟာတခ်ဳိ႕ကို ေရာက္လာၾကတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေတြထဲမွာ ကေလးေတြ ပိုမ်ားလာၿပီး အမ်ားစုဟာ မိဘမဲ့ကေလးေတြ ျဖစ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။

“သုခရိပ္ၿငိမ္မွာ ရွိတဲ့ ကေလး ၇၀ မွာ ၆၀ ေက်ာ္က မိဘမဲ့ကေလးေတြပါ။ သူတို႔အတြက္ အဓိက လိုအပ္ေနတာက မိဘရင္းေတြရဲ႕ေမတၱာတရားမ်ဳိးပါ” လို႔ ေ၀ဒနာရွင္ ကေလးေတြကို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေပးထားတဲ့ စာေရးဆရာမ ေဒၚသန္းျမင့္ေအာင္က ဆိုပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ HIV/ AIDSကူးစက္ေရာဂါကို အရင္တုန္းကဆိုရင္ ၿမိဳ႕ျပေဒသေတြမွာသာ ေျပာဆိုတာေတြ၊ ျဖစ္ပြားေနတာေတြ ရွိေပမယ့္ အခုအခါမွာေတာ့ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာပါ လူေျပာမ်ားလာေနၿပီလို႔ ဆိုရမွာပါ။ ဒီေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ၿမိဳ႕ျပေရာ၊ ေက်းလက္ ေဒေတြ က လူတခ်ဳိ႕မွာပါ ေတြ႔လာရၿပီး အဆိုးဆုံးကေတာ့ အျပစ္မဲ့တဲ့ ကေလးေတြ ကူးစက္ ခံလာ ရတာပါပဲ။

ေ၀ဒနာရွင္ေတြထဲမွာ ကေလးေရာလူႀကီးပါ တိုးပြား လာရတာကေတာ့ HIV AIDS ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အသိပိုလာတာ၊ အေလးထားလာၿပီး ေဆးစစ္မႈ ခံယူလာသူ မ်ားလာတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္လို႔ ေ၀ဒနာရွင္ေတြကို ကူညီေပးေနၾကတဲ့ အဖြဲ႔ေတြက ဆိုပါတယ္။

အသက္အရြယ္ႏုနယ္ၿပီး အရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ ကေလးေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ မိဘေတြဆီက တဆင့္ ကူးစက္ခံရတာ ျဖစ္ၿပီး ေ၀ဒနာခံစားေနရခ်ိန္မွာ မိဘေတြရဲ႕ ေႏြးေထြးတဲ့ ေမတၱာကို လိုအပ္ေပမယ့္ မိဘေတြ မရွိေတာ့အခါမွာ ေရာဂါ ပိုမို ဆိုးရြား
သြားေစတယ္လို႔ ေတာင္ဒဂုံၿမိဳ႕နယ္ ၁၈ ရပ္ကြက္က ေဂဟာမွာရွိတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ အမ်ဳိးသားတဦးက ေျပာပါတယ္။

အမ်ဳိးသား ဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (NLD) လူမႈအေထာက္အကူျပဳ အဖြဲ႔က တည္ေထာင္ထားတဲ့ ေတာင္ဒဂုံ ၁၈ ရပ္ကြက္က ေဂဟာကို ေရာက္လာၿပီး ေဆး၀ါးအကူအညီ ေတာင္းတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေတြထဲမွာလည္း ကေလးအေရအတြက္ဟာ အရင္က ဆိုရင္ တလမွာ တေယာက္စ၊ ႏွစ္ေယာက္စသာ ရွိခဲ့ရာက ၂၀၁၁ ႏွစ္ဆန္းပိုင္းက စၿပီး ဆယ္ဂဏန္းအထိ မ်ားလာတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

“ေဆးေပးေနရတဲ့ ကေလးအေရအတြက္က တလ တလကို ၁၂ ေယာက္၊ ၁၃ ေယာက္ေလာက္အထိ တိုးပြားလာေနတယ္” လို႔ HIV/ AIDS ေ၀ဒနာရွင္ေတြကို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေပးေနတဲ့ NLD လူမႈအေထာက္အကူျပဳ အဖြဲ႔က မျဖဴျဖဴသင္းက ေျပာပါတယ္။

ေရာဂါပိုးရွိသူ ကေလးေတြဟာ အသက္ ၁ ႏွစ္ခြဲကေန ၁၅ ႏွစ္အထိအရြယ္ေတြျဖစ္ၿပီး အမ်ားစုဟာ မိဘမဲ့ကေလးေတြ၊ ေငြေၾကးခ်ဳိ႕တဲ့ၾကတဲ့ကေလးေတြ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေ၀ဒနာရွင္ကေလး အေရအတြက္ တိုးပြားလာရျခင္းဟာ မိဘေတြရဲ႕ ေငြေၾကး ဆင္းရဲက်ပ္တည္းမႈေတြ၊ က်န္းမာေရးအသိပညာ နည္းပါးမႈေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္တယ္လို႔ သိရတယ္။

“ဥပမာ - HIV ပိုးရွိေနတဲ့ အေမက ကေလးကို ႏို႔မတိုက္သင့္ေပမယ့္ ႏိုးမႈန္႔ဖိုး မတတ္ႏိုင္ေတာ့ သိသိနဲ႔ ႏို႔တိုက္တယ္။ တခ်ဳိ႕က ေရာဂါရွိမွန္း မသိဘဲ ႏို႔တိုက္တယ္။ ဒီေတာ့ အေမဆီက ကေလးကို ကူးစက္ခံရေတြ မ်ားလာတယ္။ ေနာက္တခုက ေမြးကတည္းက ပါလာၾကတာပါ” လို႔ မျဖဴျဖဴသင္းက ဆိုပါတယ္။

ေတာင္ဒဂုံ ၁၈ ရပ္ကြက္က ေဂဟာမွာေရာ၊ ေျမာက္ဒဂုံက သုခရိပ္ၿငိမ္ ေဂဟာမွာပါ ေရာက္ေနၾကတဲ့ HIV/ AIDS ေ၀ဒနာရွင္ ကေလး အမ်ားစုဟာ နယ္ေဒသေတြက ျဖစ္ၿပီး ခ်င္းျပည္နယ္၊ ဧရာ၀တီတိုင္း၊ ေအာင္လံ၊ ေတာင္တြင္းႀကီး၊ ေမာ္လၿမိဳင္၊ မိုးကုတ္၊ ျပင္ဦးလြင္၊ ရန္ကုန္ စတဲ့ ေဒသအစုံက ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီကေလးေတြရဲ႕ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမႈေရး စတဲ့ ကိစၥေတြကို သာမန္ကေလးေတြနဲ႔ တန္းတူျဖစ္ေရး၊ စိတ္ဓာတ္ မက်ေရးအတြက္ ဦးစားေပးလုပ္ေဆာင္ေနၿပီး မိဘရင္းနဲ႔ မျခားတဲ့ ေမတၱာေတြနဲ႔ ေစာင့္ေရွာက္ ေပးထားတယ္လို႔ ေဒၚသန္းျမင့္ေအာင္က ဆိုပါတယ္။

“ကေလးေတြက သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ HIV/ AIDS ေ၀ဒနာရွင္ဆိုတဲ့ စိတ္မ်ဳိး၊ မိဘမဲ့ဆိုၿပီး အားငယ္ေနတာမ်ဳိးေတြ မျဖစ္ရေအာင္ ဂ႐ုစိုက္ပါတယ္။ ေက်ာင္းတက္ရင္လည္း အဲဒီကေလးေတြကို နားလည္ေပးႏိုင္တဲ့ ေက်ာင္းေတြကို ေရြးၿပီးေတာ့မွ ေက်ာင္းထား ေပးပါတယ္” လို႔ သူက ဆက္ေျပာပါတယ္။

ေဒၚသန္းျမင့္ေအာင္ ကိုယ္တိုင္ ဦးစီး ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေပးေနတဲ့ ေျမာက္ဒဂုံ သုခရိပ္ၿငိမ္ ေဂဟာက ၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြ အတြက္ မူႀကိဳေက်ာင္း တေက်ာင္းကို ေဂဟာအနီးမွာပဲ ဖြင့္ထားၿပီး ဆရာမ ၅ ဦးေလာက္ ခန္႔ထားတယ္လို႔ သိရတယ္။ သုခရိပ္ၿငိမ္ေဂဟာကို ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ တည္ေထာင္ၿပီး ေ၀ဒနာရွင္ ၁၃ ဦး ရွိခဲ့က အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ၇၀ ရွိေနပါၿပီ။

သုခရိပ္ၿငိမ္ေဂဟာမွာ ရွိတဲ့ကေလးေတြဟာ ကူညီေထာက္ပံ့မႈ အမ်ားစု ရၾကေပမယ့္ ေတာင္ဒဂုံက NLD လူမႈ အေထာက္ အကူျပဳ အဖြဲ႕က ဦးေဆာင္ဖြဲ႔ထားတဲ့ ေဂဟာက ေ၀ဒနာရွင္ေတြအတြက္ေတာ့ အကူအညီေတြ လိုအပ္ေနဆဲလို႔ သိရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ NLD ပါတီနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြကို အာဏာပိုင္ေတြက အမ်ဳိးမ်ဳိး ေႏွာင့္ယွက္ေနတာ၊ ၿခိမ္းေျခာက္ ေနတာ၊ တားဆီးေနတာေတြ ဆက္တိုက္လုပ္ေနတဲ့အတြက္ ေစတနာရွင္ တခ်ဳိ႕ဟာ အလွဴဒါန မျပဳရဲၾကပါဘူး။

အစိုးရရဲ႕ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္ေတြဟာ ေႏွာင့္ယွက္တာေတြ လုပ္တဲ့အျပင္ ေရာဂါေ၀ဒနာ ခံစားေနၾကတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ ေတြကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္ခဲ့တဲ့ ကိစၥကို ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၀ ႏို၀င္ဘာလမွာ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ေ၀ဒနာရွင္ေတြကို အဲဒီမွာ မေနထိုင္ဖို႔၊ နီးစပ္ရာ ေဆး႐ုံေတြကို ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ၾကဖို႔ ဖိအားေပးၿပီး ဧည့္စာရင္းမေပးတဲ့ အထိ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾက ပါတယ္။

အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ အဲဒီလို အႏိုင္က်င့္မႈ ခံေနရတဲ့အျပင္ HIV/ AIDS ေ၀ဒနာ ရွိၿပီလို႔ သိရတာနဲ႔ မိသားစု၀င္ေတြ၊ လူမႈ ပတ္၀န္းက်င္ အသိုင္းအ၀န္းေတြရဲ႕အထင္ေသးတာ၊ ခြဲျခား ဆက္ဆံခံရတာ ေတြနဲ႔ ႀကဳံေတြ႔ေနၿပီး တခ်ဳိ႕ စာသင္ေက်ာင္းေတြ ဆိုရင္ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံထားရတဲ့ ကေလးကို လက္မခံတာေတြ ရွိေနဆဲပါ။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ HIV/ AIDS ေ၀ဒနာရွိသူ အေရအတြက္ ၂ သိန္းခြဲ ၀န္းက်င္ရွိေနၿပီး ARV လို႔ေခၚတဲ့ ခုခံအား က်ဆင္းမႈ ကာကြယ္ေဆး၀ါး ရရွိႏိုင္မႈဟာ လူနာ ၅ ဦးမွာ ၁ ဦးႏႈန္းသာ ရွိတယ္လို႔ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ AIDS ေရာဂါ တုိက္ဖ်က္ေရး အစီအစဥ္ (UNAIDS) ရဲ႕ ၂၀၁၀ အစီရင္ခံစာက ဆိုထားၿပီး အဲဒီတဦးဟာလည္းပဲ အျပည့္အ၀ ကုသမႈ မရရွိေသးဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။

UNAIDS အဖြဲ႔ႀကီးအေနနဲ႔ ARV ေဆးေထာက္ပ့ံမႈကို ၂၀၁၅ အထိ ကူညီေပးသြားမွာျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၁-၂၀၁၅ အတြင္းမွာ ေ၀ဒနာရွင္ ၇၀၀၀၀ အတြက္ ေဆး၀ါးေထာက္ပ့ံမႈ ေပးသြားမယ္လို႔ သိရပါတယ္။

အဲဒီအဖြဲ႔ႀကီးက ၂၀၀၆ -၂၀၁၀ စီမံကိန္းမွာ ေ၀ဒနာရွင္ ၄၀၀၀၀ ေက်ာ္အတြက္ ေဆး၀ါး ေထာက္ပံ့မႈေပးမယ္လို႔ ဆိုခဲ့ေပမယ့္ ေဆး၀ါး အမွန္တကယ္ ရရွိသူအေရအတြက္ဟာ ၂ ေသာင္းေက်ာ္ပဲ ရွိတယ္လို႔ Myanmar Positive Group အဖြဲ႔က ေဝဒနာရွင္တဦးျဖစ္သူ ကိုသီဟႀကိဳင္က ဆိုပါတယ္။

“ကိန္းဂဏန္းေတြက တိုးလာေပမယ့္ လက္ေတြမွာ ထက္၀က္ေလာက္ပဲ ရပါေသးတယ္။ အဲဒါေတာင္ ခုခံအား ၂၀၀ နဲ႔ တြက္ၿပီး ေျပာတာပါ။ အခု UN ရဲ႕ေနာက္ဆုံး တြက္ခ်က္မႈေတြမွာ ၃၅၀ ေအာက္နဲ႔ တြက္ရင္ ေဆးလိုအပ္သူ အေရအတြက္က ၁ သိန္း ၂ ေသာင္းေက်ာ္ ရွိပါတယ္” လို႔ သူက ဆက္ေျပာပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးကို ၁၉၈၈ ခုႏွစ္က မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲသူတဦးကေန စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့ၿပီး ၁၉၉၁ ခုႏွစ္မွာေတာ့ AIDS ေ၀ဒနာရွင္ေတြကို စတင္ေတြ႔ခဲ့ပါတယ္။

“ေ၀ဒနာရွင္ ပိုမ်ားလာတာက လူေတြ အသိပိုလာၾကတာရယ္၊ ေဆးစစ္မႈ ခံယူလာတာရယ္ေၾကာင့္ပါ။ မိသားစု အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ တေယာက္မဟုတ္ တေယာက္ကေတာ့ HIV ပိုးရွိတယ္လို႔ ဆိုရမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဂ႐ုစုိက္ဖို႔နဲ႔ စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ႀက့ံႀက့ံခံႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ အမ်ားႀကီး လိုအပ္ပါတယ္” လို႔ ကိုသီဟႀကိဳင္က ဆိုပါတယ္။

ၿမိဳ႕ျပ ေဒသေတြက ေ၀ဒနာရွင္ေတြဟာ က်န္းမာေရး အသိရွိၾကသလို ေဆး၀ါးကုသမႈလည္း အတန္အသင့္ ရၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေက်းလက္ေဒသမွာ ရွိတဲ့ေ၀ဒနာရွင္ အမ်ားစုကေတာ့ မိမိမွာ ေရာဂါရွိတာ မသိတာရယ္၊ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ ကဲ့ရဲ႕႐ွႈံ႕ခ်မႈ မခံလိုတာရယ္ စတဲ့အေၾကာင္းေတြ အျပင္ ေဆး၀ါးမကုသ ႏိုင္တဲ့အတြက္ ေသဆုံးသြားရသူေတြ ရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ေဆးကုသမႈ မခံယူႏိုင္တဲ့အတြက္ ေ၀ဒနာရွင္ ဇနီးသည္နဲ႔ သားတဦး ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ အေၾကာင္းကို ေတာင္ဒဂုံၿမိဳ႕နယ္ ၁၈ ရပ္ကြက္ ေဂဟာက အသက္ ၄၃ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ ဦး၀င္းၾကည္က ေျပာျပပါတယ္။

“က်ေနာ့္သားေလးက ၂၀၀၉ မွာ ဆုံးသြားၿပီးေတာ့ မိန္းမကေတာ့ ၂၀၁၀ မွာဆုံးသြားပါတယ္။ က်ေနာ့္မွာ HIV ပိုး ေတြ႔ၿပီး ေနာက္ႏွစ္ေတြမွာပဲ သူတို႔ေတြ ေရွ႕ဆင့္ ေနာက္ဆင့္ ေသဆုံးသြားၾကတာပါ” လို႔ သူကဆုိပါတယ္။

ဦး၀င္းၾကည္ဟာ ေတာင္တြင္းႀကီးၿမိဳ႕နယ္ ဇာတိျဖစ္ၿပီးေတာ့ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ HIV ပိုးေတြ႔တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ သူ႔ဇနီးနဲ႔ သူ႔သားဟာ သူ႔ဆီက တဆင့္ ေရာဂါ ကူးစက္တာျဖစ္ၿပီး ေဆး၀ါးကုသမႈ မခံယူႏိုင္လို႔ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့အတြက္ သူ႔ဘ၀မွာ ေဖာ္မျပႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ၀မ္းနည္းေၾကကြဲရတယ္လို႔လည္း ဆိုပါတယ္။

“က်ေနာ့္မွာ HIV ပိုးရွိတယ္လို႔ ၾကားလိုက္တာနဲ႔ ဘ၀ေတာ့ ဆုံးၿပီလို႔ စိတ္ဓာတ္ခ်က္ခ်င္း က်သြားတယ္၊ မၾကာခင္မွာပဲ သားေလးေရာ၊ မိန္းမပါ ထပ္ၿပီးဆုံး႐ွႈံးလိုက္ရေတာ့ ဘာေျပာရမွန္းေတာင္ မသိေတာ့ဘူးဗ်ာ” လို႔ ဦး၀င္းၾကည္က ၀မ္းနည္းေၾကကြဲတဲ့ ေလသံနဲ႔ တလုံးခ်င္း ေျပာဆိုပါတယ္။

သတိမထားမိဘဲ အေပ်ာ္အပါး တခါတရံ လိုက္စားမိရာကေန အခုလို အျဖစ္ဆိုးမ်ဳိးနဲ႔ ႀကဳံရတာပါလို႔လည္း သူက ဆက္ေျပာပါတယ္။ ေ၀ဒနာခံစား ေနရရင္လည္း စိတ္ဓာတ္မက်ဖို႔၊ အစားအေသာက္၊ အေနအထိုင္ေတြ၊ က်န္းမာေရး ကိစၥေတြကို အေလးထားၾကဖို႔ အေရးႀကီးတယ္လို႔ ဦး၀င္းၾကည္က ရွင္းျပပါတယ္။

“စိတ္ဓာတ္ႀကံ့ခိုင္တာက ၅၀ ရာခိုင္ႏွႈန္း၊ ေဆး၀ါးကုသမႈက ၅၀ ရာခိုင္ႏွႈန္းပါ။ ဒီနွစ္ခု ရွိရင္ သာမန္ လူေကာင္းတေယာက္လို သြားလာလႈပ္ရွားႏိုင္ပါတယ္” လို႔ သူက ဆုိပါတယ္။

ဦး၀င္းၾကည္ေျပာသလိုပဲ ေဆး၀ါးနဲ႔ စိတ္ဓာတ္ အေရးႀကီးတဲ့ အရာ ၂ ခုအနက္ စိတ္ဓာတ္ခြန္အားကို မိမိဘာသာ တည္ေဆာက္ရင္ ရႏိုင္ေပမယ့္၊ ေဆး၀ါး မလုံေလာက္မႈ ျပႆနာကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံက HIV/ AIDS ေ၀ဒနာရွင္ေတြ အတြက္စိန္ေခၚမႈ တရပ္ ျဖစ္ေနပါေတာ့တယ္။ ။