လူ ့အခြင့္အေရးတိုက္ပြဲ၀င္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား (အပိုင္း ၂)

ခင္​ေမာင္စိုး​

လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀ ရာစုကာလတုန္းက ကမ႓ာ့နုိင္ငံၾကီးမွာ ဒီမုိကေရစီ စနစ္နဲ့ ကြန္ျမူနစ္စနစ္ဆုိတဲ့ စကားလုံးေတြ လႊမ္းမုိးခဲ့ပါတယ္။ ဒီစနစ္ၾကီး ၂ ခု အားျပိုင္ခဲ့တဲ့ စစ္ေအးေခတ္ၾကီးဟာ တကမ႓ာလုံး တထိတ္ထိတ္ ျဖစ္ေနရတဲ့ ေခတ္ၾကီးပါ။ အဲဒီ စစ္ေအးေခတ္ၾကီး ၂၀ ရာစု ေႏွာင္းပုိင္းမွာ ကုန္ဆံုးသြားတဲ့ ေနာက္ပိုင္း ကမ႓ာ့နုိင္ငံေရး ေလာကမွာ လႊမ္းမုိးလာတဲ့ စကားလုံးကေတာ့ လူ့အခြင့္အေရးဆုိတဲ့ စကားလုံး ျဖစ္ပါတယ္။

နိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ေ၀ဖန္ ေျပာဆုိၾကတဲ့အခါ လူ့အခြင့္အေရး ဘယ္ေလာက္ ရွိသလဲ၊ လူ့အခြင့္အေရးကို ဘယ္လုိ ခ်ိဳးေဖာက္ေနသလဲ စသည္ျဖင့္ ေျပာဆုိ ေ၀ဖန္ၾကပါတယ္။

ဒီအေျခအေနေပၚမွာ အေျခတည္ျပီး တနုိင္ငံနဲ့ တနုိင္ငံ ဆက္ဆံေရးကို တည္ေဆာက္ၾကပါတယ္။ လူ့အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္တဲ့ နုိင္ငံမ်ား အေပၚမွာဆုိရင္ သံတမန္ဆက္ဆံေရး ျဖတ္ေတာက္တာေတြ၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆုိ့ အေရးယူတာေတြကို လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ ျမန္မာ အစိုး ရအေပၚ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုနဲ့ ဥေရာပသမဂၢတုိ့က ပိတ္ဆုိ့ အေရးယူတာေတြဟာ လူ့အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြနဲ့ ဆက္ စပ္ေန ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ကမ႓ာမွာ လူ့အခြင့္အေရးနဲ့ ပတ္သက္ျပီး စနစ္တက် ျဖစ္လာတာေတာ့ သိပ္မၾကာေသးပါဘူး။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ေရာက္မွ လူ့အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းဆုိျပီး ကုလသမဂၢ အဖဲြ႕ၾကီးက ထုတ္ျပန္ ေၾကညာခဲ့တာပါ။ အခုအေျခအေနမွာေတာ့ လူ့အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းၾကီးက လူ့ေလာကရဲ့ လြတ္လပ္မႈ၊ တရားမွ်တမႈနဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းသာယာမႈအတြက္ လမ္းညႊန္သေဘာတရားၾကီး တခု ျဖစ္ေနပါျပီ။ ဒီေၾကညာစာတမ္းကို အေျချပုျပီး နို္င္ငံေရး အခြင့္အေရး၊ စီးပြားေရး အခြင့္အေရး၊ လူမႈေရး အခြင့္အေရး၊ ယဉ္ေက်းမႈ အခြင့္အေရး၊ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရး၊ ကေလးသူငယ္ အခြင့္အေရး စတဲ့ လူ့ဂုဏ္ရည္ သိကၡာပိုမို ထြန္းေျပာင္လာေစမယ့္ အခြင့္အေရးမ်ားကုိ ေရးဆဲြတင္ျပခဲ့ပါတယ္။

လူ့ေဘာင္ ေလာကအတြက္ အလြန္အေရးပါတဲ့ ဒီလူ့အခြင့္အေရး ေၾကညာ စာတမ္းၾကီးကို ဦးေဆာင္ေရးဆဲြသြားသူကေတာ့ အယ္လီနာ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ အမည္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးၾကီးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အယ္လီနာ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ ကို အေမရိကန္ နယူးေယာက္ျမို့ေတာ္မွာ ၁၈၈၄ ခုႏွစ္ ေအာက္တုိဘာ ၁၁ ရက္ေန့မွာ ေမြးပါတယ္။ ဖခင္ျဖစ္သူက အေမရိကန္ သမၼတ တဦးျဖစ္တဲ့ သီယုိဒိုး ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ရဲ့ ညီ ျဖစ္ပါတယ္။ အယ္လီနာ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ အသက္ ၈ ႏွစ္အရြယ္မွာ မိခင္ကြယ္လြန္သြားျပီး အသက္ ၁၀ ႏွစ္အရြယ္မွာ ဖခင္ဆုံးသြားတဲ့ အတြက္ ငယ္စဉ္ကတည္းက အဘြားျဖစ္သူနဲ့ပဲ ေနထိုင္ခဲ့ရပါတယ္။ ေဘာ္ဒါေဆာင္ရွိတဲ့ ေက်ာင္းမွာ အသက္ ၁၈ ႏွစ္အထိ ပညာသင္ၾကား ခဲ့ျပီးေနာက္ ဇာတိျဖစ္တဲ့ နယူးေယာက္ကို ျပန္လာပါတယ္။ အသက္ ၂၁ ႏွစ္မွာေတာ့ အစ္ကို၀မ္းကဲြ ဖရန္ကလင္ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ နဲ့ လက္ထပ္ခဲ့ပါတယ္။

လက္ထပ္ျပီး ၁၀ ႏွစ္ေက်ာ္ ကာလအတြင္းမွာ ကေလး ၆ ေယာက္ ေမြးေပမယ့္ သားတေယာက္ပဲ အဖတ္တင္ပါတယ္။ ဒီကာလဟာ သူ့ဘ၀ရဲ့ ကေလးေမြးတဲ့ ကာလပဲလုိ့ အယ္လီနာက ေျပာပါတယ္။ ပထမကမ႓ာစစ္ၾကီး ျဖစ္တဲ့ အခါမွာေတာ့ အေမရိကန္ ၾကက္ေျခနီအသင္းမွာ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ခဲ့သလို အေမရိကန္ ေရတပ္ ေဆးရံုမွာလည္း ေစတနာဝန္ထမ္း လုပ္အားေပးခဲ့ပါတယ္၊၊

၁၉၂၁ ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ေယာက်္ားျဖစ္သူ ဖရန္ကလင္ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ဟာ ပိုလီယုိေရာဂါကို ခံစားရျပီး မသြားနို္င္ မလာနုိင္ ဘ၀ကို က်ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ေယာက်္ားျဖစ္သူရဲ့ နုိင္ငံေရးလုပ္ငန္းေတြကို မရပ္တန့္ရေလေအာင္ အယ္လီနာက ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ နုိင္ငံေရးနယ္ပယ္အတြင္းမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ ၀င္ေရာက္လႈပ္ရွားလာသလို အမ်ိဳးသမီး မဲဆနၵရွင္မ်ား အဖဲြ႕ခ်ုပ္နဲ့ အမ်ိဳးသမီး အလုပ္သမားသမဂၢ အဖြဲ့ခ်ုပ္ တုိ့လုိ အဖဲြ႕ေတြမွာလည္း ၀င္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။ အက်ိဳးအျမတ္မယူတဲ့ ပရိေဘာဂ စက္ရုံတရုံကို ထူေထာင္ခဲ့ျပီး အမ်ုိးသမီး စာသင္ေက်ာင္း တေက်ာင္းမွာလည္း ဆရာမ ၀င္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။

၁၉၃၂ ခုႏွစ္ သမၼတ ေရြးပဲြမွာ ေယာက်္ားျဖစ္သူ ဖရန္ကလင္ရုစ္ ဗဲ့လ္ဒ္ အနိုင္ရျပီး အေမရိကန္ နုိင္ငံရဲ့ ၃၂ ဦးေျမာက္ သမၼတၾကီး ျဖစ္လာပါတယ္။ အယ္လီနာရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ လည္း သမၼတကေတာ္ အျဖစ္နဲ့ လူမႈေရးကိစၥေတြကို ေရွ့တန္းက ေဆာင္ရြက္ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဆင္းရဲသားေတြ လူနည္းစုေတြရဲ့ အခြင့္အေရးနဲ့ လုိအပ္ခ်က္ေတြကို ရေအာင္ ကူညီ ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့ပါတယ္။ အခြင့္အေရး ဆုံးရႈံးေနသူမ်ားဘက္ကလည္း ၀င္ေရာက္ ကူညီေပးခဲ့ပါတယ္။

အယ္လီနာတုိ့ လက္ထက္မွာလည္း အမ်ိဳးသမီးမ်ားဟာ အႏွိမ္ခံ အပယ္ခံဘ၀က မလြတ္ေျမာက္ခဲ့ေသးပါဘူး။ အယ္လီနာဟာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ေယာက္်ားမ်ားနဲ့ အခြင့္အေရး တန္းတူရေအာင္ ၾကိုးပမ္းလုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ပုံစံျပရမယ္ဆုိရင္ အမ်ိဳးသမီးဆုိရင္ သတင္းေထာက္ မခန့္ခ်င္တဲ့ အစဉ္အလာကို အယ္လီနာက ရေအာင္ တုိက္ဖ်က္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက အေမရိကန္ သတင္းစာမ်ားဟာ အမ်ိဳးသားမ်ားကိုပဲ သတင္းေထာက္ခန့္ေလ့ ရွိပါတယ္။ သမၼတကေတာ္ အယ္လီနာဟာ သူ့ရဲ့ သတင္းစာရွင္းလင္းပဲြမ်ားမွာ အမ်ိဳးသမီး သတင္းေထာက္ေတြကိုပဲ တက္ခြင့္ေပးတဲ့နည္းနဲ့ ဒီအစဉ္အလာကို တုိက္ခုိက္ခဲ့တာပါ။ သတင္းစာတုိက္မ်ားဟာ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့ သမၼတကေတာ္ရဲ့ သတင္းစာ ရွင္းလင္းပဲြေတြကုိ တက္ေရာက္ နုိင္ဖုိ့အတြက္ အမ်ိဳးသမီး သတင္းေထာက္ေတြကို မျဖစ္မေန ခန့္အပ္ရပါေတာ့တယ္။

၁၉၄၅ ခုႏွစ္မွာ ခင္ပြန္းသည္ ဖရန္ကလင္ ရုစ္ ဗဲ့လ္ဒ္ ကြယ္လြန္ပါတယ္။ နို္င္ငံေတာ္ ဈာပနပဲြက အျပန္မွာ သတင္းေထာက္္ေတြကို အယ္လီနာက ဇာတ္လမ္း ျပီးသြားျပီလုိ့ ေျပာလုိက္ပါတယ္။ ခင္ပြန္းသည္ ကမ႓ာေက်ာ္ ဖရန္ကလင္ ရုစ္ ဗဲ့လ္ဒ္ ကြယ္လြန္သြားျပီ ဆုိေတာ့ သူဟာ ဘာမွအေရးမပါတဲ့ လူျဖစ္သြားျပီလုိ့ ဆုိလုိတဲ့ သေဘာနဲ့ အဲသည္စကားကို ေျပာလုိက္တာပါ။

အယ္လီနာရဲ့ တကယ့္ဘ၀ဟာ အဲဒီအခ်ိန္မွာမွ စတင္တာျဖစ္ျပီး ပင္ကုိယ္ အရည္အခ်င္းကလည္း အဲဒီအခ်ိန္မွာမွ စတင္ ပြင့္လန္းလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

သည္ကုိယ္ေတြ႕ ျဖစ္ရပ္အေပၚမွာ အေၾကာင္းျပုျပီး အယ္လီနာ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ ေျပာတတ္တဲ့ စကားတခြန္း ရွိပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ လက္ဖက္ေျခာက္ထုပ္နဲ့ တူတယ္၊ ေရေနြးပူနဲ့ စိမ္ေတာ့မွပဲ တကယ့္အစြမ္းသတၲိေတြ ထြက္လာတယ္ဆုိတဲ့ စကားပါ။

အယ္လီနာဟာ ငယ္စဉ္က မိဘမဲ့တေယာက္လုိ ေနခဲ့ရတယ္။ ကမ႓ာေက်ာ္ သမၼတနဲ့ အိမ္ေထာင္ဖက္ခဲ့ရေပမယ့္ အိမ္ေထာင္ေရး ျပႆနာေၾကာင့္ ကြာရွင္းျပတ္လု အေနအထားထိ ေရာက္ခဲ့တယ္။ ကမ႓ာစစ္ၾကီး ၂ ခုကို ၾကံုခဲ့ရသလုိ စီးပြားပ်က္ကပ္နဲ့ ရင္ဆုိင္ခဲ့ရတယ္။ ေယာက်္ားဆုံးေတာ့ သူ့ဘ၀ဆုံးျပီလုိ့ ထင္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ မုဆုိးမတေယာက္ အေနနဲ့ မထင္မရွား ေနရေတာ့မယ္လုိ့ ထင္တဲ့ အခ်ိန္ေရာက္မွ အယ္လီနာရဲ့ အရည္အခ်င္းကို စိန္ေခၚမယ့္ ဘ၀အလွည့္အေျပာင္းတခု ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။

အဲဒါကေတာ့ အေမရိကန္ သမၼတ ထရူးမင္းက အယ္လီနာကို ကုလသမဂၢဆုိင္ရာ အေမရိကန္ သံအမတ္ၾကီးအျဖစ္ ခန့္အပ္လုိက္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကုလသမဂၢ အဖဲြ႕ၾကီးကလည္း လူ့အခြင့္အေရး စာတမ္းကို ေရးဆဲြဖုိ့ ျပင္ဆင္ေနတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ အယ္လီနာ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ ဟာ ကုလသမဂၢ လူ့အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္မွာ ပထမဦးဆုံး ဥကၠ႒ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။

တကယ္ေတာ့ လူ့အခြင့္အေရး စာတမ္းကို ေရးဆဲြရတာ မလြယ္လွပါဘူး။ နိုင္ငံေပါင္းစုံ၊ လူမ်ိဳးေပါင္းစုံ၊ ယဉ္ေက်းမႈ ေပါင္းစုံနဲ့ အံ၀င္ခြင္က်ျဖစ္ေအာင္ ေရးဆဲြရတာပါ။ လူမွန္သမွ်တုိင္းက လက္ခံနိုင္တဲ့ အေနအထားမ်ိဳး ေရာက္ေအာင္ ေရးဆဲြရတာပါ။

အယ္လီနာဟာ အေရွ့တုိင္း၊ အေနာက္တုိင္းက အေတြးအေခၚရွင္ေတြ၊ ဘာသာေရး ပညာရွင္ေတြနဲ့ ညိွနႈိင္းျပီး ဒီစာတမ္းၾကီးကို ေရးဆဲြခဲ့ပါတယ္။ မျပီးမျပတ္ မေက်မလည္ျဖစ္လုိ့ ဆုံးျဖတ္ရမယ့္ အခါတုိင္းမွာ အယ္လီနာကပဲ ဆုံးျဖတ္ေပးပါတယ္။ ဒီလုိနဲ့ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ရက္ေန့မွာ ကုလသမဂၢ အေထြေထြ ညီလာခံၾကီးက ကန့္ကြက္မဲ မရွိ ေထာက္ခံ အတည္ျပုေပးနုိင္တဲ့ အေနအထားကို ေရာက္လာပါတယ္။

ဒီလူ့အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းၾကီး ေပၚထြက္လာျခင္းဟာ လူ့ယဉ္ေက်းမႈ သမုိင္းမွာ အလြန္ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားတဲ့ မွတ္တုိင္ၾကီးကို ထူစုိက္လုိက္တာပါပဲ။ ဒီလူ့အခြင့္္အေရး ေၾကညာစာတမ္းၾကီးဟာ လူသားရဲ့ အက်င့္သီလစိတ္ကို အျမင့္မားဆုံး ေဖာ္ထုတ္ျပသခ်က္ ျဖစ္တယ္လုိ့ ပုပ္ရဟန္းမင္းၾကီးက ခ်ီးက်ူး ေျပာၾကားလို္က္ပါတယ္။ သည္လူ့အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းၾကီးကို ဦးေဆာင္ ေရးဆဲြသြားတဲ့ အတြက္ပဲ အယ္လီနာကို ကမ႓ာေက်ာ္ တုိင္းမ္မဂၢဇင္းၾကီးက ၂၀ ရာစုရဲ့ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္ ၁၀၀ စာရင္းမွာ ထည့္သြင္းခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထူးျခားတာကေတာ့ အဲဒီ ေခါင္းေဆာင္ ၁၀၀ စာရင္းမွာ အယ္လီနာရဲ့ ခင္ပြန္းသည္ ဖရန္ကလင္ရုစ္ ဗဲ့လ္ဒ္လည္း ပါ၀င္ေနတဲ့ အခ်က္ပါ။

ဒါေပမယ့္ အယ္လီနာရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ဟာ ခင္ပြန္းသည္ရဲ့ အရိပ္ကို ခုိလႈံျပီး ေနရာရလာသူ မဟုတ္ပါဘူး။ သူ့ရဲ့ ပင္ကုိယ္အရည္အခ်င္းနဲ့ ထိပ္တန္းအဆင့္ကို ေရာက္လာသူပါ။ သူ့ရဲ့ကုိယ္ပုိင္ အစြမ္းအစနဲ့ လူ့သမုိင္းကုိ အလွည့္အေျပာင္း လုပ္ခဲ့သူပါ။

ဒါေၾကာင့္လည္း လူ့အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းၾကီးကို ေရးဆဲြျပီးတဲ့အခါမွာ အေမရိကန္ သမၼတ ထရူးမင္းက အယ္လီနာ ရုစ္ဗဲ့လ္ဒ္ဟာ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ့ ေခါင္းေဆာင္အမ်ိဳးသမီး (first lady) အျဖစ္ကေန ကမ႓ာၾကီးရဲ့ ေခါင္းေဆာင္ အမ်ိဳးသမီး ျဖစ္သြားျပီလုိ့ ေျပာၾကားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။