လက္ဖက္ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ပေလာင္တို႔၏ ဘ၀

ရန္ပိုင္

ရွမ္းျပည္ေျမာက္ပိုင္း နမ့္ဆန္ၿမိဳ႕ကား နာမည္ေက်ာ္ လက္ဖက္ ထြက္ရာ ေဒသျဖစ္၏။ နမ့္ဆန္ေဒသထြက္ လက္ဖက္ေျခာက္မွာ လူႀကိဳက္ မ်ားသကဲ့သုိ႔ ဇယန္း လက္ဖက္စုိမွာလည္း နာမည္ႀကီးသည္။

“လက္ဖက္ေကာင္း စားခ်င္ရင္ ပေလာင္ ေတာင္တက္ ေႏွးရမည္”ဆုိသည့္ စကားပုံကိုလည္း လက္ဖက္ ႏွစ္သက္သူတိုင္းလို သိၾက မည္ဟု ထင္ပါသည္။

ထို လက္ဖက္ထြက္ရာ ပေလာင္ေဒသသည္ ပင္လယ္ ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ ေပ ၅၀၀၀ ေက်ာ္ျမင့္သည့္ ေတာင္ေပၚ ေဒသျဖစ္ သည့္အျပင္ ေအးျမစြတ္စုိသည့္ ေရေျမရာသီဥတုႏွင့္ သဲဆန္သည့္ ေျမနီသဲ၀န္းျဖစ္၍ လက္ဖက္ စုိက္ပ်ိဳးေရးကုိ အားေပး၏။

နာမည္ေက်ာ္ ဇယန္းလက္ဖက္ ထြက္ရာ ဇယန္းရြာကား နမ့္ဆန္ မင္းလမ္းမႀကီး၏ အဆုံးတြင္တည္ရွိၿပီး ယခုအခါ ၿမိဳ႕ႏွင့္ တဆက္ တစပ္တည္းပင္ ျဖစ္ေနေလၿပီ။

ဇယန္းဟူေသာ အမည္ႏွင့္ ရင္းႏွီးေနသည္မွာၾကာၿပီ၊ ဘာေၾကာင့္ ဇယန္းဟု ေခၚဆုိသည္ကုိ မသိ။ ဇယန္းရြာကုိ အစြဲ ျပဳၿပီး ထုိအရပ္မွ ထြက္ေသာ လက္ဖက္ကုိ ဇယန္းလက္ဖက္ဟု ေခၚဆုိျခင္းျဖစ္သည္ဟု ယခုမွပင္ သိရသည္။

အိမ္တအိမ္၏ ေရွ႔၌ စိမ္း၀ါေရာင္ လက္ဖက္ပုံႀကီးကုိ ေတြ႔၍ ေမးၾကည့္ရာ ဇယန္းလက္ဖက္ဟု သိရၿပီး၊ ဖိုႀကီးမ်ားျဖင့္ သိပ္ထားေသာ လက္ဖက္ညြန္႔အဖူးမ်ားကုိ ျပန္လည္ သန္႔စင္ေနျခင္းျဖစ္၏။

“အသီးမွာ သရက္ အသားမွာ၀က္၊ အရြက္မွာ လက္ဖက္” ဆုိသည့္ စကားပုံအတုိင္း ဇယန္းလက္ဖက္ကား ဖန္၊ ခ်ိဳ၊ ခါး အရသာ အျပည့္ႏွင့္ အိ၍ေနေလ၏။

လက္ဖက္သည္ ျမန္မာတုိ႔၏ လူမႈဘ၀တြင္ မရွိမျဖစ္ ႐ိုးရာ အစားအစာတခုျဖစ္ၿပီး လက္ဖက္ရည္ၾကမ္းသည္ အိမ္တုိင္းနီးပါး ေသာက္သုံးသလုိ ရပ္ေရး ရြာေရး၊ သာေရး၊ နာေရးတြင္လည္း မပါမၿပီးေခ်။

ယေန႔ေခတ္ လက္ဖက္ရည္ဆုိင္ ယဥ္ေက်းမႈသည္ပင္လွ်င္ ေန႔စဥ္ ဘ၀ထဲမွ ဓေလ့တခုပင္ ျဖစ္ေနေလၿပီ။

ျမန္မာစကား၌လည္း လက္ဖက္ကုိ ပုံခုိင္း ေျပာဆုိသည့္ စကားပုံအမ်ားအျပား ရွိသည့္အျပင္ ကဗ်ာဆရာႀကီး ဗန္းေမာ္ ညိဳႏြဲ႕ က “အုန္းထန္း ေပလက္၊ တမာရြက္တုိ႔ ေရႊစက္ ေရႊေျပာက္၊ ေရႊရည္ေသာက္၏”ဟု အစခ်ီကာ လသာသည့္ ညမ်ား၌ လက္ဖက္ရည္ၾကမ္း၀ုိင္း ဖြဲ႔ကာ ရပ္ရြာအေရး ေဆြးေႏြးၾကပုံကုိ ကဗ်ာ ဖြဲ႔ဆုိထားဖူးသည္။

ေရွးယခင္ကဆုိလွ်င္ အလွဴ မဂၤလာ ပြဲလမ္းမ်ား ဖိတ္ၾကားရာ၌ပင္ လက္ဖက္ထုပ္ကုိ ထည့္သြင္းကာ ဖိတ္ၾကားၾက၏။ ဤမွ်ပင္ လက္ဖက္သည္ ျမန္မာ့လူေနမႈဘ၀တြင္ လႊမ္းမုိးေလသည္။

ဒ႑ာရီအရ ပုဂံေခတ္ အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီး တုိင္းခန္းလွည့္လည္လာရာမွ ပေလာင္ေဒသ နမ့္ဆန္ၿမိဳ႕နယ္ လြယ္ဆုိင္ ေတာင္ သုိ႔အေရာက္ မုဆုိးတဦးအား စုိက္ပ်ိဳးရန္ လက္ဖက္မ်ိဳးေစ့ ေပးရာ ထုိမုဆုိးက လက္တဖက္ျဖင့္ အေသအခ်ာခံကာ ယူသည့္အတြက္ လက္ဖက္ဟု အမည္တြင္သည္ဟု အဆုိရွိသည္။

ရွမ္းျပည္နယ္ ေဂဇက္တီးယားတြင္မူ“ ယမဓိစည္သူ” ဟု မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေၾကာင္း စာေရးဆရာ ျမသန္းတင့္က သူ၏ “လြမ္းေမာ ဘြယ္ ကေမၻာဇ”တြင္ ဆုိထား၏။

သုိ႔ေသာ္ ေဒသခံမ်ားက အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီး၏ ေက်းဇူးကုိ အမွတ္ရသည့္ အေနျဖင့္ ႐ုပ္တုကုိ ထုလုပ္ကာ ႏွစ္စဥ္ ႏွစ္တုိင္း တန္ေဆာင္မုန္း လဆန္း ၁၄ ရက္ေန႔တြင္ အေလာင္းစည္သူ လွည့္ပြဲ က်င္းပၾကေလသည္။ ထုိ႔အျပင္ ေတာ္သလင္းလျပည့္ေနတုိင္း လြယ္ဆုိင္ ဘုရားကုန္း၌ အေလာင္းစည္သူ မင္းႀကီးအား ရည္စူး၍ သဲပုံေစတီ ၁၀၀၀ တည္ကာ ပန္းေရဆီမီး ဆြမ္း ကပ္လွဴၾက၏။

ဤသည္ကုိ ၾကည့္လွ်င္ လက္ဖက္သည္ ပုဂံေခတ္ ေႏွာင္းပုိင္းမွာပင္ စတင္စုိက္ပ်ိဳးေနၿပီဟု ဆုိႏုိင္၏။

နမ့္ဆန္၌ လက္ဖက္စုိလုပ္ငန္းအျပင္ Black Tea ဟုေခၚသည့္ အခ်ိဳေျခာက္ စက္ရုံ ႀကီး ၂ ႐ုံႏွင့္ Green Tea (အခါးေျခာက္) စက္႐ုံ ႀကီး ၁ ႐ုံ အပါအ၀င္ မိ႐ိုးဖလာ အိမ္တြင္း လက္ဖက္ေျခာက္ လုပ္ငန္း အမ်ားအျပား ရွိ၏။

အခ်ိဳေျခာက္ စက္႐ုံႀကီးမ်ားမွာ ယေန႔ လက္ဖက္ရည္ ေလာကတြင္ နာမည္ႀကီး နဂါးပ်ံ အမွတ္တံဆိပ္ ပုဂၢလိက စက္႐ုံႏွင့္ တပ္မေတာ္ အခ်ဳိေျခာက္ စက္ရုံတုိ႔ျဖစ္ေလသည္။

တပ္မေတာ္ အခ်ဳိေျခာက္စက္႐ုံကုိ အဂၤလိပ္ လက္ထက္ကတည္းက ဘုံေဘဘားမား ထရိတ္ဒင္း ေကာ္ပုိေရးရွင္းက စတင္ လုပ္ ကုိင္ ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပုိင္း ျမန္မာပုိင္ ဘီတီ ဘရာသား ကုမၸဏီသုိ႔ ေရာင္းခ်ခဲ့သည္။

ထုိ႔ေနာက္ ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီ လက္ထက္ ျပည္သူပုိင္သိမ္းခံခဲ့ရာမွ အမွတ္ ၁ စက္မႈ ၀န္ႀကီးဌာနက လႊဲေျပာင္းရယူခဲ့သည္။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္မွ စတင္ကာ ယခုတုိင္ တပ္မေတာ္မွ တပ္ရိကၡာအတြက္ ဆက္လက္ လုပ္ကုိင္ေနသည္။

တပ္မေတာ္ အခ်ိဳေျခာက္ စက္ရုံမႉးမွာ မႏၲေလးသား အၿငိမ္းစား ဗုိလ္ႀကီးေဟာင္း ဦးသန္းထြန္း ျဖစ္ၿပီး ပေလာင္ အမ်ဳိးသမီး ႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ကာ ေဒသဖြံၿဖိဳးေရးလုပ္ကုိင္ေနသူျဖစ္သလုိ“ပေလာင္ထိပ္ထား”အမည္ျဖင့္ ကုိယ္ပုိင္ အခါးေျခာက္(Green Tea) လက္ဖက္ ေျခာက္စက္ရုံကုိလည္း တည္ေထာင္ထား၏။

ဦးသန္းထြန္းက ဖိတ္ၾကားသည့္အတြက္ ၎၏ ပင္လုံထိပ္ထား လက္ဖက္ေျခာက္ စက္ရုံကုိ သြားေရာက္ ေလ့လာၾကသည္။

စက္ရုံမွာ ကုန္းျမင့္ႀကီးေပၚတြင္ တည္ရွိၿပီး ကုန္းျမင့္အတုိင္း တက္သြားသည့္အအခါ ဦးသန္းထြန္း ကဆီးႀကိဳၿပီး သူ၏ စက္႐ုံထြက္ လက္ဖက္ရည္ျဖင့္ ဧည့္ခံကာ လက္ဖက္ေျခာက္ ထုတ္လုပ္မႈကုိ ရွင္းျပ၏။

လက္ဖက္ခူး ရာသီမဟုတ္သည့္ အတြက္ အလုပ္သမား မ်ားမ်ားစားစား မေတြ႔ရ။ အမ်ိဳးသမီးတခ်ိဳ႕သာ လက္ဖက္ေျခာက္မ်ားကုုိ သန္႔စင္ေနၾကသည္။

စက္႐ုံအတြင္း သံစင္ႀကီးမ်ားေပၚ၌မူ ၀ါးျဖင့္ ယက္လုပ္ထားသည့္ ဗန္းႀကီးမ်ား တင္ထားေလသည္။

ယင္း၀ါးဗန္းႀကီးမ်ား ေပၚတြင္ ေတာင္သူမ်ားလာေရာက္ေရာင္းခ်သည့္ လက္ဖက္အရြက္မ်ားကုိ ႏြမ္းသြားေစရန္ Withering System (အႏြမ္းခံ စနစ္) အရ ျဖန္႔ခင္းကာ ေလ၀င္ေလထြက္ ေကာင္းေကာင္းျဖင့္ တညသိပ္ ေလသလပ္ခံ ေရေငြ႕ ထုတ္ၾကရ၏။

ထုိ႔ေနာက္ အပူခ်ိန္ ၁၁၀ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ရွိ မီးကင္စက္အတြင္းသုိ႔ တမိနစ္ခန္႔ ျဖတ္သန္းကာ ရနံ႔ကုိ ေမႊးေစၿပီး လက္ဖက္ အဆီ၊ အသား၊ အနံ႔ႏွင့္ အခါးဓာတ္ တက္လာေစရန္ သုံးမိနစ္ခန္႔ နယ္လွိမ့္စက္(Roller) အတြင္းသုိ႔ ထည့္ကာ လွိမ့္ေပးရေလသည္။

အလားတူ အခ်ိဳေျခာက္(Black Tea) ကုိ ေအာသုိေဒါ့စ္ (Orthodox) နည္းစနစ္အရ နယ္လွိမ့္၊ အေအးခံ အခ်ဥ္ေဖာက္၊ အေျခာက္ ခံျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အိႏၵိယ နည္းပညာ CTC (Crush,Tear,Curl) စနစ္အရ ျဖတ္ေတာက္ကာ အေအးခံ အခ်ဥ္ေဖာက္ နယ္လိွမ့္၊ အေျခာက္ခံျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း ထုတ္လုပ္သည္ဟု သိရေလသည္။

“CTC ရဲ႕ အားသာခ်က္က လက္ဖက္ရည္ေဖ်ာ္လုိက္ရင္ အရည္ပ်စ္ပ်စ္နဲ႔ မူလအေရာင္အတုိင္း ၀င္း၀ါေနတယ္၊ အေရာင္လွတယ္၊ အနံ႔ေကာင္းတယ္၊ တေနကုန္ျပဳတ္ထားလည္း အေရာင္မေျပာင္းဘူး၊ ျပဳတ္ေလလွေလဆုိေတာ့ လက္ဖက္ရည္ဆုိင္ေတြက အရမ္းႀကိဳက္တယ္၊ ေအာ္သုိေဒါစ္ကေတာ့ ၁၅ မိနစ္ေလာက္ ျပဳတ္ရင္ကုိပဲ မည္းညစ္သြားၿပီ၊ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ကလည္း ေအာ္သုိေဒါစ္နဲ႔ ထုတ္တဲ့ အခ်ဳိေျခာက္ကုိမွ ႀကိဳက္တဲ့လက္ဖက္ရည္ ဆုိင္ေတြလည္းရွိတယ္” ဟု ဦးသန္းထြန္းကရွင္းျပ၏ ။

လက္ဖက္ခူးခ်ိန္မွာ တႏွစ္လွ်င္ ဧၿပီလမွ ႏုိ၀င္ဘာလအထိ ၈လခန္႔ သတ္မွတ္ထားရာ၊ အရည္အေသြး၊ အနံ႔အရသာ၊ ထြက္ႏႈန္း၊ ေစ်းႏႈန္း အမ်ားဆုံးႏွင့္ အေကာင္းဆုံးလက္ဖက္ျဖစ္သည့္ ေရႊဖီဦး(ေရႊဖီမုိးလြတ္)ကုိ မတ္လကုန္ခါနီးမွစ၍ သႀကၤန္ကာလ အတြင္း ခူးဆြတ္ေလသည္။

ထုိကာလ၌ ေတာင္သူမ်ား အလုပ္အမ်ားဆုံးျဖစ္ၿပီး လက္ဖက္တပင္လုံး အညြန္႔အဖူးမ်ားျဖင့္သာ ပိတ္ၿပီးဖုံးလႊမ္းေနသည့္ အတြက္ မိသားစုခူးဆြတ္မႏုိ္င္ျခင္းေၾကာင့္ ေရႊဘုိ၊ မုံရြာ၊ ဘုတလင္၊ တန္႔ဆည္၊ ပခုကၠဴ၊ ေရစႀကိဳ စသည့္ အထက္ အညာေဒသမ်ားမွ လုပ္သားမ်ားကုိ ငွားရမ္းၾကရ၏။

နမ့္ဆန္ၿမိဳ႕တၿမိဳ႕လုံး လက္ဖက္ ခူးသူ မ်ား၊ စက္ရုံလုပ္သားမ်ားႏွင့္ ျပည့္ႏွက္ကာ အစည္ကားဆုံး အခ်ိန္လည္း ျဖစ္သလုိ လက္ ဖက္ေစ်းမွာလည္း တပိႆာလွ်င္ က်ပ္ ၁ေထာင္ခန္႔ေပါက္သျဖင့္ ေငြစေၾကးစ ရႊင္သည့္ အခ်ိန္လည္းျဖစ္သည္။

သႀကၤန္လက္ေဆးမုိးရြာၿပီးေနာက္ပုိင္း ဧၿပီလကုန္အထိခူးသည့္ လက္ဖက္ကုိမူ ေရႊဖီဟု သတ္မွတ္၏၊ သုိ႔ေသာ္ မုိးေရစက္ ေလးမ်ား ထိေတြ႔ထားသည့္ အတြက္ လက္ဖက္ အရည္အေသြးမွာလည္း အနည္းငယ္က်ဆင္းကာေစ်းမွာလည္း တပိႆာ က်ပ္ ၇၀၀ ခန္႔သာ ရွိေတာ့ေလသည္။

ေနာက္ပုိင္း ေရႊဖီေႏွာင္း(ေရႊဖီလား)၊ ခါးကန္ဦး(မုိးဦး)၊ ခါးကန္၊ ခါးေဟာ့၊ ခါးႏုိင္း(ႏွင္းတက္) ဟု အခ်ိန္ကာလသတ္မွတ္ ကာ ထပ္မံ ခူးဆြတ္ၾကရေလသည္၊ သုိ႔ေသာ္ လက္ဖက္ အရည္အေသြး၊ အဆီ၊ အနံ႔အရသာ၊ ေစ်းႏႈန္းကအစ ေရႊဖီဦး၊ ေရႊဖီ လက္ဖက္မ်ားကုိ မမီေတာ့ေပ။

ပုဂံေခတ္ကတည္းက စတင္ခဲ့သည့္ လက္ဖက္စုိက္ပ်ိဳး ထုတ္လုပ္မႈသည္ ယေန႔အခ်ိန္တြင္ တႏွစ္ထက္တႏွစ္ ထြက္ႏႈန္းက်ဆင္း ေနသည္မွာ အမွန္ပင္။

တကယ္ေတာ့ နမ့္ဆန္ေဒသထြက္ လက္ဖက္မွာ ဓာတ္ေျမၾသဇာ၊ ရြက္ျဖန္းေဆး၊ အပင္အားေဆး၊မႈိသတ္ေဆး၊ ပုိးသတ္ ေဆးစသည့္ ဓာတုေဆး၀ါးမ်ား အကူအညီျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းမဟုတ္ေပ။

မိရုိးဖလာ အတုိင္း ေျမလွန္ၿခံေပါက္၊ ဓားရမ္း ေပါင္းရွင္းျခင္းနည္းတုိ႔ျဖင့္ သာျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းျခင္းျဖစ္၏ ၊ ေတာင္သူမ်ား အေနျဖင့္ လက္ဖက္ပင္၏ အကုိင္းမ်ားကုိ ျဖတ္ေတာက္ ျပဳျပင္၊ ျပဳစုယုယရေကာင္းမွန္းပင္ မသိေပ။

သမား႐ုိးက် နည္းစနစ္မ်ားျဖင့္သာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ စုိက္္ပ်ိဳး လာခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ သဘာ၀လက္ဖက္(Organic Tea) အျဖစ္ နာမည္ ႀကီးေသာ္လည္း၊ တဖက္တြင္မူ သိပံနည္းက်စုိက္ပ်ဳိးျခင္း မရွိသည့္အတြက္ လက္ဖက္ အထြက္ႏႈန္းမွာ တျဖည္းျဖည္း က်ဆင္း လာ ရေလသည္။

နမ့္ဆန္ေဒသ၏ တဧက လက္ဖက္အထြက္ႏႈန္းမွာ တႏွစ္လွ်င္ ပိႆာခ်ိန္ ၃၅၀ ႏွင့္ အမ်ားဆုံး ၅၀၀သာရွိၿပီး၊ တႏွစ္လွ်င္ ပိႆာခ်ိန္ ၁၀၀၀ႏွင့္ ၁၅၀၀ အၾကားထြက္ရွိသည့္ လက္ဖက္အႀကီး အက်ယ္ထုတ္လုပ္ေသာ အိႏၵိယ၊ သီရိလကၤာ ႏုိင္ငံမ်ား၏ အထြက္ႏႈန္းႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ကြာျခားခ်က္ ႀကီးမား၏။

ခူးဆြတ္မႈအပုိင္းတြင္လည္း ႏုိင္ငံတကာနည္းစနစ္အတုိင္း တစ္ညြန္႕ႏွစ္ရြက္ ခူးဆြတ္ရမည့္အစား ေန႔တြက္ကုိက္ရန္ တစ္ညြန္ ေလး ရြက္ခန္႔ ခူးဆြတ္ကာ ပလုိင္းအတြင္း ဖိသိပ္ထုိးထည့္ျခင္းကလည္း လက္ဖက္အရည္ အေသြးကုိ က်ဆင္းေစသည္ဟု သိရသည္။

ထုိအျပင္ မတ္ေစာက္သည့္ ေျမျပင္အေနအထားေၾကာင့္ ေျမဆီလႊာမ်ား ေရတုိက္စား၍ တျဖည္းျဖည္း ကြယ္ ေပ်ာက္ ကုန္ျခင္း ကလည္း ျပႆနာတရပ္ပင္။

လက္ဖက္သည္ ပေလာင္တုိင္းရင္းသားတုိ႔၏ အဓိကစီးပြားေရးမွန္ေသာ္လည္း စီမံကိန္း၀င္ သီးႏွံမဟုတ္သည့္ အတြက္ ႏုိင္ငံ ေတာ္၏ အကူအညီလည္း မရ၊ စံျပ လက္ဖက္စုိက္ခင္းပင္လွ်င္ ေဒသတြင္း၌ မရွိေခ်။

အလားတူ ဆုိးေဆးဂယက္၊ ေဒသတြင္း မတည္ၿငိမ္မႈ၊ တရုတ္ႏုိင္ငံမွ ၀င္ေရာက္လာသည့္ လက္ဖက္ထုတ္ကုန္မ်ားကုိ မယွဥ္ၿပိဳင္ႏုိင္ျခင္းစသည့္ အေၾကာင္းတရားမ်ား ေပါင္းစုံကာ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္ ပ်က္ျပားလုနီးပါး ျဖစ္ေနေလၿပီ။

“ဆုိးေဆးဆုိတာက လက္ဖက္အစုိနဲ႔ ပတ္သက္ပါတယ္၊ ေတာင္သူက ဆုိးခ်င္လြန္းလုိ႔ေတာမဟုတ္ဘူး၊ ၀ယ္လက္ရဲ႕ ေတာင္း ဆုိမႈေၾကာင့္ပါ၊ ေတာင္ေပၚ ပေလာင္ေတြက ရုိးသားတယ္၊ မလုပ္ၾကပါဘူး၊ ဇယန္း၊ဟုိေခ်ာင္းဆုိ ေဆးဆုိးစရာ မလုိဘူး၊ ေရခံ ေျမခံေၾကာင့္ အနံ႔အရသာ အေရာင္အဆင္းေကာင္းၿပီးသား၊ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေစ်းႏႈန္းသက္သာတဲ့ လက္ ဖက္ၾကေတာ့ ေစ်း ေကာင္းရေအာင္ ပြဲစားေတြက ေဆးဆုိး အေရာင္တင္ခုိင္းၾကတယ္၊ ဒီဆုိးေဆးဆုိတာက တရုတ္ျပည္ထြက္ အ၀ါေရာင္ခ်ည္ ဆုိးေဆးေတြပါ၊ စားဖုိ႔မသင့္ပါဘူး”ဟု ေဒသခံ တဦးက ေျပာသည္။

လက္ဖက္၏ သေဘာသဘာ၀မွာ ျပင္ပေလႏွင့္ ထိေတြသည့္အခါ မည္းတတ္၏၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ အေရာင္အဆင္းလွပေစရန္ ေစ်းကြက္၏ ေတာင္းဆုိမႈအရ ေတာင္ေပၚေဒသမွ လုပ္ကုိင္ေပးရျခင္းျဖစ္သည္။

ဆုိးေဆး ျပႆနာကုိ စစ္အစုိးရကုိင္တြယ္ပုံ ညံ့ဖ်င္းသည့္အတြက္ မသိနားမလည္ ႐ိုးသားသည့္ လက္ဖက္ ေတာင္သူတုိ႔ ထမင္းအုိး ကြဲလုမတတ္ပင္ ျဖစ္ခဲ့ရၿပီး တခ်ိဳ႕ဆုိလွ်င္ လက္ဖက္လုပ္ငန္းကုိ စြန္႔လႊတ္ကာ တနယ္တေက်းသုိ႔ ေျပာင္းေရႊ႕ကာ သြားၾကရေလ သည္။

ေတာင္သူမ်ားအေနျဖင့္ မိမိတုိ႔ ေတာင္ေပၚေနဘ၀မွ ေတာင္ေအာက္သုိ႔ ပုိ႔ေဆာင္မည့္ ဆုိးေဆးကုိ ယခုအခါ တတ္ႏုိင္သမွ် ေရွာင္ က်ဥ္ကာ ဂ႐ုစုိက္လုပ္ကုိင္ ေနၾကေလၿပီ။

နမ့္ဆန္လက္ဖက္ေတာင္သူႏွင့္ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား စုေပါင္းကာ တက္ေန၀န္း စုိက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ေရး သမ၀ါယမ အသင္း လီမိတက္ကုိ တည္ေထာင္ၿပီး ၿပိဳကြဲလုနီးပါး ျဖစ္ခဲ့ၾကရသည့္ လက္ဖက္လုပ္ငန္းကုိ ျပန္လည္က်ားကန္ၾက၏။ သုိ႔ေသာ္ ဆင့္ပါးစပ္ ႏွမ္းပက္ သကဲ့ သုိ႔ပင္ ျဖစ္ေနသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ကုလသမဂၢ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး အစီအစဥ္(UNDP)ႏွင့္ အမ်ိဳးသား စီမံကိန္းႏွင့္ စီးပြားေရးဖြံၿဖိဳးေရး ၀န္ႀကီးဌာနတုိ႔မွ ပညာရွင္မ်ား လာေရာက္ေလ့လာၿပီး ကမၻာ့ဘဏ္ကဲ့သုိ႔ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွ ေထာက္ပံ့ကူညီမႈမရွိလွ်င္ ႐ိုးရာ လက္ဖက္စုိက္ပ်ိဳးေရး ၿပိဳလဲ သြားႏုိင္ သည္ဟု သုံးသပ္ကာ အကူအညီေပးရန္ စီစဥ္ေနၿပီဟု သိရေသာ္လည္း ေရာက္မလာေသး။

“က်ေနာ္တုိ႔ နဲ႔ ေတြ႔တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိ ေျပာတယ္၊ ေငြေၾကးထက္ နည္းပညာေပးပါ၊ ေဒသခံေတြမွာက လုိအပ္ခ်က္ေတြ အမ်ား ႀကီး ရွိေတာ့ ဒီေငြေၾကးက တျခားသုံးရမယ့္ေနရာေတြကုိ ပါသြားမွာ စုိးတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ နည္းပညာကုိ ပုိမုိလုိလား တယ္”ဟု တက္ေန၀န္း သမ၀ါယမမွ အမႈေဆာင္လူႀကီး တဦးက ဆုိသည္။

ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားထံမွ နည္းပညာ အကူအညီရမွသာ လက္ဖက္ အထြက္အႏႈန္း တုိးတက္ကာ ျပည္တြင္း ေစ်းကြက္သုိ႔ ေစ်းသက္သက္သာျဖင့္ ၀င္ေရာက္ေနသည့္ တ႐ုတ္ျပည္မွ လက္ဖက္ ထြက္ကုန္မ်ားႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏုိင္ေပမည္။

လက္ဖက္လုပ္ငန္းသာ တေက်ာ့ျပန္ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာပါက ေဒသခံလုပ္ငန္းရွင္မ်ား အေနျဖင့္ ေရေျမသဘာ၀ အေနအထား အေကာင္းဆုံးျဖစ္သည့္ နမ့္ဆန္ေဒသထြက္ လက္ဖက္ေျခာက္ကုိ ႏုိင္ငံတကာ ေစ်းကြက္၌ ၀င္ေရာက္ ယွဥ္ၿပိဳင္ရန္ အိပ္မက္ မက္ႏုိင္ေပမည္။

ေဒသ၏ အေျခအေနမွာလည္း လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးခက္ခဲကာ ဖြံၿဖိဳးမႈ နည္းပါးေသးသည့္အတြက္ ႏုိင္ငံ့၀န္ထမ္းမ်ား ရွားပါးမႈ ျပႆနာႏွင့္လည္း ရင္ဆုိင္ေနရသည္။ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အပုိင္းတြင္ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ ခုတင္ ၅၀ ဆန္႔ ေဆး႐ုံတ႐ုံရွိေသာ္ လည္း ဆရာ၀န္တဦးသာ ရွိ၏။ အလားတူ ပညာေရးပုိင္းတြင္လည္း ဆရာ၊ ဆရာမ ရွားပါးမႈႏွင့္ ရင္ဆုိင္ေနရသည္။

နမ့္ဆန္ လက္ဖက္သာ ကမၻေက်ာ္ခဲ့လွ်င္ ပေလာင္ ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသ၏ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး လုိအပ္ခ်က္မ်ား ျဖည့္ ဆည္းႏုိင္ၿပီး ေဒသဖြံ႕ၿဖိဳး တုိးတက္မႈကုိ အေထာက္အကူျပဳႏုိင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ ။