အေရးတႀကီး ထိန္းသိမ္းရမည့္ ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္မ်ား

ရန္ပိုင္

သေရေခတၲရာ၊ ဗိႆႏိုး၊ ဟန္လင္း ပ်ဴၿမိဳ႕ေဟာင္းသံုးၿမိဳ႕ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ စာရင္းဝင္ျဖစ္လာၿပီးေနာက္ ပုဂံေဒသႏွင့္ ရခိုင္ ျပည္နယ္ ေျမာက္ဦးေဒသရွိ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္မ်ားကို ကမၻာ့အေမြအႏွစ္စာရင္း တင္သြင္းရန္ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာနက ႀကိဳးစားလာသည္ကို ေတြ႕ရသည္။

ပုဂံႏွင့္ ေျမာက္ဦး ၿမိဳ႕ေဟာင္းမ်ားသည္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ကတည္းက ကုလသမဂၢ ပညာေရး၊ သိပံၸႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အဖြဲ႕ (UNESCO) ထံ အစမ္းသေဘာ (Tentative) အေနျဖင့္ တင္သြင္းသည့္ ျမန္မာ့အေမြအႏွစ္ ၈ ခုထဲတြင္ အပါအဝင္ျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ၿပီးခဲ့သည့္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၇ ရက္ ေန႔တြင္ ေနျပည္ေတာ္၌ ပုဂံေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈ ေဒသ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္စာရင္း တင္သြင္းေရး စီမံ ခန္႔ခြဲမႈ အစီအစဥ္ (Management Plan) ႏွင့္ ဘက္စံုလႊမ္းၿခံဳေသာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အစီအစဥ္ (Master Plan) ေရးဆြဲရန္ အစည္းအေဝး ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။

ႏွစ္ေပါင္း ၁၀ဝ၀ ေက်ာ္ သက္တမ္းရွိ ပုဂံေဒသ မွ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံုမ်ား အေျခအေနမွာ အုတ္ႏွင့္ သရြတ္တို႔ သက္တမ္း ကုန္ဆံုးေနၿပီျဖစ္ၿပီး ထင္ရွားသည့္ သရပါတံခါးသည္ ေန႔စဥ္ ယာဥ္မ်ား ျဖတ္သန္းမႈ ေၾကာင့္ အက္ေၾကာင္းေပၚထြက္လ်က္ ရွိသည္။

ထိုအေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ ပုဂံရွိ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံုမ်ားကို ကမၻာ့ယဥ္ေက်းမႈ အေမြ အႏွစ္ မူေဘာင္အတြင္း ဝင္ေရာက္ႏိုင္ရန္အတြက္ မည္သည့္အရာမ်ားက ထိခိုက္ႏိုင္သနည္း၊ ထိခိုက္ လာမည္ဆိုလွ်င္ မည္ကဲ့သို႔ တားဆီးမည္နည္းဆိုသည့္ ဘက္ေပါင္းစံု ဆန္းစစ္ခ်က္စစ္တမ္း “ Heritage Impact Assessment Programme” (HIA) ျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္လာသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ၿပီးခဲ့သည့္ႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလက ကုလသမဂၢ ပညာေရး၊ သိပံၸႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအဖြဲ႕ (UNESCO) ၏ အကူအညီျဖင့္ ေဟာင္ေကာင္ အေျခစိုက္ Service of Archaeological Assessment Ltd မွ ပညာရွင္မ်ား၊ ေရွးေဟာင္း သုေတ သနဌာနမွ ပညာရွင္မ်ားပူးေပါင္းၿပီး ပုဂံ ေရွးေဟာင္း ဇုန္အတြင္းရွိ ဟိုတယ္၊ ေဂါက္ကြင္း၊ နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္ ႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရး တာဝါတိုင္မ်ားက ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားအေပၚ မည္သို႔သက္ေရာက္ မႈ ရွိ၊ မရွိ ဆန္းစစ္ခ်က္ စစ္တမ္း ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။

ေပၚထြက္လာသည့္ HIA ဆန္းစစ္ခ်က္ အစီရင္ခံစာတြင္ ပုဂံေဂါက္ကြင္း၊ နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္ႏွင့္ ေညာင္ဦး၊ ပုဂံၿမိဳ႕သစ္ရွိ ဟိုတယ္ ၅ လံုးအျပင္ Digicel Myanmar Tower Company Ltd (MTC) ႏွင့္ Irrawaddy Green Towers Ltd တို႔က တည္ေဆာက္မည့္ တယ္လီဖုန္း တာဝါတိုင္ မ်ားသည္ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ပိုင္းကို တိုက္႐ိုက္ ထိခိုက္သကဲ့သို႔ ျမင္ကြင္းကိုလည္း သြယ္ဝိုက္ထိခိုက္မႈရွိေၾကာင္း ဆိုထားသည္။

ပုဂံေဂါက္ကြင္းမွာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္တြင္ စစ္အစိုးရ က စိုက္ပ်ိဳးေရး သုေတသနၿခံကို ဖ်က္သိမ္းကာ ေဂါက္ကြင္း အျဖစ္ ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ကြင္းအတြင္း ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံု ၁၅ ခု ထက္မနည္း ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ အဆင့္ျမႇင့္ျခင္း၊ က်င္းမ်ားခ်ဲ႕ျခင္း၊ က်င္းသစ္ေဖာ္ျခင္း၊ က်င္းလမ္း ေၾကာင္း အသစ္ျပဳလုပ္ျခင္း၊ ျမက္ခင္းမ်ား ျပန္တည္ ေဆာက္ျခင္း၊ သစ္ပင္စိုက္ျခင္းမ်ား ထပ္မံမျပဳလုပ္ရန္ အစီရင္ခံစာတြင္ ေဖာ္ျပထား သည္။

ယင္းအႀကံျပဳခ်က္ကို လက္မခံလွ်င္ ေဂါက္ ကြင္းကို ပိတ္ပစ္ရန္၊ သို႔မဟုတ္ အမ်ားျပည္သူ အပန္းေျဖသည့္ ေနရာ ျပဳလုပ္ရန္ သို႔မဟုတ္ မူလ ပိုင္ရွင္ စိုက္ပ်ိဳးေရးသုေတသနကို ျပန္အပ္ရန္ ဆိုထားသည္။

စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ ဦးေတဇ ပိုင္ ေပ ၂၀ဝ ေက်ာ္ျမင့္သည့္ နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံုမ်ား၊ အေမြအႏွစ္မ်ား အလယ္တြင္ ေခတ္သစ္ နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္ႀကီး ရွိေနျခင္းသည္ တင့္တယ္ ျခင္း မရွိသကဲ့သို႔၊ ျမင္ကြင္းကို လည္း ပိတ္ဆို႔ေစသည့္အတြက္ အကုန္လံုး ၿဖိဳဖ်က္ ပစ္ရန္ သို႔မဟုတ္ ပညာေရးႏွင့္ ေရွးေဟာင္း သုေတ သနလုပ္ငန္း၌ အက်ိဳးရွိရွိ အသံုးခ်ရန္ တိုက္တြန္း ထားသည္။

နန္းျမင့္ ေမွ်ာ္စင္ကို ထူးကုမၸဏီက ၂၀ဝ၅ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီး အထပ္ေပါင္း ၁၃ ထပ္ ရွိကာ ေျမညီထပ္တြင္ ကာရာအိုေကခန္း၊ ပထမ ထပ္တြင္ အမွတ္တရပစၥည္း အေရာင္းဆိုင္မ်ား၊ ဒုတိယထပ္တြင္ ေကာ္ဖီဆိုင္၊ အစည္းေဝးခန္းမ၊ ႐ုပ္ရွင္႐ံုတို႔ရွိၿပီး ၉ ထပ္ႏွင့္ ၁၀ ထပ္တြင္ စားေသာက္ ဆိုင္ ရွိသည္။

၁၁ ထပ္မွ ၁၃ ထပ္အထိ ဝင္ေၾကးျဖင့္ ပုဂံ၏ လွပသည့္ ျမင္ကြင္းမ်ားကို ၾကည့္႐ႈရန္ ဖြင့္လွစ္ထား သည္။ ေမွ်ာ္စင္၏ ေအာက္ေျခတြင္ ေရႊနန္းေတာ္ ဟိုတယ္ ရွိသည္။

အဆိုပါ နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္သည္ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္ေဒသမ်ား ကာကြယ္ထိန္း သိမ္းေရး ဥပေဒ (The Protection and Preservation of Cultural Heritage Regions Law) ထြက္ၿပီးေနာက္ တည္ေဆာက္ခဲ့ ျခင္း ျဖစ္သည္။

ယင္း ဥပေဒ အခန္း (၄) ယဥ္ေက်းမႈ အေမြ အႏွစ္ေဒသ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္း၊ အပိုဒ္ ၆ ၌ ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ႀကီးဌာနသည္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ေဒသအတြင္းတြင္ ေရွးေဟာင္း အထိမ္းအမွတ္ အေဆာက္အအံု၏ ျမင္ကြင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ပတ္ဝန္းက်င္ သဘာဝျမင္ကြင္းကိုလည္းေကာင္း အဟန္႔ အတား၊ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစသည့္ ေရွးေဟာင္း အထိမ္းအမွတ္ အေဆာက္အအံု မဟုတ္ေသာ အေဆာက္အဦမ်ားကို ဖ်က္သိမ္းေစ ႏိုင္သည္ဟု ပါရွိသည္။

သိုေသာ္ စစ္အစိုးရသည္ ဥပေဒေဘာင္ကို ေက်ာ္လြန္ကာ ျြခင္းခ်က္အေနျဖင့္ ဦးေတဇ၏ နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္ကို တည္ေဆာက္ခြင့္ ျပဳခဲ့သည္ဟု ယူဆရေပမည္။

ထို႔အျပင္ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ပညာရွင္ မ်ားသည္ ပုဂံေဒသတဝိုက္ တိုးပြားလာေနသည့္ ဟိုတယ္လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး စိစစ္ခဲ့ေသး သည္။

ေညာင္ဦးႏွင့္ ပုဂံၿမိဳ႕သစ္ရွိ ေဆာက္လုပ္ဆဲ ဟိုတယ္ ၅ လံုးကို စစ္ေဆးရာတြင္ မည္သည့္ ဟိုတယ္မွ် ေရွးေဟာင္းသုေတသန၏ ေဆာက္လုပ္ခြင့္ ခြင့္ျပဳမိန္႔ မရွိသကဲ့သို႔၊ ဟိုတယ္ႏွင့္ ခရီးသြားလာေရး၏ ခြင့္ျပဳခ်က္လည္း မရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။

ထိုသို႔ ခြင့္ျပဳခ်က္မရယူဘဲ ဟိုတယ္ေဆာက္ရန္ အုတ္ျမစ္ခ်ျခင္း ၿခံစည္း႐ိုးကာရံ တူးဆြျခင္း၊ ေျမ ေအာက္မွ ေရသြယ္ယူျခင္း၊ အမိႈက္စြန္႔ပစ္ျခင္း၊ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းခြင္မ်ားမွ တုန္ခါမႈမ်ားေၾကာင့္ ေရွေဟာင္း သုေတသနဆိုင္ရာ အေမြအႏွစ္ မ်ားကို ထိခိုက္ခဲ့ရေၾကာင္း သံုးသပ္ထားသည္။

ခရီးသြားလုပ္ငန္း တိုးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် ပုဂံေဒသတြင္ ဟိုတယ္မ်ား မ်ားျပားလာျခင္းက Overall Monument Landscape ျမင္ကြင္းကို ထိခိုက္ေစသည့္အျပင္ တခ်ိဳ႕ဟိုတယ္မ်ားသည္ ပုဂံ ေခတ္လက္ရာ ဂူဘုရားပံုစံမ်ား တည္ေဆာက္ထား ျခင္းေၾကာင့္ ေခတ္သစ္ႏွင့္ ေခတ္ေဟာင္းလက္ရာမ်ား ေရာေထြးလာေန ေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပ ထားသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ အစိုးရ တာဝန္ရွိသူမ်ားအေနျဖင့္ ေနာက္ထပ္ ဟိုတယ္သစ္မ်ား ေဆာက္လုပ္ျခင္း၊ လက္ရွိ ဟိုတယ္မ်ား တိုးခ်ဲလာျခင္းကို လက္မခံဘဲ၊ တင္းက်ပ္သည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ေအာက္ တြင္သာ ေဆာင္ရြက္ရန္ ပညာရွင္မ်ားက အႀကံျပဳ သည္။

တိုးတက္လာသည့္ ေခတ္ႀကီး၌ ႏိုင္ငံျခားသား အသြားအလာမ်ားသည့္ ပုဂံေဒသအတြက္ မိုဘိုင္း ဆက္သြယ္ေရး ေကာင္းမြန္ေရးက ပိုမိုလိုအပ္ေသာ္ လည္း မိုဘိုင္းဆက္သြယ္ေရး တိုင္မ်ားသည္ ပုဂံ၏ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားကို အမွတ္မထင္ ပ်က္စီး ေစသည့္ ဆိုးက်ိဳးကလည္း ရွိေနသည္။

လက္ရွိ Digicel Myanmar Tower Company Ltd (MTC) ႏွင့္ Irrawaddy Green Towers Ltd ကုမၸဏီမ်ားက တာဝါတိုင္ ၆ တိုင္ တည္ေဆာက္ရန္ ျပဳလုပ္ေနရာ ၄ တိုင္မွာ ပုဂံ ေရွးေဟာင္းဇုန္အတြင္း၌ ရွိသည္။

တာဝါတိုင္မ်ား တည္ေဆာက္ရန္ တူးေဖာ္မႈမ်ား ေၾကာင့္ ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္မ်ားကို တိုက္ရိုက္ ထိခိုက္မႈ ရွိသကဲ့သို႔ ၆၅ မီတာ ျမင့္သည့္ တာဝါတိုင္ မ်ားေၾကာင့္ ျမင္ကြင္းဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈမ်ား ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္အတြက္ တာဝါတိုင္တခု တည္း တည္ေဆာက္ကာ ဆက္သြယ္ေရးကုမၸဏီမ်ား ေပါင္း၍ သံုးရန္ အစီရင္ခံစာက အႀကံဳျပဳသည္။

ထို႔အျပင္ ေညာင္ဦးႏွင့္ ပုဂံၿမိဳ႕သစ္ရွိ ဟိုတယ္ ႏွင့္ တည္းခိုရိပ္သာ ၂၂ လံုးကိုလည္း အကဲျဖတ္ ဆန္းစစ္မႈမ်ား ဆက္လက္ ျပဳလုပ္ေနေၾကာင္း သိရ သည္။

ဤ HIA ဆန္းစစ္ခ်က္ပါ ေဂါက္ကြင္း၊ နန္းျမင့္ ေမွ်ာ္စင္၊ ဟိုတယ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆန္းစစ္ခ်က္ အစီရင္ခံစာ အတိုင္း ပုဂံေဒသ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြ အႏွစ္စာရင္းဝင္ျဖစ္ေရး လိုလားေနသည့္ အစိုးရ အေနျဖင့္ ေဆာင္ရြက္မႈ ရွိ မရွိ ဆက္လက္ေစာင့္ ၾကည့္ရမည္ျဖစ္သည္။

ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာန ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဒုၫြန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ ဦးသိန္းလြင္ကမူ ယခု အကဲျဖတ္ ဆန္းစစ္ခ်က္သည္ ပုဂံေဒသရွိ ယဥ္ေက်း မႈ အေမြအႏွစ္မ်ားကို ကာကြယ္ေပးရန္ အေထာက္အပံ့ ေပးႏိုင္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဆိုသည္။

“က်ေနာ္တို႔ ယူနက္စကိုနဲ႔လည္း ညႇိႏိႈင္းမယ္၊ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအာဏာပိုင္ေတြကိုလည္း ဒီလို အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈေတြဟာ ဘယ္လိုရွိတယ္ဆိုတာ ကို ရွင္းလင္းေျပာျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ရွိ မွာေတာ့ ဘုရားနားမွာ ဟိုတယ္ေတြ ေဆာက္မယ္၊ စားေသာက္ဆိုင္ေတြ လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ လက္မခံ ပါဘူး” ဟု ေျပာသည္။

ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ႀကီးဌာနအေနျဖင့္ စစ္အစိုးရ လက္ထက္ ပုဂံေဒသ၌ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္ ျပႆနာမ်ား ကို ဆက္ခံ ေဆာင္ရြက္ေနရၿပီး ျပႆနာ အႀကီး အေသးအေပၚ မူတည္ကာ ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ အညီ ကိုင္တြယ္ ေဆာင္ရြက္သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

ယခုအခါ ပုဂံေဒသတြင္ ဟိုတယ္မ်ား က်ဴးေက်ာ္ တိုးခ်ဲ႕လာျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ အမ်ိဳးသားခရီးသြား လုပ္ငန္း ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ဗဟိုေကာ္မတီဥကၠ႒ ဒုသမၼတ ဦးဥာဏ္ထြန္း ကိုယ္တိုင္ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္း ေနေၾကာင္း သိရွိရသည္။

ရန္ကုန္အေျခစိုက္ ယူနက္စကို႐ံုးမွ တာဝန္ ရွိသူ တဦးက “ဒီအေဆာက္အအံုေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရမွာကေတာ့ အစိုးရရဲ႕ အလုပ္ပဲ။ ပညာရွင္ေတြကလည္း ပြင့္လင္းျမင္သာၿပီး ဘယ္သူ မ်က္ႏွာမွမေထာက္ တင္ျပၿပီးၿပီ။ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီး ဌာနအေနနဲ႔ေတာ့ သမၼတ႐ံုးအထိ တင္ျပရဦးမယ္လို႔ ထင္တယ္” ဟု ေျပာ သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ကမာၻလွည့္ခရီးသြား တႏွစ္လွ်င္ ၄ သန္းခန္႔ လာေရာက္ေနၿပီး ပုဂံေဒသသည္ သြား ေရာက္ လည္ပတ္သင့္ေသာ ေနရာအျဖစ္ အသိ အမွတ္ျပဳေနၾကခ်ိန္တြင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား ကလည္း ေဈးကြက္ အရ ဟိုတယ္မ်ားကို တရားဝင္ ေရာ တရားမဝင္ပါ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္ ေဆာက္ လုပ္ေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္။

ထို႔အျပင္ ဧရာဝတီ ျမစ္ကမ္းေဘးရွိ ဧဒင္ ဟိုတယ္သည္ ဧရာဝတီျမစ္အတြင္းသို႔ တျဖည္းျဖည္း တိုးခ်ဲ႕လုပ္ကိုင္ေနေၾကာင္း ေဒသခံမ်ားက ဆိုသည္။

“သူက ေရက်ခ်ိန္ ေသာင္ထြန္းလာၿပီဆိုရင္ ကြန္ကရစ္ေတြေလာင္းၿပီး အေဆာက္အအံုေတြကို အခိုင္အမာ ခ်ဲ႕ေနတာ၊ အၿပိဳင္အဆိုင္ပဲ။ အစိုးရက ေျမေပၚက်ဴးေက်ာ္ရင္သာ ဥပေဒရွိတာ၊ ေရထဲ က်ဴး ေက်ာ္ရင္ ဥပေဒမရွိဘူး ထင္တယ္” ဟု ေဒသခံတဦး က ေျပာသည္။

စစ္အစိုးရလက္ထက္ ၎တို႔ႏွင့္ နီးစပ္သည့္ စီးပြားေရးသမားႀကီးမ်ားကို ဟိုတယ္မ်ား ေဆာက္ လုပ္ခြင့္ျပဳခဲ့ရာ အဓိကက်သည့္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဇုန္ (Archaeological Zone)၊ အေဆာက္ အအံုဆိုင္ရာ ဇုန္(Monument Zone) မ်ားတြင္ပါ ဟိုတယ္မ်ား ဝင္ေရာက္ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ပုဂံေဒသ၏ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေတြကို ဆိုးက်ိဳး မ်ား သက္ေရာက္ေနျခင္း ျဖစ္သည္။

ရန္ကုန္အေျခစိုက္ ယူနက္စကို႐ံုးမွ တာဝန္ရွိ သူတဦးက ဤသို႔ ဟိုတယ္မ်ား စည္းကမ္းမဲ့ေဆာက္ လုပ္ေနျခင္း မွာ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာနတြင္ တာဝန္ ရွိသကဲ့သို႔ ေၾကးတိုင္ႏွင့္ေျမစာရင္းဦးစီးဌာန၊ ၿမိဳ႕နယ္ စည္ပင္သာယာ ေရး စသည့္ဌာနမ်ားမွ တာဝန္ရွိသူ မ်ားႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ေၾကာင္း ေထာက္ျပသည္။

“ပုဂံယဥ္ေက်းမႈဇုန္ထဲမွာ ဒီလို အေဆာက္အအံု ေတြ ေဆာက္လုပ္ႏိုင္ဖို႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ႀကီး ေတြက အထက္က တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေနသူေတြကို ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းတယ္။ အဲဒီလို အထက္ကအမိန္႔နဲ႔ လာေတာ့ လည္း ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ႀကီးဌာနလည္း မတတ္ႏိုင္ဘူး၊ ျငင္းလို႔မရဘူး၊ ကန္႔ကြက္လို႔ မရဘူး။ အဲဒီေတာ့ ေနသာသလို ေနလိုက္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ ဆိုးတယ္” ဟု ၎ကေျပာသည္။

ေရွးေဟာင္း သုေတသန အၿငိမ္းစား ဒု ၫႊန္ ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္၊ လႊတ္ေတာ္ ယဥ္ေက်းမႈေကာ္မတီ အတြင္းေရးမွဴး ဦးေအာင္ႀကိဳင္ကလည္း ကမၻာလွည့္ ခရီးသြားမ်ား အဆမတန္ မ်ားျပားသည့္အတြက္ ပုဂံ-ေညာင္ဦး ေဒသတြင္ ဟိုတယ္မ်ား လိုအပ္သည္ မွာ မွန္ေသာ္လည္း သတ္မွတ္ထားသည့္ ဟိုတယ္ဇုန္ အမွတ္(၄)တြင္သာ ေဆာက္ သင့္ေၾကာင္း၊ စစ္အစိုးရ လက္ထက္က ေရွးေဟာင္းဇုန္အတြင္း ဟိုတယ္မ်ား ေဆာက္လုပ္ခြင့္ျပဳျခင္းမွာ မွားယြင္းသည့္အတြက္ ယခုအခါ ကမၻာအေမြအႏွစ္ စာရင္းဝင္ေရးအတြက္ အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေနရေၾကာင္း ေထာက္ျပသည္။

“ဟိုတယ္သမားေတြကေတာ့ မုန္းလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘုရားႀကိဳ ဘုရားၾကားကေတာ့ မေဆာက္ သင့္ပါဘူး။ ပုဂံပ်က္သြားမယ္။ ပုဂံဆိုတာ ျမန္မာ့ အသည္းႏွလံုး၊ တမ်ိဳးသားလံုးနဲ႔ ဆိုင္တယ္၊ ေတာ္ ေတာ္ကို ယုယုယယ ထားရမယ္။ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီ တင္ ၄၆၀ ေလာက္ ရွိတာ။ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အမ်ားဆံုး၊ အုတ္စီလက္ရာ အေကာင္းဆံုး ဂုဏ္ယူစရာ ေကာင္းပါတယ္။ ဟိုတယ္ေတြ ေနရာတကာ ေဆာက္ေနရင္ ႏိုင္ငံျခားသားေတြ လည္း ကဲ့ရဲ႕မယ္၊ က်ေနာ္တို႔ အေမြအႏွစ္ေတြလည္း တိုက္ႀကိဳတိုက္ ၾကား ေရာက္ကုန္မယ္” ဟု ဦးေအာင္ႀကိဳင္ က ေျပာသည္။

ၿပီးခဲ့သည့္ လအတြင္းကလည္း ပုဂံ ေရွးေဟာင္း အထိမ္းအမွတ္ အေဆာက္အအံု တည္ရွိရာဇုန္ (MZ) အတြင္းရွိ ဧရာဝတီျမစ္ေဘး ေရႊစည္းခံု ဘုရားအနီးရွိ ျမေတာင္ေက်ာင္းတိုက္၏ အေရွ႕ဘက္ ရွိ ဧရိယာကို ႏိုင္ငံျခားသား တဦးက The Bagan Step ဟု ဆိုင္းဘုတ္တင္ၿပီး သူပိုင္ဆိုင္သည္ဟုဆိုကာ ဝန္းၿခံခတ္ခဲ့ရာ ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ႀကီးဌာနက တည္ဆဲ ဥပေဒမ်ားႏွင့္အညီ အေရးယူမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း သတိေပးခဲ့ရသည္။

ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ႀကီးဌာနအေနျဖင့္ ရခိုင္ျပည္ နယ္ ေျမာက္ဦးေဒသရွိ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္မ်ား ကိုလည္း ထိန္းသိမ္းကာ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္စာရင္းဝင္ ျဖစ္ေရး ျပင္ဆင္မႈမ်ား လုပ္ေဆာင္လာသည္ကို ေတြ႕ရသည္။

သို႔ေသာ္ ပုဂံႏွင့္ ေျမာက္ဦး ကြာျခားခ်က္မွာ ပုဂံေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား ထိန္း သိမ္းရန္ ျပည္ပႏိုင္ငံမ်ားက စိတ္ဝင္တစား ကူညီေသာ္လည္း ေျမာက္ဦးေဒသမွ အေမြအႏွစ္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းရန္ ျပည္ပကူညီမႈ မရွိေသးေၾကာင္း သိရ သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္အစိုးရ ရန္ပံုေငြျဖင့္ ေျမာက္ဦးေဒသရွိ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ နန္း ေတာ္ရာကုန္း၊ သွ်စ္ေသာင္း ပုထိုးေတာ္ႀကီး၊ ထုကၠန္ သိမ္၊ ကိုးတန္ေစ့ေစတီ၊ လက္ဆည္ကန္၊ အႏူမကန္၊ မင္းသားကြ်န္း တံတိုင္းတို႔ကို ထိန္းသိမ္းရန္၊ ေျမာက္ ဦး ယဥ္ေက်းမႈေဒသ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ သာယာ လွပေရး၊ Gegraphical Information System Data Base ျပဳလုပ္ေရး၊ နယ္နိမိတ္ တိုင္းတာၿပီး Digital Mapping ျပဳလုပ္ရန္ စတင္ေဆာင္ရြက္ ေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရသည္။

ထို႔အျပင္ ေျမာက္ဦးေဒသရွိ ေရွးေဟာင္းအေမြ အႏွစ္မ်ားကို ထိခိုက္ႏိုင္မႈ၊ ကာကြယ္တားဆီးမႈတို႔ အတြက္ ဘက္ေပါင္းစံုမွ ဆန္းစစ္ခ်က္စစ္တမ္း IA တခုကိုလည္း ႏိုင္ငံျခားပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနမွ ပညာရွင္မ်ားပူးေပါင္းကာ လုပ္ေဆာင္ ရန္ရွိေၾကာင္း သိရသည္။

“ယူနက္စကို ကမၻာ့အေမြအႏွစ္စာရင္း တင္တဲ့ အခါ ဘာေတြေဆာင္ရမလဲ၊ ဘာေတြေရွာင္ရမလဲ၊ ဘာအရာေတြ ကို အေလးအနက္ထား ေစာင့္ၾကည့္ ရမလဲဆိုတာ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္တဲ့ သေဘာနဲ႔ HIA လုပ္တာပါ” ဟု ေရွးေဟာင္းသုေတသနႏွင့္ အမ်ိဳးသား ျပတိုက္ ဦးစီးဌာန ၫြန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ ဦးေက်ာ္ဦး လြင္က ေျပာသည္။

သို႔ေသာ္ ေျမာက္ဦးေရွးေဟာင္းဇုန္၌ ဟိုတယ္ ႏွင့္ တည္းခိုခန္း အနည္းအက်ဥ္းသာ ရွိျခင္းက အားသာခ်က္ တခုဟု ဆိုႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ကမၻာ့အေမြ အႏွစ္စာရင္းဝင္ျဖစ္ရန္ အခ်ိန္ကာလမ်ားစြာ ယူရမည္ ျဖစ္သကဲ့သို႔ ေဒသခံမ်ားကိုလည္း အသိပညာေပး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရဦးမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဦးေက်ာ္ဦးလြင္က သံုးသပ္သည္။

၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ စစ္အစိုးရလက္ထက္ ေက်ာက္ ေတာ္-ေျမာက္ဦး ရထားလမ္းကို ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္မ်ား ရွိရာ ေနရာမ်ားမွ ျဖတ္သန္းေဖာက္လုပ္ ရန္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ္လည္း ဝိုင္းဝန္းကန္႔ကြက္မႈ ေၾကာင့္ ေျမတူးဆဲ အေျခအေနတြင္ ရပ္တန္႔ထားခဲ့သည္။

ကမၻာ့အေမြအႏွစ္စာရင္းဝင္ သေရေခတၲရာ၊ ဟန္လင္း၊ ဗိႆႏိုး ၿမိဳ႕ေဟာင္း၌လည္း ေဒသခံမ်ား ကို အသိပညာေပး အစီအစဥ္မ်ား ဆက္တိုက္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနေသာ္လည္း ေဒသခံမ်ား၏ လက္လြတ္ စပယ္ျပဳမူမ်ားကို ေတြ႕ေနရသည္ဟု သိရ သည္။

မတ္လ အေစာပိုင္းက သေရေခတၲရာ ေရွးေဟာင္းဇုန္အတြင္း ျပည္ၿမိဳ႕ စီးပြားလုပ္ငန္းရွင္ ဦးထိုင္ထိုင္ဆိုသူက ႀကံစိုက္ပ်ိဳးရန္ ၂ ဧကခြဲခန္႔ကို ထြန္ယက္ေစရာ ေရွးေဟာင္း ပ်ဴတိုက္ကုန္း ၇ ကုန္း ခန္႔ ထိခိုက္ခဲ့ရသည္။

“ေဒသခံေတြက ခ်က္ခ်င္း သတင္းလာေပး တယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေရွးေဟာင္းသုေတသန အေနနဲ႔ သူတို႔ကို ဒီေနရာေတြက အေရးႀကီးတယ္ဆိုတာ အထပ္ထပ္ ေၾကညာထားၿပီးသား။ ေျမပံုေတြလည္း ထုတ္ၿပီး ျဖန္႔ေဝထားၿပီးသားပါ။ အဲဒါကို လုပ္တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေဒသဆိုင္ရာ ပ်ဴလုပ္ငန္းေကာ္မတီဥကၠ႒ ခ႐ိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးကို တိုင္ထားတယ္၊ သီးျခား သတိေပးစာလည္း ထုတ္ဦးမွာပါ” ဟု သေရေခတၱရာ ေရွးေဟာင္းဇုန္ လက္ေထာက္ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ဦးေက်ာ္မ်ိဳးဝင္းက ဆိုသည္။

ႀကံခင္းပိုင္ရွင္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္ ဦးထိုင္ ထိုင္သည္ သေရေခတၲရာ အေမြအႏွစ္ ေစာင့္ေရွာက္ ေရးအဖြဲ႕ဒုဥကၠ႒ တေယာက္လည္း ျဖစ္သည့္အတြက္ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္မ်ား မပ်က္စီးေရးအတြက္ ေဒသခံမ်ားကို စည္း႐ံုးႏိုင္ေရး မည္မွ်အေရးပါ ေၾကာင္း ျပသေနသည္။

“ဒီလိုလူမ်ိဳးေတြကို အသိရွိလာေအာင္ လုပ္ရ တာ က်ေနာ္တို႔အတြက္ စိန္ေခၚမႈတခုပါ။ ဒီေဒသ မွာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ေတြလုပ္တဲ့အခါ သူ႔ေလာက္နာမည္ မႀကီးေပမယ့္ သူ႔လိုလူမ်ိဳးေတြ အမ်ားႀကီး ေတြ႕ရ တယ္။ တကယ္ေတာ့ ဌာနအေနနဲ႔က ႀကိဳးစားၿပီး ကမၻာ့ အေမြအႏွစ္စာရင္း ဝင္ေအာင္လုပ္ခဲ့ေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ ဇုန္ထဲက လူေတြ က ဘယ္လိုေနရမယ္၊ ဘယ္လိုထိုင္ရမယ္၊ ဘာအခြင့္ အေရးေတြ ရမယ္ဆို တာ မသိဘူး၊ အဆင္သင့္ မျဖစ္ ေသးပါဘူး” ဟု ဦးေက်ာ္မ်ိဳးဝင္းက ဆိုသည္။

အလားတူ ဟန္လင္း ေရွးေဟာင္းဇုန္အတြင္း တြင္ ေနထိုင္သူေတြကလည္း သစ္ပင္မ်ားကို ခြင့္ျပဳ ခ်က္မရဘဲ ခုတ္ေနေၾကာင္း သိရသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ပ်ဴၿမိဳ႕ေဟာင္းမ်ား ေရရွည္စီမံခန္႔ခြဲမႈ အစီအစဥ္မ်ားအတြက္ ဌာနဆိုင္ရာမ်ားက တာဝန္ရွိ သူမ်ားႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူမ်ားကို အႀကံေပးႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ၿပီး ယူနက္စကိုမွ ႀကီးမွဴးကာ ႏိုင္ငံတကာ ကြ်မ္းက်င္ သူ International Expert တဦးကို ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလမွ ဇြန္လအထိ ၆ လ သက္တမ္းျဖင့္ ငွားရမ္းထား ေၾကာင္း ေရွးေဟာင္း သုေတသနႏွင့္ အမ်ိဳးသားျပတိုက္ ဦးစီးဌာန ၫြန္ ၾကားေရးမွဴး ေဒၚမီမီခိုင္က ဧရာဝတီသို႔ ေျပာသည္။

ထိုသို႔ ေရရွည္စီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူ မ်ားကို အသိပညာေပးမႈမ်ား မျပဳလုပ္ႏိုင္ပါက ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ စာရင္းဝင္ အျဖစ္မွ ထိခိုက္မႈမ်ား ျဖစ္လာႏိုင္ေၾကာင္း သိရသည္။