အႏၲရာယ္ၾကားက သတင္းသမားမ်ား

ေအးခ်မ္းေျမ႕

အင္တာနက္ ဆိုင္၏ အေနအထားကို အရင္ၾကည့္ၿပီးမွ သူ ဆုိင္ထဲသို႔ဝင္သည္။ ဆုိင္က လူသိပ္ရွင္းေနလား၊ သူ႔ကို သတိထား မိမလား၊ သူ႔ကို ဂရုစိုက္ ၾကည့္ေနသူေတြ ရွိမလားဆိုတာ ေလ့လာရသည္။ ဆိုင္မွာ သူထုိင္မယ့္ေနရာက လူအသြားအလာလုပ္ဖို႔ မလြယ္တဲ့ေနရာ ျဖစ္ဖို႔ေတာ့လိုသည္။

အားလံုး သတိ အေန အထား ျဖစ္ၿပီဆိုမွ အိမ္က အဆင္သင့္ ရိုက္ယူ လာေသာ ဖိုင္ကို ဂ်ီေမးလ္က တဆင့္ ပို႔ဖို႔ ျပင္ဆင္ ရသည္။ ပို႔ေနသည့္ အခ်ိန္ တြင္လည္း မ်က္စိဖြင့္၊ နားစြင့္ ထားရသည္။ သူ႔သတင္း ေလွ်ာေလွ်ာ ရွဴရွဴ ပို႔ၿပီးၿပီ ဆိုမွ သက္ျပင္း ခ်ႏိုင္သည္။ ၿပီးတာႏွင့္ ခ်က္ခ်င္း ေျခရာ၊ လက္ရာ ေဖ်ာက္ကာ ထိုဆိုင္မွ အျမန္ ျပန္ထြက္ သြားဖို႔ေတာ့ လိုအပ္သည္။

ျပည္ပ သတင္း ဌာနမ်ားကို သတင္း ေပးပို႔ေနသည့္ သတင္း ေထာက္မ်ား အတြက္ အဓိက စိန္ေခၚမႈက လံုၿခံဳေရး ျဖစ္သည္ဟု ေသာ္ညိမ္းက ေျပာျပသည္။ သူက ျပည္ပ အေျခစိုက္ ဧရာဝတီ မဂၢဇင္း အတြက္ ပံုမွန္ သတင္း ေရးသား ေပးပို႔ ေနသူ ျဖစ္သည္။


“တကယ္အေရးႀကီးတဲ့ သတင္းေတြကို ႀကံဳတဲ့ဆိုင္က ခ်က္ခ်င္း အေရးေပၚပို႔ရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆိုင္ကို အကဲခပ္ရတာေပါ့။ ဂိမ္း ဆိုင္ေတြဆိုရင္ေတာ့ ပိုေကာင္းတယ္။ လူ သိပ္ရွင္းေနရင္ေတာ့ သတိပိုထားရတယ္” ဟု သူက ဆုိသည္။

နာဂစ္ဆိုင္ကလုန္း တိုက္ခတ္ခဲ့သည့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ေမလက ဗီဒီယိုသတင္းေထာက္ (VJ) အျဖစ္ ဧရာဝတီတိုင္းအတြင္း လွည့္လည္ ရိုက္ကူးကာ ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံ (DVB) သို႔ သတင္းမ်ား ေပးပို႔ႏိုင္ခဲ့သည့္ သတင္းေထာက္ ဇက္ (Z) က သတင္း ယူခဲ့ရသည့္ အခ်ိန္တြင္ အလြန္ထိတ္လန္႔ခဲ့ရသည္ဟု ေျပာသည္။

“အဲဒီကာလက မီဒီယာေတြကို လံုးဝပိတ္ပင္ထားတဲ့အခ်ိန္၊ ဗီဒီယို ကင္မရာ မေျပာနဲ႔ ရိုးရိုးကင္မရာ ထုတ္ဖို႔ေတာင္ ေတာ္ေတာ္ ခက္တဲ့အခ်ိန္ပါ” ဟု သူက ဆုိသည္။

ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံ အေျခစိုက္ ႏိုင္ငံတကာလြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ အဖြဲ႕ (AI) က ျမန္မာမီဒီယာ သမားမ်ားကို “ၿခိမ္းေျခာက္မႈေအာက္မွ စာနယ္ဇင္း” ဆိုသည့္ ဂုဏ္ျပဳဆု တဆု ယမန္ေန႔က ခ်ီးျမႇင့္လိုက္သည္။ အဆိုပါ ဂုဏ္ျပဳဆု ခ်ီးျမႇင့္ပြဲသို႔ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရွိ အထင္ကရ သတင္းစာမ်ား၊ ေအာင္ျမင္ေက်ာ္ၾကားသူမ်ား တက္ေရာက္ေၾကာင္း သိရသည္။

ယခင္က အဆိုပါဆုကို တဦးခ်င္းစီအား ခ်ီးျမႇင့္ျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း ယခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္းရွိ လြတ္လပ္ေသာ သတင္းသမား တိုင္းကုိ ခ်ီးျမႇင့္သည္ဟု AI အဖြဲ႕၏ ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ပါရွိသည္။

“ျမန္မာသတင္းေထာက္ေတြက အလုပ္လုပ္ရတာ အရမ္းကိုခက္ခဲပါတယ္။ တခါတေလမွာ အႏၱရာယ္ၾကားက သတင္းယူရတာပါ။ စြန္႔စားရတဲ့ သူတို႔ဟာ တခါတေလ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ၊ ဖမ္းဆီးအေရးယူမႈေတြ၊ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈေတြ ခံစား ၾကရပါတယ္” ဟု ယင္း ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။

၂၀၀၇ စက္တင္ဘာ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး ကာလက အခက္အခဲၾကားမွ ဗီဒီယို ရိုက္ကူးကာ DVB သို႔ သတင္းေပးပို႔ခဲ့သည့္ ျမန္မာ သတင္းသမားမ်ား အေၾကာင္း ရိုက္ကူးထားေသာ Burma VJ သတင္းရုပ္ရွင္မွာ ယခုႏွစ္ ေဟာလိဝုဒ္ ေအာ္စကာ ဆုေပးပြဲတြင္ ဆန္ခါတင္ ၅ ကား စာရင္းဝင္ခဲ့သည္။

အေတြ႕အႀကံဳမ်ားလာသည္ႏွင့္အမွ် အႏၱရာယ္ကို မည္သို႔ ေရွာင္ရွားသင့္ေၾကာင္း ပိုမို နားလည္လာသည္ဟု ဧရာဝတီသို႔ သတင္း ေပးပို႔ေနသည့္ ခိုင္သြယ္က ရွင္းျပသည္။

“ဧရာဝတီမွာ သတင္းပါလာလို႔ ကိုယ့္ရဲ႕ သတင္းရင္းျမစ္က သိသြားရင္ ျပန္ေမးတာမ်ိဳး ခံရတယ္။ အဲဒီလို အေမးခံရတာေတြ ရွိေတာ့ ကိုယ္က ဘယ္လို အေၾကာင္းျပမလဲ ဆိုတာ အၿမဲစဥ္းစားထားရတယ္။ တခါတေလလည္း ကိုယ္မဟုတ္သလို ရူးခ်င္ေယာင္ ေဆာင္တတ္ ရတယ္” ဟု သူ႔အေတြ႕အႀကံဳကို ေျပာျပသည္။

၂၀၀၇ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရး၊ ၂၀၀၈ နာဂစ္ဆိုင္ကလုန္းမုန္တုိင္း စသည္ျဖင့္ ႀကီးမားသည့္ အေရးအခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး ေနာက္တြင္ ျပည္တြင္းအေျခစိုက္ သတင္းေထာက္မ်ား ပိုမို ထားရွိလာႏုိင္ေသာ္လည္း ဗီဒီယို သတင္းသမားမ်ားမွာ ယခင္ထက္ ပိုမို ခက္ခဲလာေၾကာင္း DVB ဒါရိုက္တာအဖြဲ႕ဝင္တဦး ျဖစ္သူ ဦးေအးခ်မ္းႏိုင္က ရွင္းျပသည္။

“ဘာမွ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ မပတ္သက္တဲ့ ကိစၥ၊ ဥပမာ - ေစ်းထဲမွာဆုိပါစုိ႔။ ဆႏၵျပပြဲႀကီးကို ရိုက္ေနတာ မဟုတ္ဘူး။ သာမန္ လႈပ္ရွား သြားလာေနတဲ့ ဟာေတြ ရိုက္တာေတာင္မွ အႏၱရာယ္ ေတာ္ေတာ္ႀကီးတယ္။ ကင္မရာ ထုတ္တာနဲ႔ လာေမးတယ္၊ မင္း ဘာလုပ္တာလဲ၊ ဘယ္ကလဲ၊ ဘာအတြက္ ရိုက္တာလဲ။ သတင္းစာရွင္းလင္းပဲြေတြ သြားရင္လည္း အဲဒီလုိ လာေမးတာေတြ ရွိတယ္။ သူတုိ႔ဘက္က ေစာင့္ၾကည့္တာလည္း ပိုမ်ားလာတယ္” ဟု သူက ဧရာဝတီမဂၢဇင္းႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးတြင္ ေျပာသည္။

ယခု လက္ရွိတြင္ မဂၤလာေစ်းမီးေၾကာင့္ ဆိုင္ခန္းမ်ား ေျပာင္းေရႊ႕ေနရာခ်ထားသည္ကို မည္သည့္ ပုဂၢလိက ဂ်ာနယ္မ်ားကိုမဆို သတင္းဓာတ္ပံု ရိုက္ယူခြင့္ မျပဳေတာ့ေၾကာင္း ရန္ကုန္အေျခစိုက္ သတင္းေထာက္တဦးက ဆိုသည္။

“ဂ်ာနယ္ေတြက မမွန္တဲ့သတင္းေတြ ေရးတယ္ဆိုၿပီး ဘယ္သူ႔ကိုမွ ရိုက္ခြင့္မေပးေတာ့ဘူး။ အစိုးရပိုင္ MRTV တို႔ MRTV4 တို႔ MI တို႔ကိုပဲ ရိုက္ခြင့္ေပးေတာ့တယ္” ဟု သူက ေျပာသည္။

ေသာ္ညိမ္း၏ ေျပာျပခ်က္အရ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္စည္ပင္ႏွင့္ ဆိုင္သည့္ သတင္းတပုဒ္ ဧရာဝတီ အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာတြင္ တက္အၿပီး စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားကို ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ေအာင္သိန္းလင္းက ေခၚ၍ ဆူပူသည္ဟု သိရသည္။

“အဲဒီလိုက်ေတာ့လည္း မသိခ်င္ေယာင္ ေဆာင္ေနၾကရတာေပါ့။ ၿမိဳ႕ေတာ္ဝန္က ေနာက္တခါဆိုရင္ မလြယ္ဘူးလို႔ ဆူတာ” ဟု သူကေျပာျပသည္။

ယခုႏွစ္သႀကၤန္အၾကတ္ေန႔ ဗံုးေပါက္ကြဲသည့္ေနရာတြင္ ဗီဒီယို ကင္မရာရိုက္ကူးေနသည္ကို ေတြ႕ရေသာေၾကာင့္ လူငယ္ တဦး အဖမ္းဆီးခံခဲ့ရသည္။ သူ႔ဖခင္ျဖစ္သူကို ဖုန္းဆက္ အေၾကာင္းၾကားမိေသာေၾကာင့္ ဖခင္ျဖစ္သူကိုပါ ဖမ္းဆီးခဲ့ေၾကာင္း ၾကားသိရသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ သတင္းသမားမ်ားကုိ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်သည့္ ေနရာ၌ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈ အဆိုးဆံုး ၅ ႏိုင္ငံ စာရင္းထဲတြင္ ပါ၀င္ေနေၾကာင္း အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အေျခစိုက္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား အကာအကြယ္ေပးေရးအဖြဲ႕(CPJ)က လြန္ခဲ့သည့္ ဒီဇင္ဘာ လဆန္းပုိင္း၌ ထုတ္ျပန္ထားသည္။

သတင္းေထာက္မ်ားကုိ ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ်သည့္ အဆိုးဆုံးႏိုင္ငံမ်ားသည္လည္း တရုတ္၊ အီရန္၊ က်ဴးဘား၊ အီရီထရီးယားႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ တို႔ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလမွ ၂၀၀၉ ဒီဇင္ဘာ ၁ ရက္ေန႔ထိ တႏွစ္တာ စာရင္းအရ ကမၻာတ၀န္းရွိ သတင္းေထာက္၊ သတင္း အယ္ဒီ တာ၊ ဓာတ္ပံုသတင္းေထာက္ႏွင့္ သတင္းမီဒီယာ လုပ္ငန္းလုပ္ကုိင္သူ စုစုေပါင္း ၁၃၆ ဦးတို႔သည္ ေထာင္ဒဏ္ အျပစ္ေပးခံထား ရေၾကာင္း CPJ အဖြဲ႔က ဆိုသည္။

ထိုသို႔ ဖမ္းဆီးေထာင္ခ် ခံထားရသူမ်ားထဲတြင္ ၂၀၀၇ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးအတြင္း ျပည္ပမီဒီယာမ်ားသို႔ သတင္းေပးပို႔သူမ်ား၊ ၂၀၀၈ နာဂစ္ဆိုင္ကလုန္း မုန္တိုင္းလြန္ကာလက သတင္းယူသူမ်ားပါဝင္သည္။

ဖမ္းဆီးခဲ့သည့္ သတင္းသမားမ်ားကို စြဲခ်က္တင္ရာတြင္ အီလက္ထရြန္နစ္ ပုဒ္မ ဟူသည့္ ပုဒ္မ တခု ပါဝင္ၿပီး ယင္းပုဒ္မမွာ ေထာင္ဒဏ္ ၁၅ ႏွစ္ က်ခံေစရမည္ဟု သတ္မွတ္ထားသည္။

၂၀၀၇ ေရႊဝါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးအၿပီး အဖမ္းအဆီး ခံရသည့္ သတင္းသမားမ်ားထဲတြင္ ဘေလာ့ဂါ ေနဘုန္းလတ္လည္း ပါဝင္သည္။ ကိုေနဘုန္းလတ္ကို ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ရန္ကုန္အင္းစိန္ ေထာင္တြင္းရွိ အေနာက္ပိုင္း ခ႐ိုင္ တရား႐ုံးက ဗီဒီယုိ အက္ဥပေဒ၊ အီလက္ထ႐ြန္နစ္ အက္ဥပေဒမ်ားျဖင့္ စုစုေပါင္း ျပစ္ဒဏ္ အႏွစ္၂၀ ႏွင့္ ၆ လ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီတြင္ ရန္ကုန္တိုင္း တရား႐ုံးက ပုဒ္မ ၂ ခုအတြက္ ေထာင္ဒဏ္ ၈ ႏွစ္ႏွင့္ ၆ လ ေလွ်ာ့ခ်ေပးခဲ့သည္။

ေထာင္ဒဏ္ ၁၂ ႏွစ္ ခ်ခံထားရေသာ အသက္ ၂၉ ႏွစ္ အရြယ္ရွိ ကိုေနဘုန္းလတ္ (ေခၚ) ကိုေနမ်ိဳးေက်ာ္ကို လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ ေရးသားခြင့္ အတြက္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ ေသာေၾကာင့္၂၀၁၀ ေရႊကေလာင္ဆု (2010 PEN/Barbara Goldsmith Freedom to Write Award) ကို ေပးအပ္ျခင္း ခံရသည္။

ျမန္မာျပည္တြင္းမွ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားသည္ စာေပစိစစ္ေရး လက္ေအာက္တြင္ အတတ္ႏိုင္ဆံုး ႀကိဳးစားကာ ျပည္သူလူထုကို သတင္း ေပးပို႔ေနၾကရသည္။ မၾကာေသးမီက မင္းသမီးထက္ထက္မိုးဦး သတင္းကို စာေပစိစစ္ေရးက ပိတ္ပင္သည့္ၾကားမွ သတင္း ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ The Voice ဂ်ာနယ္ႏွင့္ Fast Music ဂ်ာနယ္ ၂ ေစာင္ကို တပတ္စီ ထုတ္ေဝခြင့္ပိတ္ပင္ခဲ့သည္။

စာနယ္ဇင္းလုပ္ငန္းသည္ ျမန္မာျပည္တြင္ အလြန္ အႏၱရာယ္ရိွေသာ လုပ္ငန္းတခုျဖစ္ၿပီး ကမၻာေပၚတြင္ ဆင္ဆာ အျဖတ္ဆုံး ႏုိင္ငံ တခုျဖစ္ေၾကာင္း CPJ ၏ အစီ ရင္ခံစာက ေဖာ္ျပေသာ္လည္း VJ ဇက္ က အမ်ိဳးသားေရး စိတ္ဓာတ္တခုတည္း ေၾကာင့္သာ ယခုကဲ့သို႔ အႏၱရာယ္ၾကားမွ စြန္႔စား၍ သတင္းရယူသည့္ အလုပ္ကို လုပ္ေနျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာသည္။

“ျပည္သူလူထုကို၊ ႏုိင္ငံတကာကို သိေစခ်င္တယ္ ဆိုတဲ့ စိတ္ဓာတ္ တခုတည္းပဲ။ ျမန္မာႏိုင္ငံက သူမ်ားႏိုင္ငံေတြထက္ အစစ အရာရာ ေနာက္က်က်န္ခဲ့တယ္။ အာဏာရွင္ စနစ္ကို ျပဳတ္က်ေစခ်င္တယ္။ အစိုးရကို ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ မုန္းတီးတာမ်ိဳး မရွိေပမယ့္ လုပ္ရပ္ကို မႀကိဳက္တဲ့အတြက္ မႀကိဳက္ေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပခ်င္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ပဲ ဒီအလုပ္ကို လုပ္ျဖစ္တာပါ” ဟု သူက ဆိုသည္။