ေရွ႕ဆက္မတိုးႏုိင္ေသာ CoI ေကာ္မရွင္ကိစၥ

ဂ်ဳိးဆက္ဖ္ ေဘာ (Jospeh Ball)

ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက လူသားမ်ဳိးႏြယ္ တရပ္လံုးအေပၚ က်ဴးလြန္ ခ်ဳိးေဖာက္ထားသည့္ ရာဇဝတ္ျပစ္မႈမ်ား အတြက္ ကုလသမဂၢက အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ရွိသည့္ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ [Commission of Inquiry (CoI)] ဖြဲ႔စည္းေရးကိစၥ ေထာက္ခံခ်က္ မ်ားက ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္၊ မတ္လမွစတင္၍ တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ တိုး၍ရရွိေနပါသည္။ ကုလသမဂၢ၏ ျမန္မာႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေန ဆိုင္ရာ စံုစမ္းတင္ျပသူ အထူးသံအရာရွိကလည္း ဤကိစၥအေပၚ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္၊ မတ္လမွစ၍ ေထာက္ခံအၾကံျပဳ ေျပာဆိုခဲ့ၿပီး၊ ယခုႏွစ္ ဆန္းပိုင္းတြင္ေတာ့ လတ္ဗီးယားႏုိင္ငံက တိုး၍ေထာက္ခံလာခဲ့သည္။ ယခုဆိုလွ်င္ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ (CoI) ကိစၥအတြက္ ေထာက္ခံ သည့္ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၆ ႏုိင္ငံ ရွိလာခဲ့ၿပီ ျဖစ္သည္။

မၾကာေသးခင္က အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က အေမရိကန္ လႊတ္ေတာ္သို႔ ေျပာၾကားခဲ့သည့္ေသသပ္ ေျပာင္ေျမာက္လွေသာ မိန္႔ခြန္းတြင္ ဤ CoI အေရးကိစၥအေပၚ ေထာက္ခံေျပာဆိုခဲ့ရာ၊ ပို၍လူအမ်ား အာ႐ံုထားစရာ ျဖစ္လာခဲ့ရသည္။ အေမရိကန္အမတ္မ်ားထံ ေျပာၾကားသည့္ ေမတၱာရပ္ခံခ်က္ မိန္႔ခြန္းတြင္ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ယခု စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး (CoI) ေကာ္မရွင္ကိစၥႏွင့္ ရာဇဝတ္သားမ်ားအေပၚ အျပစ္ေပး တရားစီရင္သည့္ ခံု႐ံုးဟူ၍ တန္းတူထား၊ အမွတ္မမွားသင့္ေၾကာင္းလည္း အေလးေပး ေျပာဆိုခဲ့ေသးသည္။

ေသခ်ာသည္မွာ သူတင္ျပသည့္ အခ်က္သည္ က်ဳိးေၾကာင္းစနစ္အရ အထူးခိုင္လံုလွပါသည္။ ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္က စိတ္ေကာင္း ေစတနာျဖင့္ ရပ္ တည္ ေတာင္းဆိုခဲ့ျခင္းသာ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ရွိသည့္ အားနည္းခ်က္မွာ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒမ်ားႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ျပည္တြင္းအေျခအေနကို မည္သို႔မည္ပံု ခ်ိတ္ဆက္ ၾကပါမည္နည္း။ တနည္းဆိုရေသာ္ ႏိုင္ငံတကာအစီအစဥ္မ်ား မရွိေန ပါဘဲႏွင့္ မည္သို႔မည္ပံု ႏိုင္ငံတကာ တရားမွ်တမႈကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ၾကပါမည္နည္း ဟူေသာ ဝိဝါဒပင္ ျဖစ္သည္။

CoI အေပၚေထာက္ခံသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား ေထာက္ခံေၾကာင္း ေဖာ္ျပသည့္ေန႔စြဲ
ၾသစေၾတလ် မတ္လ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
ယူႏိုက္တက္ ကင္းဒမ္း မတ္လ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
ခ်က္ သမၼတႏိုင္င ဧၿပီလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
ဆလိုဗက္ကီးယား ဇြန္လ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စ ၾသဂုတ္လ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
ကေနဒါ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
ဟန္ေဂရီ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
နယူးဇီလန္ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
နယ္သာလန္ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
ျပင္သစ္ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
အိုင္ယာလန္ စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
လစ္သူအားနီးယား စက္တင္ဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
အက္စတိုးနီးယား ေအာက္တိုဘာလ၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္
ဘယ္လ္ဂ်ီယံ ေဖေဖၚဝါရီလ၊ ၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္
ဒိန္းမတ္ မတ္လ၊ ၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္
လတ္ဗီးယား မတ္လ၊ ၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္


ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက လာမည့္အနာဂတ္ကာလတြင္ သူတို႔အေပၚ ခ်ည္ေႏွာင္လာမည့္ တရားဥပေဒကိစၥ မ်ားႏွင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားအေပၚ ေကာင္းစြာ သတိထားေနၿပီး၊ ဤကိစၥအေပၚ စိတ္ဝင္စားမႈလည္း ရွိေနၾကသည္။ မၾကာေသးခင္က ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည့္ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ လုပ္ငန္းမ်ားအရ အေနာက္ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ရန္ပဋိပကၡ ျဖစ္ေနၾကသည့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအေပၚ အေရးယူေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပံုကိုလည္း သူတို႔က ေကာင္းေကာင္းၾကီး သင္ခန္းစာ ျမင္ေတြ႔ထားၾကပါသည္။

ဆူဒန္သမၼတ အိုမာ အယ္လ္-ဘာရွား Omar al-Bashir ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအေပၚ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္ CoI တခု ၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး၊ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္တြင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇဝတ္မႈခံု႐ံုး ICC မွ ဆူဒန္အာဏာရွင္ သမၼတကို ဖမ္းဆီးမိန္႔ ထုတ္ျပန္ေပးသည့္ အေျခအေနသို႔ ဆိုက္ေရာက္လာခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ယခုအခါ ICC တရား႐ံုးက လစ္ဗ်ားေခါင္းေဆာင္ ေမာ္မာ ကဒါဖီ Muammar Gadaffi အေပၚ စြဲဆိုရန္ သက္ေသ အခ်က္အလက္မ်ား ျပင္ဆင္ေနၿပီး၊ ႏိုင္ငံတြင္း မၿငိမ္မသက္မႈမ်ားကို အၾကမ္းဖက္ ေခ်မႈန္းခဲ့မႈအတြက္ ၎ကို ဖမ္းဆီးရန္ ဝရမ္းအမိန္႔ကိုလည္း ထုတ္ျပန္ထားခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ ယခုလစ္ဗ်ားကိစၥကို ေဆာင္ရြက္ၾကရာ၌ ႏႈန္းက အေတာ္ျမန္သည္။ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္က ၿပီးခဲ့သည့္ မတ္လကမွ စတင္သက္ဝင္ခဲ့ၿပီး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ျပႆနာ ထုထည္ ၾကီးမားလြန္းသျဖင့္ ယခုလို တရားစြဲဆို ရင္ဆိုင္ရသည့္ အဆင့္အထိ ေရာက္ရွိလာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

၎အမႈ ၂ ခုအေပၚ သီးျခား စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ားႏွင့္ မေရွးမေႏွာင္း ဆိုသလို ဘာရွားႏွင့္ ကဒါဖီတို႔ အေပၚ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇဝတ္မႈခံု႐ံုး ICC ၏ အေရးယူမႈ သက္ေရာက္လာသျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အေထြေထြေသာ အတိုင္အခံအင္အားစုမ်ားႏွင့္ သေဘာထားတင္းမာသည့္ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားအတြက္လည္း စိုးရိမ္ဖြယ္အေျခအေန၊ သင္ခန္းစာယူစရာ ငဲ့ေစာင္းၾကည့္ဖြယ္ အေျခအေနတရပ္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။

ဆူဒန္ႏိုင္ငံကိစၥတြင္မူ ႏိုင္ငံ၏ အေနာက္ပိုင္းေဒသ ဒါေဖာ၌ အစိုးရ၏ လုပ္ေဆာင္ က်ဴးလြန္မႈမ်ားအတြက္ သမၼတဘာရွားကို ဖမ္းဆီးမိန္႔ ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ္လည္း၊ ျပည္တြင္း ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္း၌မူ အေျပာင္းအလဲအတြက္ အနည္းအက်ဥ္းမွ်သာ သက္ေရာက္ေစခဲ့သည္။ ဘာရွား၏ အစိုးရအပါအဝင္ ပဋိပကၡအတြင္း ပတ္သက္ေနၾကသူေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေနာက္ဆံုး ညိႇႏိႈင္းမႈ အနည္းအက်ဥ္း ရွိလာေစသည္။ ဒိုဟာၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးပြဲ Doha Peace Forum အေျခခံအရ ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားလည္း အေကာင္အထည္ ျမင္ရဖို႔ ရွိေနသည္။

ဤဝန္းက်င္တြင္ အေျဖထုတ္ရမည့္ ေမးခြန္းတခုမွာ စြပ္စြဲခံရသူက ႏိုင္ငံေရးအရ အသာစီးရေနသည့္ အေျခအေနတြင္၊ လက္ရွိ တည္ရွိေနသည့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈစနစ္အေပၚ သိပ္အေလးမထားၾကသည့္ အစိုးရမ်ားႏွင့္လည္း သူတို႔က ဆက္လက္ ဆက္ဆံလုပ္ကိုင္၍ ေနႏိုင္ၾကေသးသည္ျဖစ္ရာ၊ ရန္ဘက္ျဖစ္ေနၾကသည့္ အင္အားစုမ်ားအၾကား ေဆြးေႏြးညိႇႏိႈင္းမႈမ်ားတြင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈ လုပ္ငန္းစဥ္က ေအာင္ျမင္မႈ ရေစေရးအတြက္ အားနည္းဖို႔ ျဖစ္ေစမည္ေလာ၊ ပို၍အားေကာင္းဖို႔ ျဖစ္ေစမည္ေလာဟု ေစာေၾကာေမးျမန္းစရာ ရွိသည္။

အတိုက္အခံ အင္အားစုမ်ား၏ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကေရာ လက္ေတြ႔ၾကမည္ပါေလာဟု စဥ္းစားဖြယ္ ရွိေနျပန္သည္။ ဆူဒန္ႏိုင္ငံ ကိစၥ၌မူ အျခားတဖက္ ေခါင္းေဆာင္ သမၼတ ဘာရွားက စစ္ရာဇဝတ္မႈမ်ားႏွင့္ စြပ္စြဲထားခံရသည့္ တရားခံ ျဖစ္ေနသည္။ ဖမ္းဝရမ္းထုတ္ခံရသည့္ အစိုးရတရပ္ကေရာ၊ လက္ရွိ ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ မူဝါဒမ်ားကိုျပန္သံုးသပ္ပါရန္ တိုက္တြန္းဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါမည္ေလာ .. စသျဖင့္ ေမးခြန္းမ်ားစြာ ရွိေနသည္။

အျခားကိစၥတခုျဖစ္သည့္ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံ၌မူ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈႏွင့္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမႈအၾကား ျပႆနာျဖစ္ေနရ သည့္ အေျခအေန ျဖစ္ေနျပန္သည္။ ယူဂိုဆလားဗီးယား ႏုိင္ငံ၏ ဆလိုဗိုဒန္ မီလိုဆိုဗစ္ Slobodan Milosevic ကိစၥ၌မူ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ တရားေရးစနစ္က၊ႏိုင္ငံတြင္းသို႔ လက္နက္ကိုင္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ တိုက္ခိုက္မႈႏွင့္ တခ်ိန္တည္းတြင္ အခ်ိန္ကိုက္ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။ စစ္ေရးေဆာင္ရြက္မႈေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုး ျပည္တြင္းႏုိင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲမ်ား အတြက္လည္း ႏိုင္ငံတကာခံု႐ံုး ၾကားနာမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာသည္ႏွင့္အညီ၊ လမ္းပြင့္လာေစခဲ့ သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္မူ ျပည္ပမွ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ရန္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ လံုးဝရွိမထားသည့္ ျပည္တြင္းရွိ ႏိုင္ငံေရး လက္ေတြ႔ ဝန္းက်င္ကို အသိအမွတ္ျပဳရမည္ျဖစ္ၿပီး၊ ဆူဒန္ႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပ်က္ေနသည့္ အေတြ႔အၾကံဳက လိုလားစရာ မရွိေသာ္လည္း၊ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသည့္ အလားအလာမ်ဳိး ျဖစ္ေနသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ အက်ဳိးတူ လူနည္းစု အဆင့္ျမင့္ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား အပါအဝင္၊ ဗဟိုအာဏာ ပိုင္မ်ား ႏွင့္လည္း ညိႇႏိႈင္းအၾကံရယူရန္ လိုအပ္ပါလိမ့္မည္။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈ အစီအစဥ္မ်ား စတင္လာ၍ အနည္းဆံုး ကနဦးကာလတြင္ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရး အစီအစဥ္မ်ားအတြက္ လမ္းက်ဥ္းသြားမည္ဟု ေျပာဆိုရန္ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။

ျမန္မာႏိုင္ငံအေရးတြင္မူ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးအတြက္ ေတာင္းဆိုမႈမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း၊ လက္ေတြ႔ က်က် အေသးစိတ္ ေဆြးေႏြးရမည့္ ကိစၥမ်ား က်န္ရွိေနပါေသးသည္။ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ေတာင္းဆိုမႈအေပၚ ၾကိဳဆိုရန္ ရွိေသာ္လည္း အမွန္တြင္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးမႈအတြက္ စာညႊန္းမူၾကမ္းကို အင္အားစု အသီးသီးကေဆြးေႏြးပြဲမ်ား မစတင္မီကပင္၊ ကိစၥအမ်ားစုကို ေရးသားထားၿပီး ရွိေနသင့္ပါသည္။

ဤေနရာတြင္လည္း ျမန္မာျပည္ အေရးကိစၥတြင္ ပါဝင္ ပတ္သက္ေနၾကသည့္ အင္အားစုမ်ား၌ ယံုၾကည္မႈ၊ အျပန္အလွန္ နားလည္မႈ မရွိေသးဘဲ ျဖစ္ေနၾကၿပီး၊ စာညႊန္းမူၾကမ္းကလည္း မည္သို႔ ထြက္ေပၚလာမည္ကို မေျပာႏိုင္ေသးေပ။အထူးသျဖင့္ ျမန္မာ စစ္ေခါင္း ေဆာင ္မ်ားအဖို႔ ဤလုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္မ်ား၌ ပါဝင္ ပတ္သက္မႈ ရွိမည္-မရွိမည္ကို မေျပာႏိုင္ေသးပါ။

စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ CoI ဖြဲ႔စည္းမႈ၏ ေရတို အလားအလာအျဖစ္၊ အဓိပၸာယ္ရွိေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ား အစပ်ဳိးျဖစ္ေပၚလာ ေစေရးအတြက္ အလွမ္းေဝးေနေသးေသာ္လည္း၊ ေရရွည္တြင္ေတာ့ ေမွ်ာ္လင့္စရာ ရွိေနပါေသးသည္။ အကယ္၍ ျမန္မာအစိုးရက ႏိုင္ငံတကာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ားထံသို႔ တျဖည္းျဖည္း ပိုမိုပြင့္လင္းလာလွ်င္၊ သို႔မဟုတ္ျပည္တြင္း မူဝါဒ ခ်မွတ္ဆံုးျဖတ္ေရး လုပ္ငန္းနယ္ပယ္မ်ား၌ ပို၍ ရႈပ္ေထြး ေထြျပားလာလွ်င္ေတာ့ ဤသို႔ ေမွ်ာ္လင့္ဖြယ္ ရွိပါေသးသည္။ ဤသို႔ေသာ အေနအထားတြင္ လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္လံုးအေပၚ ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္ခ်ဳိးေဖာက္သည္ဟု စြပ္စြဲခံထားရသူအဖို႔၊ တရားမွ်တမႈ စင္ျမင့္ေပၚ ေမွ်ာ္လင့္မထားသည့္ ေလေျပေလညင္း
ႏွင့္အတူ ေပၚေပါက္လာရဖြယ္ ရွိေနသည္။

လိုင္ေဘးရီးယားႏိုင္ငံ၏ ခ်ားလ္စ္ေတလာအဖို႔ အာဏာကို ေလွ်ာေလွ်ာလ်ဴလ်ဴ စြန္႔ခြါေစရန္၊ ျပည္ပသို႔ ထြက္သြားေစရန္ ကာလတစံုတရာ အခ်ိန္ယူခဲ့ ရေသာ္လည္း၊ ေနာက္ဆံုးတြင္ အေနာက္ အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ားတြင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ စစ္ပြဲမ်ားအတြင္း သူ၏လုပ္ေဆာင္ ခ်က္မ်ား ေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုး ICC ခံု႐ုံးတြင္ ရင္ဆိုင္ရသည့္ အေျခအေန ျဖစ္ေစခဲ့သည္။ မၾကာေသးခင္ကပင္ ေဘ့ာစနီးယား စစ္ေခါင္းေဆာင္ ရက္တို မလဒစ္ Ratko Mladic ကိုလည္း သည္ဟိဂ္ၿမိဳ႕ရွိ ခံု႐ုံးသို႔ ယူဂိုဆလပ္ ျပည္တြင္းစစ္ပြဲအတြင္းက သူ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား အတြက္ တာဝန္ယူ တာဝန္ခံရန္ ဖမ္းဆီးပို႔ေဆာင္ခံခဲ့ရျပန္သည္။

ဘဲဂရိတ္ၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ မလဒစ္ကို ဖမ္းဆီးမႈအေပၚ လမ္းေပၚဆႏၵျပပြဲမ်ား ရွိခဲ့ေသာ္လည္း၊ မ်ားစြာေသာ သံုးသပ္ေလ့လာသူမ်ားကမူ ယခုလို စစ္ေခါင္းေဆာင္အေပၚ လြယ္လြယ္ကူကူ အေရးယူႏိုင္ခဲ့ျခင္းမွာ၊ အခ်ိန္ၾကာျမင့္ေျပာင္းလဲလာသည္က တေၾကာင္း၊ ဆာဗီယားႏိုင္ငံ၏ ပင္မႏိုင္ငံေရးတြင္ တျဖည္းျဖည္း ေျပာင္းလဲမႈမ်ားျဖစ္ေပၚလာေသာေၾကာင့္ဟု သံုးသပ္ၾကသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္း ကေမၻာဒီးယား ႏိုင္ငံတြင္မူ တမ်ဳိးတဖံု ျဖစ္ေနေသးသည္။ တရားမွ်တမႈအတြက္ မတူညီသည့္ သေဘာထားအျမင္မ်ားျဖင့္ အၾကိတ္အနယ္ အင္အားၿပိဳင္ဆိုင္ေနၾကဆဲ ျဖစ္သည္။ ခမာနီမ်ားကို အာဏာမွ ဖယ္ရွားၿပီး ၃၂ ႏွစ္ ၾကာျမင့္လာၿပီးသည့္ေနာက္၊ ၎လႈပ္ရွားမႈ ထိပ္သီးေခါင္းေဆာင္ အမ်ားအျပား ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာၾကာ တရားဝင္ လက္နက္ခ်လာၿပီးသည့္ေနာက္တြင္၊ ကေမၻာဒီးယား ျပည္သူ ၂ သန္းေက်ာ္ကို သတ္ျဖတ္ခဲ့သည့္ ျပစ္မႈၾကီးတြင္ သူတို႔က်ရာ တာဝန္ရွိမႈအလိုက္ တရားရင္ဆိုင္ခဲ့ၾကရသည္။ ကုလသမဂၢ၏ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳမႈေအာက္တြင္ ကေမၻာဒီးယား ျပည္တြင္းခံု႐ံုး အမ်ားအျပား၌ ထိုသူမ်ားကို အျပစ္ေပး စီရင္သည့္ တရား႐ံုးမ်ား ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ၾက သည္။

ဤတရားခံု႐ုံးမ်ား စီရင္မႈအေနအထားတြင္ "စိတ္ခံစားမႈ ျပင္းထန္ေပါက္ကြဲ" မႈမ်ား ၾကံဳခဲ့ရသည္ဟု ေဖာ္ျပၾကေသာ္ လည္း၊ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံ၏ လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူ ဦး ဗီရက္ Ou Virak ကမူ ဘီဘီစီသတင္းဌာနသို႔ တနလၤာေန႔တြင္ ေျပာၾကားရာ၌ ဤရာဇဝတ္မႈမ်ားသည္ ကေမၻာဒီးယားျပည္သူမ်ား၏ စိတ္ခံစားမႈအတြင္း၌ စုေပါင္းစြဲျမစ္ က်န္ရစ္ေနဆဲရွိသည္။ ယခု ခံု႐ံုးမ်ားသည္ နစ္နာခံစားရသူ သားေကာင္မ်ားအဖို႔ မည္မွ်ၾကာေညာင္းေလးျမင့္ခဲ့သည္ ဆိုေစ၊ တရားမွ်တသည့္ ခံစားမႈတစံုတရာ ခံစားရေစခဲ့သည္ဟု ေဖာ္ျပေျပာဆိုခဲ့သည္။ေသခ်ာသည္မွာ သူတို႔စနစ္က မျပည့္စံုႏိုင္လြန္းလွၿပီး၊ အခ်ိန္လည္း ၾကာျမင့္လြန္းလွပါသည္။ အခ်ဳိ႕ကဆိုလွ်င္ အျပဳသေဘာေဆာင္သည့္ အဆင့္အထိ တက္လွမ္းႏိုင္ျခင္း မရွိဟုလည္း အျငင္းပြားႏိုင္ပါေသးသည္။

တရားမွ်တမႈႏွင့္ လက္ေတြ႔က်က် ခ်ည္းကပ္ေရးဝါဒ ကြဲျပားမႈမ်ားအၾကား ေသခ်ာကြဲျပားေအာင္ ရွင္းလင္းရန္ဆိုသည္မွာ မလြယ္လွသလို၊ ျဖစ္ခဲလွပါသည္။ လူအမ်ားကို သူတို႔ေဆာင္ရြက္က်ဴးလြန္ခဲ့သည့္ လုပ္ငန္းမ်ားအရ တာဝန္ခံေစေရး ဆိုသည္မွာ ျဖစ္သင့္သည့္ ပန္းတိုင္ရည္မွန္းခ်က္ ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ လက္ေတြ႔ ရႈပ္ေထြးေပြလီလွေသာ ေျမျပင္ အေျခအေနအေပၚ မူတည္၍ ခ်င့္ခ်ိန္ၾကရမည္ ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ အျပစ္ရွိသည္ဟု စီရင္ခံရသူက အာဏာအရ၊ မူဝါဒအရ အသာစီး ယူထားႏိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ဳိးတြင္ ပို၍ခ်င့္ခ်ိန္ရလိမ့္မည္ ျဖစ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္ကိစၥမ်ားအတြက္ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ CoI တရပ္ ဝင္မည္ဆိုလွ်င္၊ က်င့္ဝတ္ေရးရာပိုင္း အရေရာ၊ ဥပေဒေၾကာင္း အရပါ သင့္ေလ်ာ္လွသည့္ ကိစၥျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ယေန႔ကာလတြင္ လက္ေတြ႔က်သည့္ မဟာဗ်ဴဟာ ေျမာက္ ပံုစံတရပ္မွာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာၾကာ အထမေျမာက္ျဖစ္ေနခဲ့ရသည့္ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား ျပန္လည္ ထေျမာက္ ေအာင္ျမင္လာေစေရး အတြက္ အားေပးကူညီေပးၾကရန္ပင္ ျဖစ္ပါေတာ့သည္။

(ဂ်ဳိးဆက္ဖ္ ေဘာ Jospeh Ball ေရးသားသည့္ CoI – Continuation of Impasse? ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေဖာ္ျပပါသည္။)